CO2-uitstoot per liter melk spectaculair gedaald, maar totale uitstoot blijft gelijk
De Belgische zuivelindustrie heeft in tien jaar tijd de CO2-uitstoot per duizend liter melk verminderd met bijna 40%. Omdat de sector groeide bleef de totale productie in dezelfde periode nagenoeg gelijk. Dat blijkt uit cijfers van VLAM, het promotie-orgaan voor de Vlaamse landbouw en visserij. Ondertussen blijft zuivel onderdeel van een gezond dieet.
VLAM organiseerde in het Vlaams parlement een symposium over duurzaamheid in de Belgische zuivelsector. Ze presenteerde daarbij een factbook met toelichting en cijfers over de inspanningen van de sector.
Duurzaamheid
VLAM citeert daarin onder meer zijn duurzaamheidsmonitor, die de inspanningen rond duurzaamheid in de zuivelsector periodiek meet. Die zijn aanzienlijk. De melkveehouder nam in 2018 gemiddeld 15,4 ‘duurzaamheidsinitiatieven’, tegenover 9,3 bij de nulmeting in 2014. Zo voederde 56% van de melkveehouders in 2018 nevenproducten uit de voedingsindustrie aan hun dieren. Ook voldoet 69% van de melkophaalwagens aan de allerstrengste uitstootnorm en produceert 30% van de melkveebedrijven duurzame energie.
De CO2-uitstoot per 1.000 liter melk nam met 37% af. Het watergebruik daalde met 30%. De zuivelindustrie realiseerde ook een vermindering van het restafval met 45% per 1.000 liter melk in 10 jaar tijd. Wel blijft het uiteindelijke effect daarvan beperkt op de totale uitstoot van de sector, want die daalde in diezelfde periode met een bescheiden 2%. Dat komt omdat de sector als geheel groeide sinds de afschaffing van het productiebeperkende melkquotum in 2015. De productiviteit per dier is ook gestegen.
Van dwingende initiatieven is geen sprake, aldus VLAM-woordvoerder Liliane Driesen. “Wel is het zo dat de melkveehouders en de verwerkers heel erg overtuigd zijn van het belang van die blijvende inspanningen op gebied van duurzaamheid”, zegt Driesen. “Ze kunnen ook bekijken hoe ze het zelf doen tegenover collega-producenten, wat nog een extra motivatie oplevert. De beroepsorganisaties wakkeren die motivatie verder aan.” In het factbook besluit VLAM daarnaast, op basis van Europese onderzoeken, dat zuivel zijn plaats kan behouden in een gezond en duurzaam voedingspatroon. Feit is wel dat de dierlijke eiwitproductie onder een vergrootglas ligt, vanwege haar belangrijke bijdrage aan de uitstoot van broeikasgassen.
Zuivel niet onomstreden
Experts spraken over de rol van zuivel in een gezond en duurzaam voedingspatroon. Professor emeritus Frans Kok van Wageningen UR begon met wat cijfers. De productie van dierlijke eiwitten is goed voor bijna een kwart van de wereldwijde uitstoot van broeikasgassen. Een derde komt daarbij voor rekening van de productie, nog eens een derde van de consumptie en dan nog eens een derde komt op rekening van voedselverliezen- en verspilling.
95 landen, waaronder ons land, hebben het klimaatakkoord van Parijs ondertekend. Dat betekent dat ze zich zullen inspannen om de opwarming van de aarde te beperken tot 2 °C, ten opzichte van het pre-industriële tijdperk. “Het is een opgave voor de industrie, het verkeer maar dus ook de landbouw.” Uiteindelijk moeten we volgens hem naar een meer plantaardig dieet. Volgens een befaamde studie, Lancet EAT, zou op wereldschaal 86% van de calorieën uit plantaardige producten moeten komen. Het percentage is niet heilig.
Gezonde voeding
Daarbij valt op dat als we inzoomen op de dierlijke sectoren, de zuivel niet direct naar boven komt als de grootste vervuiler of grootste gezondheidsprobleem. Uit een onderzoek dat is uitgevoerd in Frankrijk, Italië, Tsjechië en Denemarken blijkt dat rood vlees en verwerkt vlees goed is voor 32 tot 45% van de uitstoot van dierlijke sectoren. Melk tekent voor 5 tot 12%, en kaas voor 7 tot 14%. Als we melk en yoghurt plaatsen in de bekende gezondheidspiramide en milieupiramide, dan komen ze er vrij neutraal uit. In beide piramides staan de producten in het midden. Voor harde kaas geldt dat niet - daarvan zou de consumptie wel duidelijk omlaag moeten.
De meest effectieve aanpak is volgens Kok eerder bepaalde voedingscategorieën minderen of vervangen dan volledig te schrappen. Dat betekent dus bijvoorbeeld wat minder vlees, zoetigheden en alcohol consumeren. De actuele zuivelinname kan in het algemeen behouden blijven.
Manager voedingsonderzoek Stephan Peters van de Nederlandse Zuivel Organisatie nuanceerde dit gegeven. Hij wijst op Nederlands onderzoek naar de gevolgen van het verminderen van dierlijke eiwitconsumptie, met als uitgangspunt een Nederlands consumptiepatroon. Dat verschilt wat zuivel betreft nogal van het Belgische. Nederlanders nemen gemiddeld 380 gram zuivel per jaar tot zich, Belgen eerder 190 gram. Als je minder zuivel gaat gebruiken, dan moet je om gezond te blijven duidelijk meer groenten en fruit gaan eten.
Respect voor eetcultuur
Maar onderschat ook de culturele factor niet. “In elk land moet men bekijken hoe we milieu en de gezondheid helpen, met respect voor de eetcultuur want van de consument moet je het uiteindelijk hebben. Het is volgens mij een mission impossible om Nederlanders van de kaas te krijgen... dan krijg je een nieuw soort gele hesjesbeweging. Dus: verduurzaam de kaas en probeer elders milieu- en gezondheidswinst te boeken.”
