Belgische en Europese appel- en perenoogst valt fors kleiner uit

I n 2019 was aan België de eer om het internationale fruitcongres Prognosfruit te organiseren. Prognosfruit werd in 2001 voor het laatst in ons land georganiseerd, en wel in Sint-Truiden. Deze keer werd het congres opnieuw in de fruitteeltprovincie Limburg georganiseerd, en wel in kasteel Alden Biesen. “Noblesse oblige”, aldus Luc Vanoirbeek, algemeen secretaris van de Vereniging van Belgische Tuinbouwveilingen (VBT).

België topexporteur peren

In de wereld van het hardfruit is België Europees gezien een kleinere producent van appels, maar een grote producent en vooral exporteur van peren. Waar het appelareaal al jaren krimpt, zit het areaal van peren juist in de lift. De Conference-peer sloeg internationaal aan en veel telers besloten om de boomgaard opnieuw in te richten. Peren zijn een product waarmee België zich wat gemakkelijker internationaal kan onderscheiden.

Dat heeft te maken met de klimatologische omstandigheden. Behalve in Nederland kan de Conference-peer buiten België vrijwel nergens optimaal geteeld worden. Zoals ex algemeen secretaris Filip Appeltans van de VBT het eens verwoordde: wat de kiwi is voor Nieuw-Zeeland, moet de peer worden voor België. Het verkoopargument: het is zoet en knapperig…

Het areaal appel daalde van 7.404 hectare in 2011/12 tot 5.805 hectare in 2019/20. Het perenareaal was in 2011/12 met 8.234 hectare al groter, maar de stijging zet ook jaar na jaar door. Inmiddels is de kaap van 10.000 hectare alweer ruimschoots overschreden. Het totale hardfruitareaal is met een kleine 11.000 hectare dus eigenlijk nauwelijks gewijzigd.

Het aantal telers daalt wel. Het grootste deel van de Belgische teelt zit in Vlaanderen en meer bepaald in de provincie Limburg en in mindere mate Oost-Vlaanderen en het Waasland. Hier is dezelfde trend zichtbaar die we in de hele landbouw zien: er blijven minder maar grotere en vaak modernere bedrijven over. Telde België in 1985 nog ruim 3.000 hardfruittelers, 10 jaar geleden waren dat er 10.000 en inmiddels zijn dat er ruim 1.500.

Met een al jaren gelijkblijvend areaal lijkt het dus niet te gaan met de sector, maar schijn bedriegt. Om te beginnen heeft de teelt last van vergrijzing. Cijfers voor de hardfruitteelt zijn niet direct voorhanden, maar in de totale landbouw is slechts 4% van de boeren jonger dan 35 jaar, en in de fruitteelt zal het percentage volgens Vanoirbeek vergelijkbaar zijn. “Generatievernieuwing is een belangrijke uitdaging”, aldus Vanoirbeek.

Export maakt of breekt inkomens

België moet het financieel bovendien vooral hebben van de export. Belgische Conference-peren zijn tot in China te vinden. Vorig jaar kwamen Vietnam en Indonesië erbij. Vietnam telt 95 miljoen consumenten en wint jaarlijks fors aan koopkracht. Voor Indonesië is de economische groei minder uitgesproken, maar het land telt wel 260 miljoen mensen. Vanoirbeek: “het is een ‘hell of a job’ om zulke markten te openen: alle complimenten aan de coöperaties. De eerste volumes zijn klein, maar het potentieel is enorm.”

Het vinden van nieuwe markten is mooi, maar vooralsnog is het vooral een doekje voor het bloeden. De Russen waren wellicht ’s werelds grootste fans van Conference-peren. Zowat de helft van de productie ging naar Rusland. Vijf jaar geleden beantwoordde Rusland EU-sancties vanwege de oorlog in Oekraïne en de annexatie van de Krim met eigen sancties gericht tegen de import van landbouwproducten uit de EU.

“De keuze was niet toevallig”, legt Philippe Binard van de World Apple and Pear Association (WAPA) uit. “Rusland wil wat alle voeding betreft een hogere zelfvoorzieningsgraad bereiken… voor zuivel, voor varkensvlees, voor groenten en ja, dus ook voor appels en peren.” De statistieken tonen volgens hem aan dat de Russen redelijk slagen in de missie. “Ze hebben de weggevallen import niet volledig, amper eigenlijk, vervangen met andere import.”

In Zuid-Rusland neemt de fruitteelt dan ook snel toe. Hoewel de import dus is verminderd, is de fruitteelt groeiende aan de randen van Rusland, in onder meer Servië, Moldavië, Oezbekistan en zelfs het noorden van Macedonië. “Als de markt morgen weer opengaat, zou dat helpen”, aldus Binard. “Maar of we ooit dezelfde positie weer krijgen? Ondanks de aparte smaak van Conference-peren, waarschijnlijk niet.”

De appel- en perenmarkt staat dus onder druk. De prijzen zijn wat beter wanneer de productie tegenvalt door hitte, droogte, hagel, enfin, nadelig weer. Maar dat voordeel betreft natuurlijk vooral telers die niet ernstig getroffen zijn. In de afgelopen drie jaar decimeerde extreem weer inderdaad de oogst en het lopende seizoen 2019/20 lijkt dit opnieuw het geval te zijn.

Minder appels en peren

De Belgische productie van peren daalt in het seizoen 2019/20 met 10,3% ten opzichte van vorig seizoen. De totale productie komt neer op 330.894 ton. De gemiddelde opbrengst is 31,9 ton per hectare. De oogst is daarmee nog wel 6,7% groter dan in seizoen 2017/18. Wat appels betreft, daalt de productie met een kleine 7% tot 229.161 ton. De gemiddelde opbrengst bedraagt 39,5 ton. De sector gaat gebukt onder zonnebrand en hagel.

