Erfregeling via het huwelijkscontract

In uw brief legt u er vooral de nadruk op dat u beiden de langstlevende partner wil veiligstellen, ook als de relatie met één van beide kinderen zou vertroebelen.

Positie langstlevende

Om voor uzelf uit te kunnen maken of een ingreep noodzakelijk is, past het daarom om eerst te kijken naar de positie van de langstlevende echtgenoot wanneer u niets zou ondernemen. Indien er kinderen zijn, erft de langstlevende in het huidige systeem het vruchtgebruik op alle goederen van de overledene. De kinderen erven alleen de blote eigendom. Elk kind erft daarbij een gelijk deel. Mocht één van de kinderen voor uzelf overlijden, dan erven de kleinkinderen in zijn of haar plaats. Het vruchtgebruik van de langstlevende loopt in beginsel zolang hij of zij leeft en staat de langstlevende toe om het genot van de goederen in vruchtgebruik te hebben of om er de vruchten van te plukken. Zo kan de langstlevende ervoor kiezen om in een woning waarop hij of zij het vruchtgebruik heeft, te blijven wonen, dan wel om het te verhuren en om de huurprijs te genieten.

Omzetting vruchtgebruik

Bij het vruchtgebruik van de langstlevende moeten we wel opmerken dat dit niet altijd tot aan het overlijden van de langstlevende loopt. Zowel de langstlevende als de blote eigenaren of één van hen kunnen immers vragen om dit vruchtgebruik te beëindigen. De wet voorziet immers dat een vruchtgebruik kan omgezet worden in ofwel de volle eigendom, of een rente of een geldbedrag. Kort samengevat verwerft de langstlevende dus de volle eigendom mits opleg van een geldsom ofwel wordt het vruchtgebruik beëindigd, waarbij de langstlevende een geldsom ontvangt. Dergelijke omzetting van vruchtgebruik kan ook beperkt worden tot één of meerdere goederen.

Wanneer alle partijen akkoord zijn om een vruchtgebruik om te zetten, bepalen zij onderling tegen welke prijs dit gebeurt. Vinden de vruchtgebruiker en blote eigenaren samen geen akkoord, dan bepaalt de rechter tegen welke modaliteiten de omzetting gebeurt. Voor de gezinswoning met inboedel kan de rechter de omzetting van het vruchtgebruik niet opdringen. Het vruchtgebruik op de gezinswoning kan dus enkel met akkoord van de langstlevende worden beëindigd.

Testament?

Door middel van een testament zou u er kunnen voor opteren om elkaar wederzijds een groter deel na te laten dan het wettelijk voorziene vruchtgebruik. U zou bepaalde onroerende goederen of een geldsom in volle eigendom aan de langstlevende kunnen laten toekomen, zodat de kinderen er nog helemaal geen mede-eigenaar van worden, zelfs niet van de blote eigendom.

Het voordeel van een testament is de relatief snelle en eenvoudige manier om in te grijpen. Een eigenhandig testament – dit is een testament dat u zelf met de hand schrijft, dateert en ondertekent – kan steeds onmiddellijk worden opgemaakt en kost ook niets. Een eigenhandig testament kan echter verloren gaan of in verkeerde handen terechtkomen. Bovendien is een testament meestal het resultaat van een goed bedoelde wilsbeschikking op een welbepaald moment. Deze omstandigheden zullen misschien al achterhaald zijn als het testament zijn uitwerking krijgt. In dat opzicht laat een testament geen keuzes voor de langstlevende echtgenoot of echtgenote.

Huwelijkscontract

Een techniek om voor de langstlevende partner een bijkomende zekerheid te bieden en toch ook de nodige flexibiliteit in te bouwen kan gevonden worden in het huwelijkscontract. Voor echtgenoten die huwden zonder contract kan er lopende het huwelijk nog één worden gesloten. Voor zij die al een contract hebben, kan tot de wijziging van het bestaande huwelijkscontract worden overgegaan.

Aangezien bij een overlijden eerst de huwgemeenschap moet vereffend en verdeeld worden en pas daarna de nalatenschap van de overledene, zal een huwelijkscontract steeds uitwerking krijgen voor een eventueel testament of voor de wettelijke erfregels. Het huwelijkscontract staat dus toe om in te grijpen op welke goederen er in de nalatenschap zullen komen die de erfgenamen moeten verdelen.

In een huwelijkscontract kan bijvoorbeeld een zogenaamd keuzebeding worden ingeschreven. Dit is een afspraak tussen 2 gehuwden, waarbij zij aan elkaar de kans bieden om bij het overlijden van de eerste bepaalde goederen voor zichzelf te houden of om deze goederen te laten toekomen aan de erfgenamen. Het keuzebeding kan op maat worden gemaakt en staat de langstlevende toe om in detail te beslissen welke goederen hij of zij wel of niet zelf wil behouden in volle eigendom of in vruchtgebruik.

Het werken met een keuzebeding biedt de langstlevende niet alleen het voordeel van de flexibiliteit in wat hij of zij voor zich wil houden, het staat vooral toe om te kiezen met kennis van zaken. Waar immers een testament wordt opgemaakt voor de toekomst en er tussen de opmaak van het testament en het overlijden heel wat zaken kunnen veranderen, zal een keuzebeding de langstlevende toe laten te beslissen rekening houdende met de omstandigheden van het moment. Zo kan de langstlevende rekening houden met de eigen leeftijd en behoeften, met de leeftijd en de relatie met de erfgenamen en met alle op dat moment relevante zaken. Op die manier kan de beste keuze gemaakt worden voor en door de langstlevende, waarbij ook erfbelasting zoveel mogelijk kan worden vermeden net tot zover de situatie het toelaat.

Voor de opmaak van een huwelijkscontract of de wijziging van uw huwelijkscontract moet u contact opnemen met een notaris.

Jan Opsommer