Ook oude rozen staan volop in bloei

Zo’n 5000 jaar geleden werden in China de eerste rozen door de mens in cultuur gebracht. Sindsdien werd de roos alleen maar populairder, om uiteindelijk gekroond te worden tot ‘koningin der bloemen’. Ook de Grieken en de Romeinen waren verzot op rozen. De rozen die daar in cultuur waren, stamden af van de Rosa gallica, een rozensoort die inheems is in Midden- en Zuid-Europa.

Historische rozen

Het waren deze roos en zijn mutanten die de middeleeuwen overleefden achter de beschermende muren van kloosters en kastelen. Samen met de botanische rozen, die van nature voorkomen in onze streken, en de ‘Chinese rozen’ lag de Gallicaroos aan de basis van de ontwikkeling van de rozen zoals we ze nu kennen. Rozen die voor 1900 ontstonden en die nog veel dichter bij die oorspronkelijke rozen staan dan de ‘moderne tuinroos’, zijn bekend als de groep van de historische of oude rozen. Ze vragen door de band minder verzorging en minder snoei dan de moderne roos en dragen als struik, door hun groeiwijze en dichte vertakking, vaak meer bij aan de structuur van de tuin dan moderne rozen.

Voor de liefhebber van deze prachtige rozen geven we hieronder een beknopt overzicht van de verschillende soorten ‘oude rozen’ die nog courant in de handel te verkrijgen zijn.

Oude Oosterse rozen

Chinese rozen De oudste hybriden (kruisingen tussen wilde rozen en de nakomelingen daarvan) die al eeuwen in China worden veredeld en gekweekt, zijn Chinese rozen. Het zijn lage struiken die in warme klimaten voortdurend doorbloeien. In de 18e eeuw werden ze in het Westen geïntroduceerd en werden er een groot aantal hybriden uit deze rozen gekweekt die bij ons op de markt kwamen als ‘Chinese rozen’. Het zijn eerder kleine, gedrongen, sterk vertakte struiken. Op een zonnige plek beginnen deze rozen al vroeg te bloeien en houden dit een heel seizoen lang vol. Ook nu nog zijn een aantal van deze Chinese rozen in de handel verkrijgbaar zoals ‘Old Blush’ en ‘Slater’s Crimson’.

Theerozen Rozen die veel lijken op Chinese rozen zijn theerozen. Het zijn eveneens hybriden van botanische Oosterse rozen, maar ze werden pas in de 19e eeuw bij ons geïntroduceerd. Door onderlinge kruisingen ontstonden duizenden hybriden, middelgrote struiken die goed doorbloeien en die slechts weinig gesnoeid moeten worden en waarvan het blad een karakteristieke theegeur verspreidt. In ons klimaat zijn ze matig winterhard, maar verdragen ze wel goed droogte. Soorten die wel goed winterhard zijn en nu nog gekweekt worden, zijn onder andere ‘Anna Oliver’, ‘Catherine Mermet’ en ‘Général Schablikine’.

Noisetterozen Noisetterozen zijn winterharde klimrozen die allemaal afstammen van ‘Champneys’ Pink Cluster’, een roos die toevallig ontstond als een kruising tussen de wilde Rosa moschata en de Chinese roos ‘Old Blush’. De noisetterozen worden nu nog volop geteeld en worden vooral gewaardeerd als matig groeiende klimrozen met een uitbundige bloei die al vroeg in het voorjaar op gang komt en doorgaat tot de eerste vorst, met massa’s kleine bloemen in grote trossen. Goede noisetterozen zijn onder andere ‘Noisette Carnée’ en ‘Céline Forestier’.