Europees is de appelproductie veel groter dan de perenproductie. In het lopende seizoen daalt de Europese appelproductie met 20% tot 10,5 miljard kilo. Daarbij moet worden opgemerkt dat vorig seizoen sprake was van een record-appeloogst. Wanneer de oogst vergeleken wordt met het gemiddelde van de laatste drie seizoenen, is sprake van een daling met 8%. Wat Jonagold betreft, is sprake van 25% minder kilo’s.

De sterke daling in de appelproductie i s vooral toe te schrijven aan de tegenvallende appeloogst in een serie Oost-Europese landen. Zo is de productie in Polen met 44% gedaald. Polen was hofleverancier van appelen aan de Russen. Voor de perenoogst wordt een daling met 14% verwacht, waarmee het volume op 2 miljard kg uitkomt. Europees springt vooral de daling van de Italiaanse perenoogst in het oog.

Boerenbond, de VBT en ook de Nederlandse Fruitteelt Organisatie (NFO) grepen Prognosfruit aan om te pleiten voor normalisering van de handelsbetrekkingen met Rusland. Het momentum zou wel eens daar kunnen zijn. Rusland is in 2019 opnieuw toegetreden tot de ‘Raad van Europa’, dat mensenrechten op het Europese continent overwaakt.

Boerenbond en NFO hopen dat dit als een toenaderingspoging kan worden begrepen en pleiten voor een grondige herevaluatie van de wenselijkheid en het nut van economische sancties. Komt er toch geen verandering in de handelsrelatie met Rusland, dan moet de EU eindelijk serieuze ondersteuning bieden aan die sectoren die het zwaarst getroffen werden. Vijf jaar geleden werd wat steun gegeven, maar toen dacht iedereen nog dat het een tijdelijk conflict betrof.

Merkel

te voet naar Moskou…

Europarlementarier Hilde Vautmans (Open Vld), tevens schepen voor landbouw in Sint-Truiden, vindt dat de sector niet serieus genomen wordt. “Mocht er vijf jaar geleden een ban op auto’s uitgevaardigd zijn, dan was Angela Merkel te voet naar Moskou gegaan.” De relaties met Rusland normaliseren is voor Vautmans prioritair, maar zolang hier geen beweging in komt, pleit ze voor compensaties en structurele maatregelen.

“De Europese Commissie heeft ondertussen ook maatregelen genomen, zoals de opening van nieuwe afzetmarkten, maar daar moet blijvend op ingezet worden. Nieuwe consumenten moeten onze producten leren kennen en er moeten contacten gelegd worden met supermarkten: dat vergt allemaal tijd. Bovendien zijn nieuwe markten als India of China veel verder dan Rusland, wat hoge transportkosten met zich meebrengt.”, aldus Vautmans.

Boerenbond, NFO en VBT vinden ook dat de EU moet werken aan productieregulering. Wat Boerenbond, NFO en VBT betreft, komt daar een einde aan. Vautmans wil de cijfers in elk geval wel eens zien. “We hebben geen officiële cijfers over de Europese steun naar deze landen. Daarom is het belangrijk om eerst een overzicht te hebben over de exacte verdeling en grootteorde van deze steun, want ook België krijgt natuurlijk subsidies in het kader van de GMO gelden en Plattelandsontwikkeling. Daarna kunnen we gerichte maatregelen nemen.”

Ook denken Boerenbond en NFO aan een Europese rooiregeling met duidelijke spelregels. Vanoirbeek plaatst hier een kanttekening bij. “We hebben het onderzocht en als je kijkt naar Europese regels, dan werkt het alleen als je de boomgaarden omzet in natuur.” Vanoirbeek noemt meer mogelijkheden om inkomens van fruittelers te verbeteren, gewoon binnen de bestaande markt. “Nieuwe variëteiten, het versterken van de positie van de producent in de keten… maar dat is niet evident.”

Brexit

als Zwaard van Damocles

Het weer, de Ruslandboycot, een Oost-Europese productie-explosie… het zijn de kopzorgen van vandaag. Het Britse vertrek uit de EU kan daar eind oktober bij komen. Het Verenigd Koninkrijk is de vierde exportbestemming voor Belgisch fruit. De afgelopen jaren verkocht België 34.000 ton peren en 10.000 ton appels aan de Britten. De fruitsector vreest de Brexit enorm, aldus Vanoirbeek.

Terecht, vindt Binard. “Europees gaat 3 miljoen ton hardfruit naar het Verenigd Koninkrijk. Ter vergelijk: er gaat 5 miljoen ton naar derde landen. Als de Britten kiezen voor een harde Brexit, dan zal de EU vermoedelijk importtarieven gaan opleggen. De Britten doen dat waarschijnlijk niet, want die zijn als netto-importeur van voedsel bezorgd over hun voedselzekerheid. Ze zetten de tarieven dan op nul, maar niet alleen voor ons.”

De toegang blijft zo verzekerd en gratis, maar de concurrentie van landen als Nieuw-Zeeland en Chili komt er wel bij. “De EU verliest haar preferentiële positie. We moeten dus op zoek naar nieuwe markten. Dat valt niet mee. Zoals ik zei is de totale export naar derde landen in verhouding tot de binnen-Europese markt relatief beperkt… er zijn dus heel veel handelsbedrijven die gewoon geen ervaring hebben in derde landen. Het zal tijd vergen om markten te vinden, te openen en te ontwikkelen.”

Jan Cees Bron