Meer vrouwelijke bedrijfsleiders in Vlaamse land- en tuinbouw

In 2022 was een landbouwer gemiddeld 56 jaar. In 2009 was dat nog 52 jaar. Vandaag is 26% van de actieve landbouwers ouder dan 65 jaar, 15% is 40 jaar of jonger. Dat blijkt uit cijfers uit het Landbouwrapport (LARA) van 2024.

Lichte stijging vrouwelijke bedrijfsleiders

Momenteel wordt 20% van alle Vlaamse landbouwbedrijven – goed voor 4.857 bedrijven – geleid door een vrouw. Dat cijfer neemt elk jaar lichtjes toe. In 2009 stonden vrouwen nog maar bij 17% van de bedrijven aan het roer. Opvallend is dat de gewogen gemiddelde leeftijd bij de vrouwelijke bedrijfsleiders hoger is dan bij de mannelijke, maar het verschil wordt kleiner.

Vrouwelijke bedrijfsleiders zijn het sterkst vertegenwoordigd in de sector ‘overige graasdieren’ zoals de schapen- en geitenhouderij (30%) en in de varkens- en pluimveehouderij (27%). Het aandeel is het laagst bij melk- en vleesveebedrijven (12%).

Meer vrouwen nemen bedrijf over met VLIF-steun

De stijgende trend zet zich nog sterker door bij de jongere generatie. In 2023 waren 52 van de 199 goedgekeurde VLIF-aanvragen voor bedrijfsopstart of -overname (of 26%) afkomstig van jonge landbouwsters. Vorig jaar steeg dit cijfer verder naar 93 van de 239 aanvragen (39%).

“In de provincie Limburg zien we de trend naar meer vrouwelijke bedrijfsleiders nog sterker”, aldus minister Brouns. “Daar waren vorig jaar 13 van de 25 jonge landbouwers die VLIF-overnamesteun kregen, vrouwen. Een mooi evenwicht dat we alleen maar kunnen toejuichen. Ook voor hen blijven rechtszekerheid en administratieve lasten een grote uitdaging.”

Primaire sector

Hamont is nog een echte landbouwgemeente. “We hebben hier nog een 20-tal actieve landbouwbedrijven, gespreid in diverse takken zoals melk- en pluimvee, varkens, asperges en aardbeien”, vertelt burgemeester Tom Cox (cd&v). “Gelukkig zitten daar ook jonge mensen tussen. Onze stad Hamont-Achel heeft nog veel pachtgronden in eigendom die we graag ter beschikking van jonge landbouwers stellen. Landbouw is en blijft een primaire sector, een economische tak die helaas vaak onderschat wordt.”

Stal voor droogstaande koeien

Een van de vrouwen die in 2023 overnamesteun aanvroeg, is Lio Bollen uit Hamont (noorden van de provincie Limburg). Vlakbij de grens met Nederland runt ze – intussen al als vierde generatie op de locatie – sinds 2 jaar een kleinschalig melkveebedrijf met 55 Holsteinkoeien. “Mijn grootmoeder runde het bedrijf grotendeels, terwijl mijn grootvader buitenshuis ging werken”, lacht Lio. Naast haar ouders Jos en Marieke krijgt ze nog veel hulp van haar 4 zussen, maar ook van haar vriend Robben Meyers, die in Overpelt werkt als zelfstandige in een kinesitherapiepraktijk. “Ik klop veel uren, maar voor mij is het een leuke afwisseling met mijn hoofdberoep”, knipoogt Robben. Bij de bedrijfsovername bleken Lio’s zussen (3 oudere en 1 jongere) geen concrete interesse te hebben om het bedrijf over te nemen. Oudste dochter Anneleen houdt wel vleeskippen in bijberoep. “Goede communicatie met mijn ouders en zussen vond ik daarbij heel belangrijk. Duidelijk en eerlijk zijn over de plannen voor je ze uitvoert is cruciaal”, stelt Lio terecht.

Lio studeerde eerst ergotherapie in Hasselt, maar in haar tweede jaar brak de coronacrisis uit. “Ik volgde toen heel veel les van thuis uit. Het kriebelde te sterk; ik stopte met mijn studie en ben landbouw beginnen studeren. De onzekerheid in de sector heeft me niet tegengehouden. Niet te veel bij stilstaan en doorgaan, dat is mijn motto.”

Een van de uitdagingen waar Lio tegenaan loopt is een aparte stal voor droogstaande koeien. “We zouden ze graag uit de bestaande stal willen halen en ze in een aparte stal onderbrengen, maar dat lukt momenteel niet doordat we geen nieuwe stal kunnen bouwen zonder te reduceren in dieraantallen. Voeropslag is ook niet evident, maar daar zijn we mee bezig”, lacht ze. Het melken gebeurt met een V310-melkrobot van DeLaval. In de melkveestal werd het dak vervangen en werden er waterbedden, nieuwe waterbakken en een nieuwe borstel geïnstalleerd. “In de toekomst is het misschien ook een optie om nieuwe sleufsilo’s op het bedrijf te bouwen. Verder willen we in 2027– als alles verder goed gaat – graag het legkippenbedrijf van mijn ouders (59.000 leghennen) overnemen.”

Meer gendergelijkheid

Minister Brouns stelde bij zijn bezoek aan het bedrijf van Lio dat de sector zich – met de grote transitie naar een nog duurzamere landbouw – in een van de moeilijkste periodes in de geschiedenis bevindt. “Vrouwen spelen in landbouwgezinnen heel vaak een zeer belangrijke rol”, zei Brouns. “Er komt heel veel op hun schouders terecht: de boekhouding en administratie, het bedrijf zelf, de zorg voor de kinderen, soms gaan ze nog uit werken… Ze vormen vaak de hoeksteen of spil van een bedrijf. Lio is een prachtig voorbeeld van vrouwen die in een zeer uitdagende periode de ambitie en het lef hebben om de leiding van een bedrijf op te nemen.”

Volgens Brouns is de instroom van de vele jonge landbouwsters is een zegen voor de broodnodige generatiewissel in de sector”. “Slechts 13% van de bedrijfsleiders ouder dan 50 jaar heeft vandaag een opvolger”, aldus de minister. “Des te hoopgevender is het om te zien hoe steeds meer jonge vrouwen de riek opnemen met frisse ondernemerszin. Hen zekerheid en kansen bieden blijft ons doel, ook de komende jaren. Tegelijk kunnen we de evolutie naar meer gendergelijkheid in leidinggevende functies, ook in de landbouwsector, alleen maar toejuichen”.

Van fysieke naar meer mentale arbeid

Robben pikt hierop in en stelt dat dat de landbouw de laatste 30 à 40 jaar geëvolueerd is van een heel fysieke naar een meer mentaal ook zware job. “Misschien is dat het bewijs dat de vrouw toch het sterkere geslacht is”, lacht Brouns. “Mechanisatie en digitalisering neemt ook in landbouwbedrijven toe. Dat maakt het voor vrouwen vaak wat makkelijker om stappen te zetten.”

Jan Van Bavel