Edito: een aparte status voor de landbouw
Colruyt Group gaat landbouwgrond exploiteren én aankopen. Het bedrijf zegt zo landbouwgrond veilig te stellen. Ze ondermijnt echter het vrije ondernemerschap dat de sector zo sterk maakt. Door voortdurende druk op de landbouw verliest dit vrij ondernemerschap toch al aan kracht.
In de middeleeuwen werd in grote delen van Europa de grond bewerkt door boeren die zich niet los konden maken van een leenband. Ze boerden, maar vooral voor een boven hen gestelde en niet voor zichzelf. Het was een periode van vernedering en lage productiviteit. Natuurlijk is het opkopen van landbouwgrond door Colruyt Groep niet hetzelfde, maar het doet wel denken aan dit systeem van ondergeschiktheid.
Colruyt Groep zegt landbouwgrond en de toelevering van Belgische landbouwproducten veilig te willen stellen. Dat klinkt mooi maar we mogen realistisch zijn. De Colruyt Groep is eigenaar van een supermarktketen die zich afficheert met de allerlaagste prijzen. Elk jaar weer is de grootste zorg op het hoofdkantoor in Halle of een concurrent in een algemene prijzenvergelijking niet als goedkoper uit de bus komt.
Elk bedrijf is vrij een businessmodel te kiezen, maar de plannen van Colruyt tasten juist die vrijheid van boeren aan. Vanzelfsprekend kiezen boeren er zelf voor om uitvoerder onder de vlag van een groot bedrijf te worden. Maar ze worden soms wel richting die keuze geduwd. Door de focus van supermarkten op lage prijzen, en de focus van het mededingingsrecht op het belang van de consument op korte termijn.
Een steeds kleinere groep grote supermarktketens en verwerkers zetten grote druk op de duizenden landbouwers. Ze verdienen weinig – de melkprijs is vergelijkbaar met 30 jaar geleden – en krijgen steeds meer eisen opgelegd. Netto stoppen meer landbouwers dan beginnen. Woningbouw, industrie en nieuwe infrastructuur knabbelen voortdurend aan het areaal.
Onlangs presenteerde Rabobank, met afstand de grootste financier van de Nederlandse landbouw, een rapport waarin ze enkele liberale heilige huisjes sloopt. De milieugebruiksruimte en het grondgebruik van de landbouw moeten volgens de bank van de rest van de economie. Niet zomaar, maar vanwege de specifieke eigenschappen van de sector maar ook het enorme economische belang van het agrovoedingscomplex.
Rabobank pleit voor het bouwen van schotten tussen de landbouw en de rest van de economie. Met beleid moet worden voorkomen dat bijvoorbeeld kapitaalkrachtige ondernemingen of zelfs de overheid zelf milieugebruiksruimte of schaarse landbouwgrond gaan opkopen. Want: als de primaire landbouw niet beschermd wordt, dan verliest ze de kritische massa om een sterke toelevering en verwerking mogelijk te maken.
Bovendien zal met een kleiner areaal innovatie op het boerenerf afnemen. Dat wil zeggen: bedrijven zullen minder snel aan productiviteit of duurzaamheid winnen. Hopelijk maken de beleidsmakers in Vlaanderen dezelfde analyse.
