Had de landbouw impact?

In de peiling van Landbouwleven wist N-VA maar 4,6% van de respondenten te overtuigen. Landbouwers lusten het beleid van N-VA niet, wat ook uit andere signalen duidelijk werd. Uit de verkiezingsuitslagen zou je eerder afleiden dat Vlamingen N-VA voor haar milieu- en landbouwbeleid beloond hebben: als enige regeringspartij houdt deze enigszins stand.

Vlaams Belang, dat zich langs rechts opwierp als beschermer van de landbouw met slogans zoals ‘Red onze boeren!’ kon de partij van De Wever niet verslaan. Traditionele landbouwpartij cd&v moest ook verlies optekenen. Vlaams Belang stond op nummer 2 (23,7%) en cd&v stond op de eerste plaats (43,2%) in de Landbouwleven-peiling.

Dat N-VA de Vlaamse stemmer kon overtuigen met haar milieubeleid, lijkt bevestigd te worden met de uitslag van het rechtstreekse duel in Limburg tussen minister van Landbouw Jo Brouns (cd&v) en minister van Omgeving Zuhal Demir (N-VA). Demir klopte de cd&v-minister met 65.7793 voorkeurstemmen in vergelijking met de 46.714 voorkeurstemmen voor Brouns. “Van alle regeringspartijen heeft de Limburger enkel de N-VA beloond”, zegt Demir over de uitslag van N-VA op X.

Boerenprotesten te vroeg

Bram Van Hecke (cd&v) verdedigt zijn landbouwminister. “Ik denk niet dat de Limburger hiermee gezegd heeft dat het muntje langs de natuurkant moet vallen. Demir profiteert in de eerste plaats van een sterke campagne door Bart De Wever.” Van Hecke, eerste opvolger op de Europese lijst voor cd&v, vindt ook dat het beleid van de vorige regering niet getoetst werd tijdens deze verkiezingen. “Niet landbouw of milieu, maar koopkracht, gekoppeld aan de nodige hervormingen, waren de beslissende thema’s van deze verkiezingen. Landbouwers mogen de verkiezingsuitslag niet zien als een motie van wantrouwen tegen hen.”

De boerenprotesten kwamen volgens Bart Van Hulle, voormalig Vlaams parlementslid voor Open Vld, te vroeg om impact te hebben op de campagne. “Het stikstofakkoord werd op 24 januari gestemd en de polemiek is, buiten een aantal uitlopers, in april gaan liggen. Hierdoor werd landbouw niet het politieke item dat het moest zijn.”

“N-VA heeft dat slim gespeeld, maar partijen die achter de landbouw moeten staan, hebben de sector ook niet voor 100% verdedigd”, zegt Van Hulle, die voor deze verkiezingen niet opkwam. Hij kreeg geen verkiesbare plaats aangeboden van het partijbestuur. “Het onderwerp is ook gaan liggen op het platteland. Landbouwers lijken zich te berusten, maar zij hebben de impact van het stikstofakkoord nog niet gevoeld.”

West-Vlaanderen

Vlaams parlementslid Stefaan Sintobin (Vlaams Belang) is er wel van overtuigd dat het stikstofakkoord een rol heeft gespeeld in de groei van zijn partij. “Niet alleen dankzij de debatten in het parlement, maar vooral door de boerenprotesten zijn heel wat mensen wakkergeschud”, zegt Sintobin. “In West-Vlaanderen komen de extra stemmen voor ons van het platteland en de hele landbouwketen.”

In 3 provincies werd Vlaams Belang uiteindelijk de grootste partij voor de Vlaamse verkiezingen. In West-Vlaanderen behaalde ze 25,5% van de stemmen, haar hoogste score. “Al langer zijn we als partij actief op het platteland in West-Vlaanderen, maar daar heerst veel ongenoegen over zowel het Ventilus- als het stikstofdossier. West-Vlamingen willen niet langer door Brussel als kneusje behandeld worden.”

Volgens Sintobin zijn veel stemmen in zijn kieskring van cd&v naar Vlaams Belang gegaan. Hoewel het nog te vroeg is om de oefening rond stembewegingen te maken, kan dit wel kloppen. Cd&v daalde in West-Vlaanderen met 5,53%, terwijl Vlaams Belang 5,29% steeg ten opzichte van de vorige verkiezing. Een analyse van De Tijd lijkt te bevestigen dat ‘Vlaams Belang op het platteland de leidende rol van cd&v overneemt’.

Van Hecke maakt dezelfde analyse voor zijn partij: “Van de landbouwflank trokken veel mensen weg naar Vlaams Belang en Voor U. Wij zochten als partij misschien te vaak het compromis, terwijl mensen stemmen voor kandidaten die voor hen durven vechten. Bart Dochy heeft in West-Vlaanderen voor landbouw gestreden, maar we mogen hoger mikken dan het compromis. Cd&v moet terug een partij worden waarvan mensen op het platteland kunnen zeggen dat ze er voor hen staan.”

“We moeten eerlijk zijn: we waren vorige keer in een regering gestapt die landbouwers te veel langs de kant geschoven heeft. Dat mogen we nu zeker niet doen”, besluit Van Hecke. Alle stembiljetten waren zondag nog niet geteld, of cd&v-voorzitter Sammy Mehdi legde al een pakket met onder andere eisen over landbouw op tafel voor een eventuele regeringsdeelname. “We moeten ervoor zorgen dat onze zelfstandige ondernemers en landbouwers ook een toekomst hebben”, verklaarde hij voor cd&v-militanten.

