Jonge en dynamische sector, maar hard geraakt door Covid-19
Latijns-Amerika is in onze contreien eerder bekend van het rundvlees. Toch tref je in dit uitgestrekte gebied ook heel wat varkensbedrijven. De varkenshouderij is er een jonge, maar dynamische sector. Voor de genetica en bedrijfsbegeleiding krijgen de distibuteuren onder meer ondersteuning van fokbedrijf Choice Genetics.
Een exact aantal zeugen voor dit hele gebied is heel moeilijk weer te geven. Het omvat veel maar heel diverse landen, en verder is een groot aantal zeugen te vinden op zeer kleine bedrijfjes, vaak met enkele dieren in de tuin of halfwilde dieren die voor eigen vleesproductie gehouden worden.
Sterk gevarieerde varkenshouderij
Algemeen wordt er aangenomen dat er iets meer dan 4 miljoen zeugen op ‘geïndustrialiseerde’ bedrijven zitten, bedrijven waar de zeugen in een ‘varkensstal’ zitten of waar een groot deel van de inkomsten voor de familie uit de varkenshouderij komen. De voornaamste landen zijn Brazilië (meer dan 2 miljoen), Mexico (1 miljoen), Argentinië, Colombië en Peru. Voor Brazilië en Argentinië heeft dit een zeer logische verklaring: als zeer grote maïs- en sojaproducenten hebben deze landen toegang tot zeer goedkoop voeder. De overige grote landen zijn sterk afhankelijk van invoer van hun granen, maar hebben dan weer een grote bevolking om van eten te voorzien.
Binnen de varkensbedrijven zelf zijn er dan ook weer verschillende categorieën. Eerst en vooral zijn er de bedrijven die hun genetica, voeder... aankopen en hun varkens verkopen aan de slachthuizen. Vaak zijn er per land een aantal zeer grote integratoren, die de volledige keten controleren met een eigen KI-station, zeugenbedrijven, slachthuizen en vleesverwerking.
De enige schakel in deze keten die soms wordt uitbesteed zijn de vleesvarkens. Enerzijds is dit het meest eenvoudige deel van de keten, anderzijds zit er vaak ook een sociale reden achter. Vele kleine vleesvarkensbedrijven voorzien veel mensen van een inkomen. Gecentraliseerde biggenproductie en gedecentraliseerde opfok zijn lange tijd als het ideaal model gezien om toch zo veel als mogelijk mensen aan de slag te houden binnen de varkenshouderij.
Een nadeel bleek wel de gezondheidstatus van de bedrijven te zijn. Biggen worden vervoerd naar verschillende regio’s en de controle op wie er allemaal binnen en buiten zo’n bedrijf gaat is niet evident. Dit zorgde vaak voor zeer uiteenlopende technische resultaten op de bedrijven waardoor de laatste tijd dit systeem wordt vervangen door grotere vleesvarkensbedrijven met personeel. Deze integratoren zijn dan ook vaak de exporteurs van varkensvlees. Enkele voorbeelden zijn: Keken en Norson in Mexico, JBS in Brazilië en Supercerdo in Chili. Hun integrale ketenbewaking zorgt voor de nodige garanties bij de afnemers, voornamelijk in Azië.
Uitdagingen
Hoewel er dus goedkoop geproduceerd kan worden, zijn er heel wat problemen om het vlees te verkopen. Een van de voornaamste varkensproductiegebieden van Brazilië, de Mato Grosso, mag dan wel zeer goedkoop vlees kunnen produceren, de afstand naar de consument is lang en duur. De lange transporttijd zorgt er voor dat al het vlees ingevroren moet worden vooraleer het over de weg naar de havens wordt gebracht. Van daar uit volgt dan de verscheping naar de afzetgebieden. De enige troef die ze uitspelen is de lage kostprijs in vergelijking met Europa of zelfs de Verenigde Staten (VS).
Hoewel voeder al supergoedkoop is in onze ogen dankzij de meerdere oogsten per jaar, blijft voederconversie een van de voornaamste punten voor een beslissing over de genetica. Behandelingen die de deze parameters nog kunnen verbeteren worden dan ook in ruime mate toegepast. Zo worden de beren geïmmunocastreerd en wordt er op veel plaatsen ractopamine als standaard additief gebruikt in de afmestfase. Onder de commercieel bekende naam Paylean is dit een zeer verspreid product dat zorgt voor een magerder varken, minder vetafzet dus, wat zorgt voor een lagere voederconversie. In Europa is dit middel niet toegelaten.
De kostprijs van een kilo vlees ligt volgens de Brazilianen op 80% van de Amerikaanse kostprijs en er wordt beweerd dat ze voor 1 euro/kg karkas het vlees in Europa kunnen krijgen. Hoewel er in de slachthuizen en de vleesverwerkende bedrijven in Brazilië nochtans heel vaak op een zeer professionele manier wordt gewerkt, laat de Europese wetgeving rechtstreekse import van vlees niet toe omwille van sanitaire eisen. Naar Azië en Rusland wordt er wel veel vlees verscheept.
