Nederland trok 455 miljoen euro uit voor sanering varkenssector

Enkele weken geleden pakten de landbouworganisaties Boerenbond en Algemeen Boerensyndicaat (ABS) uit met een ambitieus actieplan voor de Vlaamse varkenssector. Dat werd in eerste instantie voorgesteld aan de leden van de commissie Landbouw in het Vlaams parlement. De nood is dan ook bijzonder hoog.

Geen heilige huisjes

Daarin stonden geen heilige huisjes meer. Wat eerder door sommigen als moeilijk haalbaar werd vooropgesteld, werd daarin nu aangekondigd als een mogelijke oplossing: de afbouw van de varkenssector, gekoppeld aan de nodige maatregelen én aan voldoende financiering.

Dat werd voorgesteld naast een reeks andere maatregelen die hoognodig en dringend nodig zijn om de cashpositie op korte termijn van onze zwaar verlies lijdende varkenshouders te ondersteunen.

Snelle opkoopregeling

Niet alleen de crisis in de varkenshouderij, door onder meer de bekende oorzaken, maar ook de aanhoudende stikstofdiscussie zorgde voor onhoudbare onzekerheid.

Boerenbond en ABS wilden niet wachten op de definitieve uitkomst van dat stikstofdebat en kwamen met een eigen actieplan: een snelle opkoopregeling in het kader van de PAS-problematiek (Programmatische Aanpak Stikstof).

“Beter snelle duidelijkheid voor een aantal bedrijven die door PAS geen toekomst meer hebben”, aldus Hendrik Vandamme, voorzitter ABS, die eraan toevoegde dat het voor alle duidelijkheid niet alleen gaat over de rode en oranje bedrijven. “Iedereen die wil stoppen, zou van de regeling gebruik moeten kunnen maken.”

Voor Boerenbond en ABS moest die uitkoop opstarten vooraleer de definitieve PAS er is.

“Die uitkoop moet de toekomstige taakstelling van de varkenssector haalbaarder maken”, duidde Lode Ceyssens, ondervoorzitter Boerenbond.

“In overleg met de sector moeten de condities, door gebruik van een matrix, worden vastgelegd.”

Een bedrag per NER

Cruciaal waren een eenvoudige en snelle regeling, waarbij in functie van een matrixscore een bedrag per NER (nutriëntenemissierecht) wordt betaald. Bedrijven met de zwaarste stikstofuitstoot moeten eerst in aanmerking komen én de regeling moet ten goede komen aan de toekomstige taakstelling van de varkenshouderij in het stikstofdossier.

Vlaanderen zou een transitiefonds moeten financieren dat bovenop het Vlaams Landbouwinvesteringsfonds (VLIF) komt. “Belangrijke investeringen zijn inderdaad nodig om de transitie te maken”, aldus Guy Vandepoel, lid van het hoofdbestuur van Boerenbond.

Een transitiefonds

Het gaat dan onder meer over de bouw van AEA-stallen en over het investeren in emissiearme technieken (aanpassing bestaande stallen, gebruik van emissieverlagende tools...). “Het VLIF is niet toereikend om deze transitie te maken.”

Voor de landbouworganisaties was substantiële ondersteuning nodig om die stikstoftransitie op de lange termijn te maken via een transitiefonds, bovenop het VLIF.

Begin vorige week werd dan in een krokusakkoord een ontwerp van de definitieve Programmatorische Aanpak Stikstof voorgesteld. Voor de varkenssector werd de doelstelling van een reductie van het aantal varkens tegen 2030 in Vlaanderen op 30% gesteld.

Dit jaar zou al een oproep stopzetting gebeuren voor alle varkensbedrijven met een impactscore die hoger is dan 0,5 %, dus niét voor elke varkenshouder.

Er zou verder een gesloten enveloppe worden toegekend aan de kandidaat-stoppers met de hoogste impactscore, een vergoeding voor vleesvarkens 154 euro, voor zeugen 900 euro, een sloopvergoeding (gerekend aan 100 %) van 40 euro per m². Er wordt daar in een eerste beweging 136 miljoen euro als provisie voorzien.

En in Nederland?

Elke vergelijking loopt natuurlijk mank, maar toch is het goed om wat de stikstofproblematiek betreft ook even over de grens naar Nederland te kijken. Daar is men jaren geleden gestart met een ‘subsidieregeling voor de sanering van varkenshouderijen’.

Voor die warme sanering van de varkenshouderij in Nederland konden varkenshouders van 25 november 2019 tot 15 januari 2020 een subsidie aanvragen. De voorwaarde was wel dat hun bedrijf in 1 van de 5 provincies lag die volgens de zogenaamde Nederlandse Meststoffenwet gelegen zijn in de concentratiegebieden Zuid en Oost.

Het gaat dan onder meer over Limburg, Noord-Brabant, Overijssel, Gelderland en Utrecht. In deze regio wordt 84% van de varkens in Nederland gehouden. Die intensieve veehouderij levert daar risico’s op voor de gezondheid en voor de leefomgeving.

Subsidie per varkensrecht

De vergoeding voor de stoppende bedrijven varieert in Nederland van 52 euro tot 151 euro per varkensrecht. Ook ontvangen de boeren daar een vergoeding voor het waardeverlies van de stallen. De voorwaarde is wel dat de varkenshouder zijn omgevingsvergunning laat intrekken en de stallen, voeder- en mestsilo’s en mestkelders op het bedrijf laat slopen.

Bovendien moet de varkenshouder garanderen dat hij definitief stopt met intensieve veehouderij-activiteiten op de betreffende locatie of dat hij géén nieuw varkensbedrijf op een andere locatie begint.

Het Nederlandse ministerie voor Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit stelde begin 2020 dat 530 varkenshouders zich voor deze regeling hadden ingeschreven. Binnen de 4 maanden na hun aanvraag kregen de varkenshouders uitsluitsel over hun aanvraag. Varkensbedrijven met de grootste geurscore maakten het eerste aanspraak op de subsidie.

Voldoende budget

Eerst was een budget van 180 miljoen euro voorzien. Minister Carola Schouten maakte in de zomer van 2020 – toen de juiste omvang correcter kon worden ingeschat– 275 miljoen euro extra vrij voor deze subsidie.

Samengeteld voorziet de Nederlandse regering... 455 miljoen euro voor de ‘subsidieregeling voor de sanering van de varkenshouderijen’. Volgens het Nederlandse ministerie is er voldoende budget voor alle goedgekeurde aanvragen.

In Nederland was de sanering al zichtbaar: op 1 april 2021 werden er 11,4 miljoen varkens gehouden, of 500.000 (4%) minder dan een jaar eerder. Bij ons wordt nu -30 % vooropgesteld.

Zware inspanningen

“Ik ben het ermee eens dat we naar een kleinere varkensstapel en een sterkere sector moeten streven. Europees willen onze varkenshouders een zo gelijk mogelijk speelveld, ik begrijp hen ”, stelde minister Hilde Crevits eerder. Het is afwachten welke gevolgen de uitkoopregeling voor de varkenshouderij bij ons heeft.

Lieven Vancoillie