Bufferzones langs een waterloop moeten gerespecteerd worden

Om beken, rivieren of andere waterlichamen te beschermen van gewasbeschermingsmiddelen en bemesting dat afspoelt van het land, werden verschillende afstandsmaatregelen ingevoerd. Ten opzichte van het water moet de landbouwer een bepaalde afstand respecteren waar hij geen gewasbeschermingsmiddelen mag gebruiken, niet mag bemesten of zelfs geen teelt mag zetten.

Die regelgeving is al jaren geleden ingevoerd, en is doorheen de jaren stilaan aangepast. Inagro-voorlichter agromilieu Ruben Mistiaen: “We merken echter in de praktijk dat de regelgeving, bijvoorbeeld met betrekking tot de 1-meter teeltvrije strook, niet overal wordt toegepast.” Aangezien wel degelijk wordt gecontroleerd op de 1-meter teeltvrije strook bij de ingekleurde waterlopen – die men kan vinden op de verzamelaanvraag – geven we hier summier de wetgeving mee, samen met tips voor het onderhoud.

Onderhoud het water

De bufferstrook heeft als functie het vermijden van afvoer van slib en mest van een akker richting de waterloop. Een goed functionerende bufferstrook draagt dus rechtstreeks bij tot de kwaliteit van ons water. Op die manier kan de landbouw een grote bijdrage hebben in het algemeen belang.”, geeft Mistiaen aan.

Niet alleen op de 5-meterbufferstrook, langs elke waterloop moet altijd een 5-meterstrook een vrije doorgang voorzien zijn voor de waterbeheerder. Zo kan hij zijn machines vlot bedienen en de maaispecie en het slib deponeren. Daarom wordt aangeraden om de 5-meterzone te vrijwaren van materiaal of obstakels. Daarnaast mag de landbouwer het niet ophogen, bebouwen of ondergrondse installaties maken.

Minimum 5 meter niet bemesten

Het is verboden om dierlijke mest, kunstmest en andere stikstof- en fosforhoudende meststoffen te gebruiken tot 5 meter landinwaarts vanaf de taludinsteek. Dit wordt de bemestingsvrije zone genoemd. Voor percelen in het Vlaams Ecologisch Netwerk (VEN) en percelen die meer dan 8% afhellen in de richting van de waterloop wordt die bemestingsvrije zone opgetrokken tot 10 meter vanaf de taludinsteek.

1 meter geen gewasbescherming, bodembewerking en teelt

De minimale afstand tot het oppervlaktewater – de bufferzones – bedraagt 1 meter voor volleveldspuiten en 3 meter voor boomgaardspuiten. Het is allereerst aan te raden om het etiket van producten na te gaan met betrekking tot de risicobeperkende maatregelen. Bij verschillende producten kan de bufferzone gereduceerd worden door gebruik van driftreducerende doppen. Op de site van Fytoweb of via de gewasbeschermingsapp van Inagro kunnen landbouwers bovendien de bufferzonereglementering checken.

Bijkomend mag een landbouwer tot 1 meter landinwaarts vanaf de taludstreek geen grondbewerking uitvoeren. “De eerste meter langs de waterloop houdt de oever vast en voorkomt dat grond in het water terechtkomt bij erosie”, klinkt het bij Inagro. Bovendien mag in deze strook geen gewas geteeld worden. Uiteindelijk kom je op een 1-meter teeltvrije zone waar men zo goed als niets mag: geen bodembewerking, geen gebruik van gewasbeschermingsmiddelen of bemesting en geen gewas telen.

Maaien om te beheren

Dan rest er de vraag wat je nog kan met deze strook. Omdat er in de 1-meter teeltvrije zone geen gewasbeschermingsmiddelen gebruikt mogen worden, kunnen andere planten alvast welig tieren. “Dan kan je ervoor kiezen om niet te onderhouden of toch te beheren door te maaien. Niet onderhouden betekent wel dat de strook kan verruigen. Als je jaarlijks maait, zal er concurrentie ontstaan tussen de plantensoorten en zal je uiteindelijk een stabiele grasvegetatie met bloeiende kruiden krijgen”, klinkt het.

In se mag je het hele jaar door maaien, maar wel bij voorkeur voor de onkruiden in zaad komen. Maaien kan voor de teelt, tussen 2 teelten of na de teelt. Ook tijdens de teelt kan men maaien, maar dat is niet altijd evident. “Dan heb je een maaier op arm nodig of een quad. Een andere mogelijkheid is om een loonwerker aan te spreken of zelf een maaier aan te schaffen.”

Pas op met exoten bij maaien

Om de strook te maaien, zijn verschillende machines mogelijk, zoals een klepelmaaier of schijvenmaaier. “Het beste is om het maaisel af te voeren, zodat de strook verarmt. Zo is er minder kans op probleemonkruiden die een rijkere bodem nodig hebben, zoals netels en akkerdistels. Met een doordacht maaibeheer put je de hardnekkige wortelstokonkruiden immers uit. Na een tijd is de bodem arm genoeg, zodat je maar één keer per jaar moet maaien.” Inagro adviseert om in het najaar eenmalig te maaien. “zeker bij zones met rietkragen. Dan is het aangewezen om minstens te wachten tot 15 augustus om het broedseizoen niet te verstoren.”

Bij de maaiwerkzaamheden is het bovendien opletten voor exoten die kunnen voorkomen. Zo vormt knolcyperus een probleem in aardappel. Komt er reuzenbereklauw voor, dan bel je best naar de provincie om die weg te halen. “Andere onkruiden waar landbouwers nu ook best alert voor zijn, zijn Japanse duizendknoop, Aziatische duizendknoop, Bastaardduizenknoop, enzovoort. Die komen meer en meer voor. Maai die niet mee, want de kans is groot dat je die door te maaien verspreidt. Sommige onkruiden zullen met de spade of manueel uitgedaan moeten worden.”

Niet bemesten maar…

Bemesting door de landbouwer op de 5-meter zone is uit den boze. Wat wel mag, is je dieren op de strook laten grazen en de strook op die manier ‘bemesten’. De strook zou echter ook nuttiger besteed kunnen worden. Zo kan de landbouwer toch stikstof in de bodem brengen door vlinderbloemigen zoals grasklaver in te zaaien. Zonder bemesting zijn ook de teelten hennep, veldboon, sorghum en miscanthus een optie als men nog productie wil creëren. Daarnaast kan de landbouwer ook beheerovereenkomsten sluiten voor grasstroken en bloemenstroken.

Als een landbouwer meer dan 15 ha land bewerkt, moet die over 5% ecologisch aandachtsgebied (EAG) beschikken. Een bufferstrook langs een waterloop komt in aanmerking als EAG. “Als je een beheerovereenkomst afsluit voor een strook, kan die meetellen als EAG, maar krijg je een aangepaste vergoeding.”

Zonnekroon inzaaien?

Bovendien onderzoekt Inagro ook de optie om zonnekroon in te zaaien op de perceelsranden om zo het tekort aan pollen en nectar in het landbouwgebied op te vangen. Op Inagro werd het kruid alvast ingezaaid om voeling te krijgen met de eigenschappen. Onderzoeker Tom Van Nieuwenhove: “We bekijken wat de mogelijkheden zijn van zonnekroon op vlak van energie en veevoeding en of dit überhaupt een toekomst beschoren is. Ik zit momenteel in de fase van het aftoetsen van de opties en kijken wie welke info ter beschikking heeft.”

Marlies Vleugels