Spel
Het gansrijden is een wedstrijd die doorgaans in de maanden februari en maart, rond de carnavalsperiode, wordt gereden. Aan de dwarsbalk van een galg wordt een gans in een visnet ondersteboven opgehangen. Oorspronkelijk gebruikte men hiervoor een levende gans die met vet of olie was ingesmeerd, maar dat werd vanaf 1926 bij wet verboden. Frederic Crynen legt uit: “Nu wordt de gans pijnloos gedood door een veearts alvorens ze wordt opgehangen. Om goed te zijn moet het een oude gans zijn. De nekspieren van een jonge gans zijn te broos.” Ruiters van de lokale gansrijdersvereniging rijden in uniform en op boerenpaarden één voor één onder de galg door. Ze mogen met één hand aan de gans trekken en het paard mag niet stil blijven staan. De bedoeling is om als eerste de kop van de gans eraf te trekken. Wie daarin slaagt, mag zich voor één jaar koning noemen.
Paarden
De ruiters rijden op boerenpaarden of op Brabantse trekpaarden, die vroeger integraal deel uitmaakten van het polderlandschap. Door de uitbreiding van de haven en de toenemende modernisering moeten gansrijders tegenwoordig meer moeite doen om een geschikt boerenpaard te vinden. De meeste paarden komen uit de Kempen, het Pajottenland, Meetjesland, Waasland...
Bij de meeste wedstrijden is er ook een prijs weggelegd voor het duo (ruiter en paard) met het beste voorkomen, waardoor de paarden vaak opgetooid worden met versierde borststukken, papieren bloemen in de kleuren van de vereniging, enzomeer.
Keizerrijden
Het hoogtepunt van het gansrijden is het ‘keizerrijden’, dat in 1948 voor het eerst werd georganiseerd door de ‘Verenigde Gansrijders van de Ant-werpse Polders’. Aan die wedstrijd mogen 31 ruiters deelnemen, waaronder de keizer van het afgelopen jaar en de koningen van de laatste jaren. De winnaar van die wedstrijd wordt tot keizer gekroond en het dorp waaruit hij komt, richt het volgende keizerschap in. Het keizerschap wordt door veel gansrijders gezien als één groot poldersverbroederingsfeest.
Vork- en snijmeester
Een wedstrijd duurt gemiddeld zo’n 3 uur. Uiteraard lijkt de theorie makkelijker dan de praktijk, maar dankzij het stevige vissersnet duurt dit schouwspel gemiddeld een 3-tal uren. De titel en de eer na het onthoofden van de gans is enorm. Om de duur van het spel een beetje te kunnen regelen mag de snijmeester op een voorzien tijdstip enkele mazen van het net doorsnijden. Tijdens de wedstrijden treedt er ook een vorkmeester op die erop moet toezien dat de gans op de juiste hoogte stil hangt. Zowel de snij- als de vorkmeester staan tijdens de wedstrijd onder de galg.
Medisch team
De ‘doktoor’ en zijn verpleegsters zijn een onmisbaar gezelschap bij iedere wedstrijd. Wanneer de ruiters – al dan niet gewild – van hun paard vallen, rukt het medisch team uit om op ludieke wijze de eerste medische hulp te verstrekken. Daarvoor halen ze vaak sterke middelen (lees: jenever) boven, zodat de gansrijder weer verder aan de wedstrijd kan deelnemen. Het medisch team gebruikt ook liters ontsmettingsmiddel (bv. Eosine) om de ‘gewonden’ te verzorgen.
Verenigingen
In 1923 werd de Oude Gans Berendrecht opgericht. Ze is de oudste nog actieve maatschappij. “Wij hopen in 2023 ons honderdjarig bestaan te kunnen vieren”, aldus Frederic Crynen.
In Vlaanderen zijn er 8 verenigingen actief. Iedere vereniging heeft zijn eigen bestuur en eigen uniformen. Berendrecht telt 2 verenigingen: De Oude Gans en De Nieuwe Gans. Andere maatschappijen zijn De Ware Gans Lillo, de Koninklijke Ganzenrijders Stabroek, De Lustige Gans Ekeren, de Koninklijke Ganzenrijdersmaatschappij Hoevenen en Ganzenrijders Zandvliet: ‘De Jonge’ en ‘De Veteranen’.
