Cijfers tonen alles en niets

Tegenstanders van de conventionele landbouw suggereren een scherp contrast tussen de volgens hen beperkte economische betekenis van de landbouw enerzijds, en de vermeend zware belasting op het milieu anderzijds. In deze hittegolf werd de sector aangesproken op haar watergebruik, waarbij slim gebruik wordt gemaakt van hoog klinkende absolute cijfers in plaats van relatieve cijfers, die aantonen dat de sector maar goed is voor een fractie van het watergebruik.

Wie de landbouw klein wil maken, heeft cijfers aan zijn zijde. Uit cijfers van Statbel blijkt dat de afgelopen 40 jaar 7 op de 10 Belgische landbouwbedrijven verdwenen. De werkgelegenheid in de sector halveerde in deze periode ruimschoots. Volgens de Wereldbank maakt de primaire sector nog maar 0,4% uit van het Belgische Bruto Nationaal Product.

Wie de landbouw groot wil maken, kan weer andere cijfers aanslepen. Zo is de landbouw goed voor bijna de helft van het landgebruik in België. Dat maakt de sector cruciaal voor het onderhoud van een cultuurlandschap maar ook voor het bewaren van een gezond milieu en het ondersteunen van de vaak aanpalende natuur.

Bovendien moet de landbouw niet in isolement worden beschouwd, maar als een cruciale grondstofleverancier van een machtige voedingsindustrie. Zonder aardappelen geen friet en zonder melk geen kaas of yoghurt. Fevia schat de omzet van deze sector op ruim 50 miljard euro. De sector investeert jaarlijks ruim 1,5 miljard euro, en stelt 93.000 mensen te werk. De sector realiseerde in 2018 een exportoverschot van 5,5 miljard euro. De voedingsindustrie is naast de petrochemie de enige overgebleven maakindustrie.

De landbouwproductie houdt bovendien ondanks een krimpend aantal boeren hectares stand. Voor de meeste sectoren geldt dat de productievolumes in de afgelopen decennia zijn gelijk gebleven of licht gestegen. Ook de lijnen met productiewaardes schuiven vooral opzij of licht omhoog. Zo lijkt het vandaag relatief kleine aantal boeren vooral bewijs van een ongekende efficiëntieslag. De sector omarmde nieuwe productie- en managementsystemen en ging aan de slag met verbeterde zaden, gewasbescherming, kunstmest en toenemend ook digitaal gereedschap.

De cijfers over de economische betekenis en efficiëntie van de landbouw relativeren de niet zelden overdreven of in verkeerde context geplaatste druk van de primaire sector op milieu en hulpbronnen. Zoals de Duitsers zeggen: “erst das Fressen, und dann die Moral?” Toch niet, want wie belangrijk is, heeft niet alleen rechten maar ook plichten. Gelukkig geeft de sector – van toelevering tot landbouw en verwerking - ook op duurzaamheidsvlak blijk van een cultuur van voortdurende verbetering.

De landbouw is goed voor circa 10% van de uitstoot van broeikasgassen en verlaagde de uitstoot van broeikasgassen in de afgelopen 30 jaar met zo’n 20%. Weinig andere sectoren kunnen dat zeggen.

Jan Cees Bron