Voor de noordelijke helft van Centraal-Amerika is er echter een competitief gevaar vanuit de VS en Canada. Veel vlees uit die regio’s dat niet op de wereldmarkt afgezet kan worden, komt vanuit Amerika terecht in deze landen. Dit vlees is vaak goedkoper dan het lokaal geproduceerde vlees en verstoort dus het marktevenwicht. Latino’s spreken van dumping uit Amerika, maar moeten wel bij diezelfde Amerikaan te rade gaan voor de aankoop van grondstoffen... en het leveren van dollars want heel veel van de handel van deze landen gebeurt met Amerika. En natuurlijk zijn er jaarlijks vele Amerikaanse toeristen die de regio bezoeken, tot... ook hier corona opdook.
Corona slaat keihard toe!
Sinds enkele weken is het epicentrum van de coronacrisis in de wereld verschoven vanuit Europa naar (Latijns-) Amerika. Landen als Chili, Peru, Brazilië hebben nog steeds de allergrootste moeite om de ziekte onder controle te krijgen. Hierbij spelen meerdere oorzaken. Eerst en vooral leven veel families bij elkaar en werd in de beginfase het probleem helemaal ontkend. Er volgde geen actie vanuit de overheid, en toen deze er eindelijk kwam, was de ziekte al helemaal verspreid. Bovendien zijn veel Latino’s echte levensgenieters die niet graag in hun huisje zitten, maar ’s avonds veel liever gaan eten, drinken en dansen. Er spelen vast nog andere factoren mee. De Choice-verdeler in Costa Rica getuigt: “In Europa is het redelijk simpel. Er is een crisis, de overheid grijpt in, sluit de grenzen en betaalt met subsidies om de gevolgen te beperken. In Costa Rica verliest de overheid alle inkomsten uit toerisme, heeft geen geld en kan zeer moeilijk lenen bij een internationaal instituut. Bovendien steken nog eens duizenden mensen uit Nicaragua, veelal illegaal en dus niet gecontroleerd op corona, de grens over waardoor er weer extra druk komt op de samenleving. Kortom, Costa Ricanen kunnen hun winkels, bars en restaurants niet zomaar sluiten of het land is failliet, maar deze houding versterkt de coronaproblemen en dus nu is het alle hens aan dek.”
Het gevolg hiervan is dat de varkenshouderij op 2 manieren keihard wordt getroffen. Ten eerste is het gemiddeld verbruik van varkensvlees gevoelig gedaald (schattingen spreken tot 30%) aangezien de koopkracht is gedaald en mensen niet meer buitenshuis eten gaan. Ten tweede is de muntontwaarding enorm. Zo hebben de Mexicaanse en de Colombiaanse peso 25% van hun waarde verloren in enkele maanden tijd. Dat betekent dat alle aangekochte grondstoffen (onder andere granen) plots veel duurder werden en het verkochte product (varkensvlees) niet kon worden afgezet op de lokale markt.
Het zijn geen te beste vooruitzichten voor de varkenshouders in vele van deze landen. Gelukkig voor hen neemt Azië, inclusief China, grote hoeveelheden vlees af. En natuurlijk blijven het Latino’s, namelijk positief denkende mensen die in alles eerder de zon dan de regen zien. Warme mensen, waar wij als kille noorderlingen nog veel van kunnen leren.
Enkele landen nader toegelicht
Colombia telt een kleine 50 miljoen inwoners. Net als in vele Latijns-Amerikaanse landen is er een groot verschil tussen arm en rijk. Een provincie waar de gemiddelde levensstandaard iets hoger is, is Antioquia, met als hoofdstad Medellin. Naast berucht en beroemd omwille van het drugskartel en het geweld van Pablo Escobar, is Medellin ook de ‘zakelijke’ hoofdstad van Colombia.
Varkensvleesgebruik wordt landelijk geschat op 13 kg (jaarlijkste stijging van 5%), terwijl dit in Antioquia ongeveer 18 kg bedraagt. Deze provincie zorgt voor 75% van alle varkensvleesproductie in Colombia. Het klimaat in de ruime omgeving van Medellin is er door de hoogte (1.400 - 2.000 m) zeer aangenaam en dus geschikt voor varkenshouderij. Overdag bedraagt de temperatuur ongeveer 25 °C en s’ nachts zakt deze tot 15 °C. Vaste kosten voor ventilatie en isolatie zijn dus beperkt.
Brazilië probeert zo goedkoop als mogelijk vlees te produceren. Bespierde eindberen zorgen in combinatie met het gebruik van ractopamine en van immunocastratie voor zeer hoge groeicijfers (meer dan 1 kg per dag) en een lage voederconversie van 2,05 of zelfs minder. Problematisch in veel van de Latijns-Amerikaanse landen blijft het gebruik van antibiotica in alle fases van de cyclus, dus zowel bij de zeugen als bij de biggen en vleesvarkens. Alle bewegingen zijn all in all out en net als in Colombia zorgt het gunstige klimaat voor zeer lage investeringen in gebouwen en technieken.
Mexico heeft alle klimaten in één land. Van extreem warm en droog (woestijnen) in het noorden tot tropisch regenwoud in Yucatan. Het land is een zeer grote importeur van Amerikaanse dieren en vlees waardoor er een zeer sterke link is tussen bijvoorbeeld Smithfield USA en Norson Mexico. Mexicaanse bedrijven profiteren van de verzuurde handelsrelatie tussen VS en China om hun deel op de exportmarkt te veroveren. Anderzijds zijn er veel Mexicaanse arbeidskrachten die de grens met Amerika over willen steken om daar in de landbouw te gaan werken.
