Witloofwortels zijn sleutel tot bio-insecticide
De bitterstoffen in witloof en cichorei geven de groenten hun herkenbare bittere smaak, maar vormen ook een natuurlijk afweermiddel tegen insecten. Vlaamse en Nederlandse wetenschappers onderzoeken nu of er een bio-insecticide te brouwen valt uit de reststromen van de wortels van deze groenten. “Dat zou niet alleen bijdragen aan een duurzamere landbouw, maar ook aan een efficiënter gebruik van onze landbouwgrondstoffen.”
Vandaag worden de wortels van witloof en cichorei nog onderbenut, maar Vlaamse en Nederlandse wetenschappers van ILVO, UGent en Wageningen Universiteit onderzoeken of het gewassen tegen insecten kan beschermen. De naturlijke bitterstoffen sesquiterpeenlactonen is, na extractie en verwerking uit witloof en cichorei, misschien wel bruikbaar als alternatief voor klassieke chemische insecticiden. De nood is hoog, benadrukken de onderzoekers, want het aantal toegelaten synthetische gewasbeschermingsmiddelen in Europa daalt snel, terwijl de plaagdruk gelijk blijft of zelfs toeneemt.
“We weten dat de witloof- en cichoreiplanten hun bitterstoffen gebruiken als afweer tegen insecten en ziekten”, zegt Willem Desmedt (ILVO). “We weten ook dat die bitterstoffen efficiënt en budgetvriendelijk uit de wortels te halen zijn.” Met het vierjarige project SESQUICHIC start nu de zoektoch naar een toepassing als berschermingsproduct voor andere gewassen.
Natuurlijke bescherming tegen insectenvraat
Cichorei en witloof zijn nauw verwant aan elkaar en maken van nature sesquiterpeenlactonen aan. Die stoffen geven de typisch bitter smaak aan de planten, maar helpen ze ook zichzelf te verdedigen tegen insectenvraat. In eerder doctoraatsonderzoek aan ILVO, UGent en VIB schakelden ze de genen verantwoordelijk voor de aanmaak van sesquiterpeenlactonen met nieuwe gentechnieken uit. Plots bleken de planten met minder bitterstoffen een makkelijker doelwit voor schadelijke insecten zoals trips.
Dat inzicht vormt de springplank voor het nieuwe onderzoeksproject SESQUICHIC. Concreet gaan de onderzoekers bitterstoffen uit planten isoleren en in verschillende doses, vormen en omgevingen testen op hun werking tegen insecten. Ze gaan onderzoeken welke stoffen precies werkzaam zijn in de insectenafweer, hoe dat komt, en hoe we ze op grotere schaal kunnen produceren zodat ze nuttig zijn in de ontwikkeling van een nieuwe generatie bio-insecticiden – middelen die planten effectief beschermen tegen schade door insecten, maar waarvan de ingrediënten anders dan bij synthetische insecticiden een natuurlijke oorsprong hebben.
Van afval naar waadevolle grondstof
De 3 kennisinstellingen bundelen vele jaren expertise en kennisopbouw in dit onderzoeksproject. Een stakeholderadviesraad met bedrijven uit de gewasbescherming, biotechnologie, telers en cichoreiverwerkers zorgt ervoor dat de resultaten uit het project ook snel hun weg kunnen vinden naar de praktijk.
Witloofwortels worden vandaag geforceerd om er eetbare witloopkroppen uit te groeien. Cichoreiwortels worden versneden en in water geweekt om er inuline uit te halen, een waardevolle voedingsvezel voor de industrie. In beide gevallen blijft er een reststroom over die vaak in veevoeder of op de composthoop belandt. Nochtans bevat de reststroom nog waardevolle componenten. Een essentieel onderdeel van SESQUICHIC wordt dan ook de zoektocht naar een methode om gericht de meest actieve bitterstoffen uit de biomassa te extraheren en op te zuiveren.
“Circulariteit is een belangrijk aspect in het project. We willen de fundamentele kennis die er vandaag al is omzetten in concrete cases en plantenresten opwaarderen tot bio-gebaseerde gewasbeschermingsmiddelen. Dat zou niet alleen bijdragen aan een duurzamere landbouw, maar ook aan een efficiënter gebruik van onze landbouwgrondstoffen”, besluit projectcoördinator Katrijn Van Laere (ILVO).
