“Praktijk én onderzoek: dát is de ideale combinatie”

Op het gesloten en modern uitgeruste landbouwbedrijf (200 zeugen en het afmesten van varkens, met vrijloopkraamstallen) van Francis Hanssens en Marleen Messely in het West-Vlaamse Lendelede kan je de erfbetreders op 1 hand tellen: de voornaamste zijn de voermarchant, de dierenarts… maar ook onderzoekers en deskundigen van onderzoeksinstellingen. “Hier komen geen consulenten of technici langs. Technische problemen los ik zelf wel op”, lacht Francis.

Meewerken aan onderzoek

10 jaar geleden klopte het ILVO voor de eerste keer figuurlijk op de deur van hun varkenshokken. “Toen zocht men praktijkbedrijven die wilden meewerken aan een project rond het zoeken naar alternatieven voor het onverdoofd castreren van beerbiggen. We stonden zeker open voor een samenwerking”, zegt Marleen. “We werken al jaren met een voedercomputer, wat eerder een uitzondering dan de regel is op varkensbedrijven, en dat helpt om betere analyses te maken. We hebben veel geleerd uit al die trajecten, die we samen aflegden.”

“Het is simpel”, zegt Francis. “Dat contact met het ILVO is uitstekend. Wij beschikken over praktijkervaring en over cijfers die zij niét hebben, zij beschikken over wetenschappelijke informatie die wij niét hebben. Die kruisbestuiving werkt ideaal. Met hun analyse op basis van onze cijfers kan ik iets doen in mijn bedrijfsvoering. Zij leren, wij leren. Ook zij doen dat, en dat merk je: wie bij het ILVO werkt of aan de slag gaat, staat duidelijk open voor nieuwe inzichten.”

Wederzijds vertrouwen

Deelnemen aan zo’n onderzoek vraagt naast tijd ook inzet. “Het gaat om wederzijds vertrouwen én respect. Er zou wel eens iets méér tegenover mogen staan, wat al eens wordt vergeten. Maar goed, we doen daar niet moeilijk over en klagen niet. Er wordt ook gewerkt met de budgetten die beschikbaar zijn. Wij zorgen wel voor de nodige voorzieningen: we plaatsten hier een douche, zij hebben een ruimte om te eten en te werken… Die voorzieningen zijn er nu voor iedereen die uit voorzorg en voor de bioveiligheid de varkensstallen wil betreden.”

Het voordeel is verder ook dat de uitkomst van de onderzoeken wordt gebruikt in de eigen bedrijfsvoering. “Dat is het grote pluspunt. Ze hebben onder meer voor een project om de 2 weken 6 maanden lang alle varkens gewogen. Daar kan je dan ook verder mee aan de slag om bijvoorbeeld de eigen voedertabel te optimaliseren. Hier wordt de praktijk aan de theorie gekoppeld, en omgekeerd. Dat zou nog veel meer moeten gebeuren, maar lang niet iedereen staat daarvoor open. Er valt het meest te leren op de bedrijven, bij boeren die openstaan voor zo’n samenwerking. Praktijk en onderzoek: dat is de ideale combinatie”, zegt Francis Hanssens.

Uitwisselen van tips

Ook met de veearts, die onder meer maandelijks langskomt in het kader van het lastenboek Beter Leven, en met de voedervertegenwoordiger hebben ze een uitstekende band. “We proberen elkaar waar mogelijk te helpen en wisselen ook tips uit. Door de verschillende projecten en onderzoeken beschikken we over bedrijfseigen gegevens waaruit veel te leren valt. Die moet je gebruiken om – zeker met de zware crisis in de varkenshouderij vandaag – je bedrijfsvoering aan te passen.”

Er werd onder meer geïnvesteerd in een familiebak voor de pasgeboren biggen. “Het is belangrijk om te zien of dat werkt of niet. Scoor je door het inzetten van die familiebak bijvoorbeeld 10% extra eindgewicht, of niet? We hebben daar een perfect zicht op door die wegingen en de analyse van de cijfers. Die informatie is belangrijk voor ons, maar ook voor de constructeur van die systemen en voor collega-varkenshouders.”

