Nieuw Gemengd Bedrijf: ‘Wij zijn een van de duurzaamste samenwerkingsverbanden in Europa’

Een Nieuw Gemengd Bedrijf is volgens pluimveehouder Jan Kuijpers en varkenshouder Martin Houben een nieuwe vorm van agrarisch ondernemerschap, waarin samenwerking en innovatie zorgen voor een zorgvuldige, duurzame en diervriendelijke productie van gezond en veilig voedsel. Kuijpers: “Wij bundelen in deze samenwerking onze krachten als agrarische ondernemers. Het gaat dus absoluut niet om één grootschalig bedrijf van één projectontwikkelaar, maar om verschillende familieondernemingen op verschillende locaties die intensief samenwerken.

Daardoor wordt het mogelijk om kringlopen te sluiten, dierenwelzijn te verbeteren, transport te reduceren, milieuwinst te behalen, grond efficiënter te gebruiken en economisch een beter rendement te behalen.” De beide families begonnen in 2004 daaraan te werken en inmiddels is een groot deel van de plannen gerealiseerd.

Om het pluimveeonderdeel Kuijpers Kip in Grubbenvorst te kunnen bouwen werden in 2014 alle pluimveestallen op de locaties in Noord-Brabant gesloopt, behalve het eigen vermeerderingsbedrijf in Stevensbeek. Op dit vermeerderingsbedrijf zitten 85.000 dieren. Het gaat om een gesloten pluimveebedrijf. In de Kuijpers-familie BV zitten vleeskuikenhouders Marcel en Cor Kuijpers en de zonen van Cor, Jan en Joris Kuijpers. Het is de bedoeling dat over zo’n 5 à 6 jaar op één locatie in Grubbenvorst een complete integratie zit; dus van broederij tot vleesverwerking.

Fins rantsoenrecept

In mei 2019 werd de helft van dit bedrijfsonderdeel, zowel de broederij als de patiostal, al in gebruik genomen. Sinds die maand zijn er al 3 rondes gedraaid met 250.000 Ross 308 vleeskuikens per ronde op het Vencomatic Patio systeem. Daarvoor zijn 4 van de toekomstige 16 afdelingen al in gebruik genomen. De resultaten zijn prima met een bruto voerconversie over de afgelopen 3 rondes van gemiddeld 1,55. Kuijpers: “Binnen zo’n 5 à 6 jaar moet de capaciteit naar één miljoen vleeskuikens gaan.

Doel is alles te concentreren op één locatie zodat het aantal transportbewegingen tot een minimum beperkt wordt. Omdat alles binnen onze eigen keten is, zijn ‘kruispunten’ met besmettingsrisico’s waar dieren elkaar treffen, verleden tijd. Verder zijn we superscherp op biosecurity.” Zo moet zelfs de chauffeur van de mengvoerwagen verplicht de bedrijfseigen vulslangen van het pluimveebedrijf gebruiken.

Bijzonder is het oorspronkelijke rantsoenrecept waar het pluimveebedrijf mee werkt. Dat is namelijk afkomstig uit Finland. Klaas-Jan Krijgsheld, die voorheen als bedrijfsleider op een van de locaties van Kuijpers werkte, zag namelijk tijdens een excursie in Finland, dat de voervertering van de jonge vleeskuikens daar beter was als bij zijn werkgever. Kuijpers: “Sindsdien werken wij met de zogeheten Finse driehoek: Vitelia, Trouw Nutrition en pluimveehouders Bart Janssen en Jan Sol.

De grondstoffensamenstelling van het voer wordt slechts zo’n 3 tot 5 keer per jaar aangepast.” Bij mengvoerbedrijven wordt de grondstoffensamenstelling veel vaker per jaar aangepast, vrijwel altijd zonder dat de klanten daarvan op de hoogte worden gebracht.

Klimaatneutraal uitbroeden

Zoals in steeds meer houderijsystemen in Nederland werkt ook het pluimveeonderdeel van Nieuw Gemengd Bedrijf met het principe dat de warmte van de oudere dieren afgevangen worden en gebruikt wordt voor verwarming van de jongere dieren. Kuijpers: “Wij noemen dit familiewarmte. Wij halen echter met dit splinternieuwe Triple EEE-systeem van Inno+ niet alleen warmte voor de kuikens uit het luchtwasserwater. Het systeem is namelijk zo geavanceerd dat alle andere bedrijfsonderdelen, zelfs de broederij, ook van deze warmte kunnen worden voorzien.” De broedeieren worden dus klimaatneutraal uitgebroed. Daarnaast wordt de geschoonde lucht na wassing kiemvrij weer naar buiten getransporteerd.” Verder worden in de koudere periodes de stal zelf en alle ruimtes die in het pand zitten met deze warmte verwarmd. Er is zoveel warmte over dat zelfs in de winter nog ruim geventileerd kan worden. Speciaal voor deze hypermoderne pluimveestal ontwikkelde Inno+ unieke nieuwe technieken. Zo zijn de blauwe lamellen in het plafond van de stal, waar de warme lucht de stal binnenkomt, speciaal door Inno+ ontwikkeld. Verder liggen de daken waar de zon op schijnt vol met zonnepanelen. Bij een overschot leveren ze zelfs aan het net (totale capaciteit is ca. 0,9 MW).

Ook de gecombineerde koelings- en brandblusinstallatie is een uniek systeem van zowel Elotec als Mjtech. Naast dat in de zomer op warme dagen verneveling als koeling kan worden toegepast, is het systeem tevens een brandblusinstallatie. De StienenBE ventilatiecomputer zorgt er daarbij voor dat de ventilatie op 30% blijft zodat de dieren niet stikken en het overleven. Zowel economisch als qua dierenwelzijn dus optimaal. Het Vencomatic Patio systeem geeft al een ammoniakreductie van 70%. De chemische luchtwasser van Inno+ reduceert van de 30% de ammoniak nog eens 90% zodat slechts 3% ammo-niakemissie overblijft. Volgens Duitse DLG-testen geeft deze Inno+-luchtwasser overigens ook nog eens een reductie van 93,7% aan fijnstof.

Corona-invloed?

Het varkenshouderij-onderdeel van Nieuw Gemengd Bedrijf heet Heideveld (onderdeel van Houbensteyn Groep). Sinds oktober 2019 is het vleesvarkensgedeelte van dit bedrijf klaar. In totaal liggen er 19.000 vleesvarkens verdeeld over 51 afdelingen. Volgens varkenshouder Martin Houben zou hij het vlees eigenlijk mogen verkopen onder het Nederlandse keurmerk Beter Leven 1 ster, maar omdat hij meer dan 8.000 vleesvarkens in één stal heeft en omdat de stal een huis is dat uit 2 woonlagen bestaat, mag dit niet.

Op termijn gaat de Limburgse varkensboer de groepshuisvesting voor de drachtige zeugen en de kraamstallen erbij bouwen voor in totaal 2.500 zeugen. Houben hoopt komend jaar de financieringsaanvraag rond te kunnen krijgen. "Of corona hier nog invloed op zal hebben, zou ik zo niet weten. Tot nog toe heb ik voordeel van de perikelen van de Afrikaanse varkenpest omdat door de uitbraak daarvan op diverse plaatsen in de wereld logistieke problemen ontstaan waardoor wij opeens kunnen leveren. Verder stagneert de wereldwijde groei c.q. expansie van varkenshouderijen, dus ik zie zelfs kansen wat dat betreft."

Omdat de filosofie van Nieuw Gemengd Bedrijf ook het gebruik van reststromen is, gaan de families dit jaar een biovergister bouwen met een capaciteit van 0,8 Megawatt. Houben: "Diegenen die onze oorspronkelijke plannen kennen, zullen denken: dat is een veel kleinere biovergister dan gepland. Dat klopt, we hebben besloten om alleen mest te vergisten. Dus dan heb je minder capaciteit nodig qua vergisting." Het biovergistingsbedrijfsonderdeel gaat BEM heten, wat staat voor Bio Energiecentrale Maashorst. Een gedeelte van de stroom en warmte van de biovergister gaat naar beide bedrijven en het overige gedeelte van het biogas en de stroom wordt verkocht. Het gaat overigens om monovergisting, dus alleen maar mestvergisting. Houben: "De reststof wordt een meststof die we ook verkopen. Tegenwoordig kun je dit in Nederland beter doen dan er digestaat van te maken, omdat een meststof makkelijker af te zetten is."

Vrijwel energieneutraal

Al gaan de 2 families dan geen stroom en biogas leveren aan tuinders (waar eerst sprake van was) toch blijft Nieuw Gemengd Bedrijf volgens hen een van de duurzaamste samenwerkingsverbanden in Europa. Houben: “Dit komt omdat de kringloop heel erg gesloten is. Wij hebben hier zelfs geen (nood)gasleiding liggen. Een elektriciteitskabel nog wel, maar ook om te kunnen leveren als we te veel stroom hebben.” Als de zon niet veel schijnt, heeft Kuijpers Kip tot maximaal 50% stroom nodig van het net. Houbensteyn Groep zelfs tot maximaal slechts 30%. De luchtwassers van beide bedrijven zijn ook grote energieterugwininstallaties. Bij Houbensteyn kan technisch tot 1.900 kWh aan thermische energie teruggewonnen worden. Bij Kuijpers Kip zelfs tot 2.700 kWh.

Ook zijn bij beide bedrijven overal noodvoorzieningen ingebouwd. Bij Kuijpers Kip ligt naast de stal een wateropslag van 70 kubieke meter. De wateropslag dient als breektank en voorkomt problemen bij een haperende watertoevoer. De kuikens worden gehouden in 4 fases c.q. leeftijdsgroepen waardoor met een relatief kleine luchtwasser en minder ventilatoren gewerkt kan worden dan bij all in all out bedrijven. Vanaf dag 18 van het broedproces worden de kuikens op de broedramen zelf in het Patiosysteem uitgebroed. Doordat de houtkrullen die als bodembedekking functioneren kurkdroog blijven in het systeem, ligt de voetzoollaesiescore tussen de 0 – 15. Kuijpers: “We hebben nu 3 rondes gedraaid en het antibioticagebruik is nul.”

Belgen en Fransen interesse?

Volgend jaar wil Kuijpers Kip beginnen met de bouw van een eigen slachterij naast het huidige pand. De capaciteit zal 4.000 dieren/u. worden. “Uiteindelijk willen wij onze eigen vleesproducten zoals vers vlees, ambachtelijke kippen, rookworst en gehaktballen verkopen,” aldus Kuijpers. De verkoop van deze producten gaan ze in samenwerking met Chateau Viande in Soest doen. Boer en slager gaan in dit geval dus samen de markt op. Houbensteyn Groep gaat geen slachterij bouwen. Houben: “De reden is heel simpel, het is bedrijfseconomisch voor ons niet ver-antwoord. Voor ons is het gunstiger om aan een grote slachterij te leveren, zoals wij nu doen aan Vion. Wij leveren voor het Good Farming Balance ketenconcept.”

Volgens Kuijpers en Houben maakt corona ondertussen de wereld geheel anders. Houben: “Enerzijds zijn er natuurlijk gezondheidsrisico’s bij mensen, maar anderzijds brengt het rust in de operationele organisatie. Ik merk echt dat de druk er af is. Familie Kuijpers en mijn familie hebben zo veel aanloop gehad de afgelopen tijd dat we ook echt aan die rust toe waren. Wij zijn geen attractiepark natuurlijk." De familie staat wel open voor nieuwe samenwerkingsverbanden. Dus als Belgische of Franse afnemers interesse hebben, dan mogen ze zeker contact opnemen volgens de ondernemers.

Kuijpers: "Wij zijn ook al regelmatig benaderd door Europese bedrijven en bedrijven wereldwijd om in hun land vergelijkbare samenwerkingsverbanden op te zetten. Martin en ik zeggen dan altijd tegen die mensen: denk niet dat je zo maar zoiets op zet, dan moet je echt mensen hebben die je heel goed kent en blindelings kunt vertrouwen." Wat dat betreft is deze regio in het Nederlandse Limburg een bijzonder gebied volgens beide ondernemers. Zowel qua streekcultuur als dat er heel veel hoogwaardige voedselproductie plaatsvindt. Houben en Kuijpers: "En je wordt hier ook goed ondersteunt door de (plaatselijke) politiek. Dat is ook cruciaal." Deze waardering blijkt overigens ook uit de Ondernemersprijs Horst aan de Maas die Kuijpers Kip en Houbensteyn Heideveld vorig jaar gewonnen hebben.

Dierenwelzijn hoog in vaandel

Wat volgens Houben ook heel bijzonder is aan Nieuwe Gemengd Bedrijf, is dat het natuurlijk een heel mooi samenwerkingsverband is, maar dat dierenwelzijn eveneens gewaarborgd is. "Kuijpers en ik hebben dus heel veel apparatuur in de stal hangen om dat dierenwelzijn ook te meten en te kunnen garanderen. Wij kunnen onze dieren intensief volgen en hun welzijn meten. Als er iets aan de hand is, spelen wij daar gelijk op in." Volgens beide ondernemers is het eigenlijk nog sterker. Als je in Europa een goed dierenwelzijn wilt, moet je daar wel voldoende financiële middelen voor hebben.

Volgens beide ondernemers zal er in Europa de komende jaren een evenwicht moeten blijven bestaan tussen volumeproductie en nichemarkten. Kuijpers: "Waarbij de nichemarkt voor mensen is die óf wat meer te besteden hebben óf die vanuit ideologische of principiële overwegingen een keuze maken voor duurder vlees. Wij gaan echter voor duurzame en diervriendelijke volumeproductie. Vandaar ook onze grote slogan op alle stallen: Lekker eten voor iedereen!, dat is de basisregel waarop eigenlijk alle beslissingen die wij maken gebaseerd zijn. En ook voedselveiligheid kunnen wij daarbij garanderen."

Volgens de beide ondernemers kun je de klok er op gelijk zetten dat er door de coronacrisis een economische teruggang in de EU zal plaatsvinden. Houben: “Waarbij voedselproductie een hele belangrijke rol blijft spelen. Waarbij het ook nog eens heel belangrijk is dat mensen die door de crisis opeens veel minder te besteden hebben, nog wel goed, gezond en duurzaam voedsel moeten kunnen blijven kopen. Wij vinden dat iedereen recht heeft op duurzaam geproduceerd voedsel, dat niet per definitie duur hoeft te zijn.”

Dick van Doorn