De geloofwaardigheid van Open Vld

“Voor één slechte oogst breekt de boer nooit zijn schuur af”, klonk het zondag nog strijdvaardig bij Herman De Croo na de eerste tegenvallende resultaten voor Open Vld. De partij verloor uiteindelijk 7 van zijn 16 zetels in het Vlaams parlement. Ondertussen heeft het hele partijbestuur ontslag genomen en slaat premier Alexander De Croo mea culpa.

Van Hulle had de afstraffing van zijn partij verwacht. Door het stikstofdossier te steunen, verloochende Open Vld volgens hem haar basiswaarden. “Het stikstofdossier is onverdedigbaar en schendt de rechtszekerheid en het eigendomsrecht, waarden waar wij normaal gezien voor staan”, zegt het voormalige parlementslid. “Het stikstofakkoord goedkeuren was volgens mij een kapitale fout, maar ik moest van mijn fractie zwijgen.”

Door verschillende malen van standpunt te veranderen, verloor Open Vld alle geloofwaardigheid, zegt Van Hulle. “Wanneer je een maand voor de verkiezingen plots je kar keert en toch een landbouwplan presenteert, kom je niet meer geloofwaardig over.” Hij zegt dat Open Vld terug nood heeft aan een donkerblauwe voorzitter en partijlijn. “Een deel van de partijleden die nu verkozen zijn, waren deel van de oorzaak van het verlies. Ik roep hen op om afstand te doen van hun zitje”, besluit Van Hulle.

BBB teleurgesteld

Verschillende kleine partijen deden mee aan de verkiezingen, maar 2 in het bijzonder dongen naar de stem van landbouwers en het platteland: BBB en Voor U. Beide slaagden er niet in om over de kiesdrempel te raken. Voor U behaalde op Vlaams niveau 1% van de stemmen, BBB maar 0,3%.

Voorzitter Tinne Hermans (BBB) is teleurgesteld over het resultaat. “We hadden toch op minstens 1 zetel gehoopt, zeker gezien landbouw zo actueel was de voorbije jaren.” Op Facebook klaagt Hermans dat ‘de strijd redelijk ongelijk gevoerd werd: met beperkte budgetten en geen deelname aan grote debatten, kiesprogramma’s en nationale media’.

Landbouw had voor Hermans een grotere rol mogen spelen tijdens de campagne. “Vooral de koppeling tussen landbouw en betaalbare voedselvoorziening, en dat de klimaatverandering ook gevolgen heeft voor de landbouw. Het nat voorjaar zal een impact hebben op de prijs van voedsel”, zegt Hermans.

De BBB-voorzitter hoopt in ieder geval dat de volgende regeringspartijen met de landbouwsector en experten het gesprek zullen aangaan over de sector. “Landbouwers zijn ondernemers. Die hebben nood aan een langetermijnvisie om hun investeringen terug te verdienen.”

BBB maakt zich in ieder geval op voor de verkiezingen in oktober. “Wij geven niet op, want in verschillende gemeentes doorheen alle provincies staan mensen klaar om deel te nemen aan de gemeenteraadsverkiezingen”, besluit Hermans.

Bezorgde boeren

Op sociale media reageerden verschillende boeren en sympathisanten bezorgd over de goede resultaten van N-VA. “De antiboerenpartij wint. Gedaan met de Vlaamse landbouw”, zei pluimveehouder Mariële Schalk bijvoorbeeld op X. Bij een deel van de landbouwers wordt er gevreesd dat Zuhal Demir haar beleid als minister van Omgeving zal mogen verderzetten.

“Ik ben bang dat N-VA Demir door haar voorkeurstemmen terug op Omgeving zal zetten”, zegt Bart Dickens, voorzitter van FDF Belgium. “Dat betekent het einde van de Vlaamse landbouw.”

Hij kreeg het signaal van zijn achterban dat sommige boeren een productiestop overwegen als het ‘antilandbouwbeleid’ verdergaat. “Om de mensen wakker te schudden. Maar we zullen eerst maar eens de regeringsvorming afwachten.”

Ook landbouwster Sabina Vandeweyer (cd&v) verwacht nog hardere boerenprotesten als het huidige beleid voortgaat. “Ik krijg te horen dat de voedselkraan dichtgedraaid moet worden om een volgende regering indien nodig te doen vallen.” Vandeweyer kwam in Antwerpen op voor het Vlaams parlement, maar raakte niet verkozen. “Voor cd&v is nu de vraag: oppositie, of toch weer proberen om binnen een regering invloed uit te oefenen? Maar dan ben je weer terug mee verantwoordelijk, zoals bij het stikstofakkoord.”

Boerenbond wil ‘samen met de politiek snel tot oplossingen komen’ en roept de winnaars van de verkiezingen op om snel een nieuwe regering te vormen. “Onze land- en tuinbouwers kunnen het zich in uitdagende tijden zoals vandaag niet permitteren om in een periode van stilstand terecht te komen. We hebben nood aan duidelijke regeerakkoorden waarin keuzes gemaakt worden om de uitdagingen waar we voor staan samen aan te pakken: rechtszekerheid, ruimte om te ondernemen en een correct inkomen”, zegt de landbouworganisatie.

Voor de verkiezingen benadrukte het Algemeen Boerensyndicaat (ABS) al dat de partijen, ‘ongeacht wie de leiding heeft na 9 juni’, rekening zullen moeten houden met landbouwers. Beide landbouworganisaties blijven bereid om samen te werken met het beleid.

Thor Deyaert