Klimaat in de varkensstallen

Erfbetreders geven tips, staan bij met raad en daad. “In onze stallen zetten we heel zwaar in op dierenwelzijn, op milieu, op klimaat… Van een klimaatspecialist hebben we bijvoorbeeld veel opgestoken en enkele kleine aanpassingen uitgevoerd. We zijn niet almachtig als het op wijsheid aankomt. We laten ons graag bijstaan en zoeken samen naar oplossingen. Zo worden er vandaag in de Vlaamse varkenshouderij nog enorm veel fouten gemaakt op het vlak van klimaat. Dan heb ik het zeker over instellingen van bijvoorbeeld ventilatoren… We hebben ook even moeten zoeken, maar vandaag staat ook dat op punt.”

Jaarlijks komen er ook studenten van de hogeschool Vives langs. “Iedereen is welkom. Als we kunnen helpen, doen we dat graag. Ook aankopers van slachthuizen of vertegenwoordigers van retailers komen wel eens op bezoek, om te zien hoe dat bij ons gaat met die vrijloopkraamstallen en zo. Of collega-varkenshouders. We zijn trots op wat we hebben gedaan”, zeggen Francis Hanssens en Marleen Messely, die samen een uitstekende tandem vormen.

Minder verlies door meer uniformiteit binnen een vleesvarkensronde

Unipig focust op het in kaart brengen van de factoren die een invloed hebben op de uniformiteit van vleesvarkens binnen één ronde en op het voorkomen en verminderen van deze heterogeniteit in een vleesvarkensfase.

Een te grote variatie in lichaamsgewicht tussen individuele dieren in eenzelfde ronde is niet gewenst, aangezien het de voederkost verhoogt en de voederefficiëntie vermindert, met een hoge uitscheiding van fosfor en stikstof in het milieu tot gevolg.

“Een daling van de heterogeniteit binnen een groep bezorgt de varkenshouder een economische en ecologische meerwaarde: alle dieren krijgen in alle fases voeder dat beter is afgestemd op hun behoeften. Daardoor dalen de overbodige fosfor- en stikstofuitscheiding in het milieu en kan de boer gemakkelijker voor alle slachtrijpe dieren het optimale slachtgewicht bereiken, en zo ook de daarbij horende betere uitbetaling”, zegt ILVO-onderzoeker Sophie Goethals.

Tijdens het bezoek aan het varkensbedrijf van Francis Hanssens en Marleen Messely in Lendelede werden een 300-tal biggen van 12 weken gewogen vooraleer deze verhuizen naar de vleesvarkensafdeling. Deze biggen werden al meerdere keren gewogen: bij de geboorte, 1 week na de geboorte en bij het spenen om de variatie in kaart te brengen. 4 medewerkers werden hiervoor ingeschakeld: 1 van KU Leuven (Katrijn Hooyberghs), en 3 van ILVO (Sam Decubber, Anja Van Havermaet en Maxim Van Ryckeghem).

“We voegen de opgebouwde kennis samen en modelleren de economische, ecologische en sociale kosten van heterogeniteit. We vertalen deze data in een gebruiksvriendelijke webtool die varkenshouders helpt bij het maken van kostenefficiënte beslissingen om de heterogeniteit op rondeniveau te verminderen en om de marge per varken te verhogen”, zegt Varkensloket-coördinator Sarah De Smet. “Voor de varkenshouders (onze hoofddoelgroep) en ook adviseurs, geneticabedrijven, technologiebedrijven, veevoederfabrikanten, slachthuizen en verwerkende industrie levert Unipig nuttige en praktisch toepasbare kennis.”

“Varkensboer subsidieert vlees van consument”

Francis houdt zich vooral bezig met de dieren, Marleen meer met de cijfers. En ook hier op dit familiale varkensbedrijf hakt de crisis er ongelooflijk zwaar op in.

Hun appeltje voor hun (pensioen)dorst verdwijnt als sneeuw voor de zon: de voederprijzen zijn met minstens 30% gestegen, er is de verhoogde energiefactuur én daarnaast uiteraard de veel te lage prijzen. Zelfs het extraatje via het lastenboek Beter Leven helpt het bedrijf niet om uit de rode cijfers te blijven.

“We hebben de voorbije jaren zwaar geïnvesteerd (vrijloopkraamstallen) en zijn en blijven daar heel trots op”, houden Francis en Marleen het hoofd rechtop. “Vandaag zouden we onmogelijk nog zo zwaar kunnen investeren. Onze spaarcenten zijn weg. