Een verrassende reis door de geschiedenis van het meest iconische landbouwwerktuig
Van graafstok tot gps-gestuurde ploeg: de geschiedenis van de ploeg is een verhaal van innovatie, vakmanschap en boerenverstand. Tijdens de Werktuigendagen kan je op de oldtimerhappening terecht voor een prikkelende pop-upexpo van het Centrum Agrarische Geschiedenis (CAG) over de geschiedenis van de ploeg. Al meer dan 10.000 jaar is dit werktuig onlosmakelijk verbonden met het leven op het land.
De expo In het spoor van de ploeg toont hoe de moderne ploeg ontstond en hoe Belgische merken als Aerts-Rapide, Baeke, Hert en Steeno elk een boeiende geschiedenis met zich meedragen. Ook de wereld van de ploegwedstrijden komt tot leven: van lokale competities tot wereldkampioenschappen. Met uniek, nooit eerder vertoond historisch beeldmateriaal en een ruime opstelling van historische ploegen – zowel voor paarden als tractoren – biedt de expo een verrassende kijk op een werktuig dat het landschap én de sector mee vormgaf.
Meer dan een werktuig
De expo is het resultaat van onderzoek dat CAG voerde naar de geschiedenis van de ploeg. “De ploeg verdiende wel wat extra onderzoek”, vertelt Sven Lefèvre, stafmedewerker bij CAG en verantwoordelijk voor de uitwerking van de expo. “Er valt zoveel over te vertellen, zowel over de evolutie van het werktuig als over de kunst van het ploegen zelf en het ondernemerschap dat erachter schuilt. Samen laten al die verhalen zien dat de geschiedenis van de ploeg zoveel meer is dan alleen de ontwikkeling van een werktuig. Het is ook een verhaal over mensen, bedrijven en een landbouwsector in verandering.”
Een collectie die verhalen vertelt
Het CAG beheert de Collectie Bulskampveld, een indrukwekkende erfgoedcollectie van landbouw- en ambachtelijke werktuigen, boerenwagens en karren. In totaal telt de collectie meer dan 3.500 objecten, waaronder bijna 60 verschillende ploegen, allemaal nog getrokken door paarden.
“Die ploegen vormden voor ons de aanleiding om ons in deze bijzondere geschiedenis te verdiepen,” zegt Lefèvre. “Er zijn zoveel types, modellen en technieken te ontdekken, elk ontworpen voor specifieke bodems of landbouwpraktijken.”
Tijdens de expo krijgen bezoekers een unieke selectie te zien uit deze deelcollectie. “Normaal is de Collectie Bulskampveld niet publiek toegankelijk”, benadrukt Lefèvre. “Tijdens de Werktuigendagen is dit dus een mooie gelegenheid om deze ploegen van dichtbij te bewonderen.”
Meer dan een werktuig: vakmanschap en ondernemerschap
De Belgische ploegproducenten krijgen een prominente plek in de expo. “In Vlaanderen waren in de 19de en 20ste eeuw heel wat verschillende ploegenproducenten actief”, legt Lefèvre uit. “Soms maakte de lokale smid een ploeg op maat, maar gaandeweg groeiden daar bedrijven uit die het lokaal en regionaal bijzonder goed deden. Zij kenden hun klanten én hun bodemtypes en waren echte experts in het maken van risters en ploeglichamen.”
Uit die traditie groeiden producenten zoals Steeno, Baeke, Hert en Aerts-Rapide, die na de Tweede Wereldoorlog nationale faam verwierven. Het Waalse Mélotte was zelfs al eind 19de eeuw een internationaal succes, met Brabantse wentelploegen die wereldwijd werden geëxporteerd.
Voor de expo werkte het CAG nauw samen met deze producenten én met private verzamelaars. “Dankzij hun medewerking konden we unieke beelden tonen en verhalen vastleggen die anders misschien verloren waren gegaan”, aldus Lefèvre.
Ploegwedstrijden: kunst en precisie
Goed ploegen is een kunst. Dat wordt duidelijk in het deel van de expo over ploegwedstrijden, die vanaf de jaren 1950 in België aan populariteit wonnen dankzij de Boerenjeugdbond (later KLJ en Groene Kring).
“Toen de tractor zijn intrede deed, veranderde alles”, legt Lefèvre uit. “Wie met het paard kon ploegen, moest dat opnieuw leren met een machine. Die overgang was groot. Ploegwedstrijden waren dé manier om jonge boeren die technieken aan te leren. Het waren tegelijk opleidingsmomenten én spannende competities.”
De wedstrijden groeiden uit tot prestigieuze evenementen, van lokale competities tot internationale kampioenschappen. De expo belicht deze traditie én de rol van Belgische producenten die hun ploegen hier graag als uithangbord gebruikten. (Lees ook de Flashback in Landbouwleven van 21 augustus in het kader van onze 75ste jaargang) of via deze link.
Een unieke beleving tijdens de Werktuigendagen
De expo krijgt een opvallende vorm: een twistkubus van 4 m hoog aan de ingang van de oldtimerhappening. Dankzij de samenwerking met producenten zoals Steeno, Aerts-Rapide en Baeke zijn ook enkele bijzondere tractorploegen te bewonderen.
“Wie de ploegen uit de Collectie Bulskampveld wil zien, kan terecht in onze overdekte stand, vlak naast de kubus”, zegt Lefèvre. “Het is een unieke kans om de ingenieuze details van deze ploegen van dichtbij te bekijken. Pas dan zie je hoeveel vakmanschap, innovatie en ondernemerschap erachter schuilgaan.”
Bezoekers kunnen bovendien deelnemen aan een quiz over de expo en maken zo kans op een mooie prijs. Afspraak dus aan de oldtimerhappening langs de Kattedoornstraat standnummer 220.
