Resultaten of loze beloftes?

Net iets langer dan een week kwamen Belgische boeren op straat met een lijst eisen. De meeste protesten zijn ondertussen (tijdelijk) gaan liggen. De landbouworganisaties wachten voorlopig de onderhandelingen met overheden af, maar verwachten snel resultaten. Her en der vinden er nog kleinere acties plaats. Wat is nu het resultaat voor de landbouwer van een week actievoeren?

Uitstel richtlijn braaklegging

Veel van de eisen van landbouwers richten zich tot de Europese leiders. Een groot deel van het landbouwbeleid van de lidstaten wordt dan ook eerst bepaald op Europees niveau.

De voorbije 2 jaar was er al een uitzondering ingevoerd op de regel om 4% van het akkerareaal niet-productief in te vullen met heggen of bosjes, maar eind vorig jaar verstreek die uitzondering. Op dinsdag 30 januari kondigde voorzitter van de Europese Commissie Ursula von der Leyen als reactie op de boerenprotesten al aan dat er nog een uitzondering van 1 jaar in het verschiet lag. “Deze maatregel biedt landbouwers bijkomende flexibiliteit op een ogenblik dat ze met verschillende uitdagingen te maken krijgen”, zegt Von der Leyen.

De voorwaarde is wel dat landbouwers minstens 7% van hun bouwland gebruiken voor de teelt van stikstofbindende gewassen (zoals peulvruchten) en/of vanggewassen (groenbemesters), zonder gebruik van gewasbeschermingsmiddelen. De maatregel moet wel nog goedgekeurd worden door de Europese landbouwministers.

Oekraïens graan

In het oosten van Europa zijn boeren bezorgd dat de invoer van Oekraïens en Russisch graan de prijzen op lokale markten naar beneden drukt. De EU verlengt dan wel de opschorting van importtarieven en -quota voor producten uit Oekraïne met 1 jaar, maar voorziet een aantal maatregelen om problemen op de nationale markten te vermijden.

Zo zal er een vrijwaringsmechanisme komen dat moet verzekeren dat er ‘snelle corrigerende maatregelen’ genomen kunnen worden wanneer er zich marktstoornissen voordoen in een of meerdere lidstaten. De Commissie zet ook een plafond op de tariefvrije invoer van gevogelte, eieren en suiker.

Handelsakkoord Mercosur

Het vrijhandelsakkoord dat de EU al enkele jaren aan het onderhandelen is met de Mercosur-landen (Brazilië, Argentinië, Paraguay en Uruguay), is een doorn in het oog van landbouworganisaties zoals Via Campesina. Ze klagen de oneerlijke concurrentie met landbouwproducten uit die landen aan, omdat die niet moeten voldoen aan dezelfde kwaliteits- en milieu-eisen als in Europa.

Zowel de Franse president Macron als de Waalse regering gaven al aan gekant te zijn tegen de Mercosur-deal. Ook federaal minister van Buitenlandse Zaken Hadja Lahbib (MR) zei op dinsdag 30 januari dat België ‘extra elementen’ aan de onderhandelingstekst wil toevoegen ‘om onze gevoelige landbouwsectoren te beschermen’.

De onderhandelingen over het akkoord slepen al een tijd aan. Op dinsdag 30 januari zei een woordvoerder van de Commissie nog dat ‘op dit moment de analyse van de Commissie is dat de voorwaarden voor het afronden van de onderhandelingen met Mercosur niet voldaan zijn’. Von der Leyen erkende ook dat bij onderhandelingen over vrijhandelsakkoorden verzekerd moet worden dat er een gelijk speelveld is op het vlak van normen.

Complexe administratie

Het orgelpunt van de boerenprotesten was een grote protestdag op donderdag 1 februari met 1.300 tractoren en enkele duizenden boeren op het Luxemburgplein in Brussel. Daar vond op dat moment een Europese top plaats. In het kader van zowel de top als het boerenprotest zaten Comissievoorzitter Von der Leyen, Belgische eerste minister Alexander De Croo (Open Vld) en Nederlandse eerste minister Mark Rutte samen met vertegenwoordigers van Europese landbouworganisaties. Boerenbond noemde het gesprek achteraf ‘constructief en met goede intenties’.

Zo zou de Commissievoorzitter zich engageren om op korte termijn de ‘spaghetti aan regelgeving’ voor boeren terug te dringen. Volgens De Croo zullen de landbouwministers, waaronder David Clarinval (MR), zich daar op een volgende Europese landbouwtop op 26 februari over buigen. “Wij luisteren naar de Europese boeren. Zij kunnen rekenen op Europese steun”, zei Von der Leyen. “In de Strategische Dialoog gaan we verder in op de structurele uitdagingen waarmee de sector wordt geconfronteerd.”

Volgens De Croo gaat de Europese Commissie ook in overleg met de voedselverwerking- en voedseldistributiesectoren over het gebrekkige inkomen van landbouwers. “Ik ben me zeer bewust van het feit dat de verwachting van de protesterende mensen is dat er op heel korte termijn oplossingen komen, maar sommige zaken zijn complex en hebben wat tijd nodig”, aldus De Croo.

Halvering pesticidegebruik

Verder maakte de Europese Commissie op dinsdag 6 februari bekend dat ze haar voorstel voor een halvering van het pesticidegebruik tegen 2030 zal intrekken. Dat voorstel liep eerder al vast in zowel het Europees Parlement als bij de lidstaten. Een nieuw voorstel moet meer ‘bottom-up’ en ‘gebaseerd op stimuli’ gebeuren: “Op deze basis zou de Commissie een nieuw, rijper voorstel kunnen maken, met betrokkenheid van de belanghebbenden”, zei Von der Leyen. Het debat zal gevoerd worden in het kader van de onlangs gelanceerde strategische dialoog over de toekomst van de landbouw.

“Dit is een goede zaak”, zegt premier De Croo. “De landbouwers willen de natuur uiteraard ook beschermen, maar willen dat in samenspraak kunnen doen.” Volgens de premier komt de Commissie met een nieuw voorstel, maar zal dat pas voor na de Europese verkiezingen van juni zijn.

Op woensdagochtend 7 februari zullen de EU-parlementsleden samen met de Commissie en het Belgisch voorzitterschap de eisen van de boeren bespreken, en meer bepaald hoe men een eerlijke beloning voor landbouw kan bevorderen.

Te weinig inkomen

Eerste minister Alexander De Croo en federaal minister van Landbouw David Clarinval ontvingen op dinsdag 30 januari de belangenverenigingen van landbouwers. Toen engageerde De Croo zich om met de ‘legitieme bezorgdheden’ van de landbouwers aan de slag te gaan op federaal en Europees niveau. Zo kaartte hij onder andere de 4%-braakliggingsregel aan bij de Europese Commissie.

De Croo trekt ook het ketenoverleg naar zich toe. “We zien dat er een waanzinnige druk staat op de prijzen en landbouwers zijn degenen die vandaag zonder veel marge moeten werken”, aldus De Croo. Tijdens de Zevende Dag op Eén op 4 februari ging hij daar verder op in. “Dat er winst wordt gemaakt, is geen probleem, maar iedereen moet wel een deftige winst kunnen maken”, zei hij. “Afhankelijk van het product, zit de winst nu bij de verwerker of bij de distributie.”

In diezelfde uitzending stelde hij een solidariteitsmechanisme voor, zodat prijsschommelingen in de landbouw niet steeds ten nadele van boeren zijn. “Het solidariteitsmechanisme kan bijvoorbeeld de vorm aannemen van een verzekering, waarvoor een bijdrage wordt betaald door de verschillende spelers”, zei hij. “Het is in ieders voordeel dat we een landbouw hebben die overleeft.”

In de Ochtend op Radio 1 op 6 februari zei Sammy Mahdi, voorzitter van cd&v, alvast dat het voorstel van De Croo een goede eerste stap is.

Waals minister van Landbouw Willy Borsus (MR) riep een taskforce in het leven met zijn federale en Vlaamse collega’s, David Clarinval en Jo Brouns (cd&v). Die moet zich buigen over de administratieve lasten van boeren, over ketenoverleg en over betere prijzen voor landbouwproducten. De eerste vergaderingen daarvoor vinden deze vrijdag 9 februari plaats.

Reacties van landbouworganisaties

De landbouworganisaties reageren voorzichtig tevreden op de eerste stappen die de politiek zet. Zo gaven zowel de Vlaamse als de Franstalige landbouworganisaties vorige week vrijdag 2 februari aan de onderhandelingen een kans te willen geven.

Boerenbondvoorzitter Lode Ceyssens riep toen op om de blokkades tijdelijk op te heffen om de gesprekken een kans te geven. De Vlaamse landbouworganisaties gingen die dag ook spreken met de actievoerders van de blokkade rond de haven van Zeebrugge om die knoop te ontwarren.

Er moeten echter snel vatbare resultaten komen uit die gesprekken. “Elk beleidsniveau op zich moet naar buiten komen met zeer concrete maatregelen om de rust te doen weerkeren”, vat het Algemeen Boerensyndicaat (ABS) samen in een persbericht. “Met minder zal de opgekropte frustratie bij de landbouwers niet weggenomen worden, wel integendeel.”

Tijs Boelens van sectororganisatie Boerenforum klonk minder tevreden met de toegevingen die tot nu toe gemaakt zijn. “Er zijn nu een paar toegevingen gedaan, maar op zich zijn dat heel magere brokjes”, zei hij op 4 februari in de Zevende Dag. “Er moet een prijzencommissie worden opgericht door de overheid, met juridisch afdwingbare minimumprijzen. Als dat niet gebeurt, kondigen wij nu al aan dat op 12 februari mogelijk de boel weer op slot gaat. Wij worden in een positie gedwongen dat we het zo moeten spelen.”

Thor Deyaert