Charpentier en Doudna winnen Nobelprijs voor Crispr/Cas-methode
De Nobelprijs voor Chemie wordt dit jaar toegekend aan de Franse wetenschapster Emmanuelle Charpentier en haar Amerikaanse collega Jennifer Doudna. Dat heeft de Koninklijke Zweedse Academie voor Wetenschappen in Stockholm op 7 oktober bekendgemaakt. Charpentier en Doudna krijgen de prijs voor de ontwikkeling van een methode (Crispr/Cas9) om genetisch materiaal relatief eenvoudig te wijzigen.
De technologie Crispr/Cas9 is een soort van ‘genetische schaar’, die onderzoekers toelaat om zeer precies in het DNA te knippen en er stukjes uit te halen of aan toe te voegen. Op die manier kan de genetische samenstelling van dieren, planten en micro-organismen worden aangepast. “Deze technologie heeft een revolutionaire impact gehad op de biowetenschappen, draagt bij tot nieuwe kankertherapieën en zou de droom van het genezen van erfelijke aandoeningen kunnen verwezenlijken”, zo staat in een verklaring van de Zweedse Academie.
De Franse wetenschapper Emmanuelle Charpentier is de ontdekker van tracrRNA, een molecule die door sommige bacteriën gebruikt wordt om zich te beschermen door viraal DNA te splitsen. Ze werkte daarna samen met de Amerikaanse biochemicus Jennifer Doudna aan een manier om die activiteit na te bootsen.
De techniek is veelbelovend, ook voor de landbouwsector, maar anderzijds is ze bijvoorbeeld voor Greenpeace en andere ngo’s erg controversieel. Europese wetenschappers vroegen midden 2019 nog in een open brief aan de Europese Unie om soepelere regels rond genbewerkingstechnieken, zoals Crispr. Het Europees Hof van Justitie legde in 2018 immers strenge voorwaarden op aan de nieuwe ggo-technieken, maar die zijn nefast voor het onderzoek naar meer duurzame landbouwproductie. De nieuwe genbewerkingstechnieken zoals Cripr vallen immers onder de richtlijn voor genetisch gemodificeerde organismen, of ggo's. Daarvoor zijn er voor nieuwe mutganese-technieken – waarbij genen van een organisme worden aangepast met bijvoorbeeld straling of chemische stoffen – geen duidelijke regels. Gevolg is dat voor Crispr en aanverwanten strenge regels van kracht zijn, wat nieuwe ontwikkelingen in het veld moeilijker maakt.
Het winnen van de meest prestigieuze prijs voor scheikundigen levert dit jaar 10 miljoen kronen (ongeveer 950.000 euro) op. Dat is een miljoen kronen meer dan vorig jaar. De ceremoniële uitreiking van de prijzen vindt traditioneel plaats op 10 december.