Oude Europese rozen

Gallicarozen stammen af van Rosa gallica, een botanische rozensoort die in Zuid- en Midden-Europa in het wild voorkomt. Deze roos was al in cultuur bij de oude Grieken, maar het was pas in de 19e eeuw, toen Franse veredelaars ermee aan de slag gingen, dat de hybriden van deze roos de tuinen veroverden. Dankzij hun gevulde, grote, zoet geurende bloemen in paarse en rode tinten, behoren deze middelgrote, winterharde struiken tot de mooiste van alle tuinplanten. Jammer genoeg bloeien ze, net als botanische rozen, slechts gedurende een beperkte periode van het jaar. Door de compacte structuur van de struik en het donkergroene loof zijn ze echter ook als niet bloeiende struik waardevol in de tuin. Goede Gallicarozen zijn onder andere ‘Charles de Mills’ en ‘Gloire de France’.

Centifoliarozen Rozen die wel wat kenmerken hebben van de Gallicarozen zijn Centifoliarozen. Hun herkomst is echter onduidelijk. Het zijn hybride rozen, met grote, bolvormige, roze bloemen die heel zoet geuren. De struiken hebben een losse groeiwijze, stekelige takken en worden ongeveer 1,5 m hoog. In een gematigd en vochtig klimaat zoals het onze zijn de bloemen gevoelig voor regenschade en ziektes. In ons klimaat zijn ‘Fantin latour’ en ‘ Blanchefleur’ de beste keuze.

Albarozen Uit vroege kruisingen tussen Gallicarozen en een wilde roos verwant aan de hondsroos, ontstonden de Albarozen. Deze rozen hebben roze of witte, middelgrote, sterk geurende bloemen. De planten worden vrij groot (1,5 tot 3 m), met een eerder slappe groeiwijze en grijze of berijpte bladeren. De planten zijn goed winterhard, maar bloeien slechts eenmaal in het hoofdseizoen. Goede albarozen zijn onder andere ‘Great Maiden’s Blush’, ‘Queen of Denmark’ en ‘Alba Maxima’.

Damascenerrozen Damascenerrozen zijn herbloeiend, een eigenschap die ze te danken hebben aan hun Aziatische genen. Ze hebben ook heerlijk geurende bloemen. Oorspronkelijk groeiden ze in een droog, heet klimaat, maar ook in ons klimaat zijn ze goed winterhard. Bij ons kennen de struiken een vrij forse groei en vragen ze regelmatig een flinke snoeibeurt. Ze hebben een eerder slappe groeiwijze en zacht- of grijsgroene bladeren en worden 1,5 tot 2 m hoog. Goede damascenerrozen zijn onder meer ‘Mme Hardy’ en ‘Ispahan’.

Portlandrozen Met de portlandrozen zijn we aanbeland bij de doorbloeiende oude rozen. Die zouden zijn ontstaan uit kruisingen tussen Gallicarozen en doorbloeiende damascenerrozen. Ze werden voor het eerst geteeld in Engeland en danken hun naam aan de hertogin van Portland. Oorspronkelijk groeiden de portlandrozen laag en breed uit, zoals een slappe gallicaroos. Latere hybriden zijn vaak meer opgaand, met veel takken en veel, grote, gezonde bladeren. De grote, gevulde bloemen hebben een uitmuntende, zoete geur. Goede portlandrozen zijn onder andere ‘Compte de Chambord’ en ‘De Rescht’.

Bourbonrozen Rozen die hun naam danken aan het Ile de Bourbon (nu Réunion) in de Indische Oceaan zijn bourbonrozen. Ze zouden een spontane hybride zijn, waarbij 1 van de ouders een Chinese roos zou geweest zijn. Dit verklaart waarom ze doorbloeiend zijn, maar geeft ook aan dat we aardig op weg zijn naar wat we de ‘moderne roos’ noemen. Deze rozen hebben dus al heel wat eigenschappen die we waarderen in de hedendaagse moderne roos, zoals de slanke, open en opgaande groeiwijze en de volle zoete geur van de grote, gevulde bloemen. Helaas zijn ze heel gevoelig voor schimmels en moet je ze in ons klimaat met zijn (vaak) natte zomers regelmatig sproeien om ze gezond te houden. Goede en mooie bourbonrozen zijn onder meer ‘Louise Odier’, ‘Reine Victoria’ en de rijkbloeiende ‘Souvenir de la Malmaison’.

Geert Brantegem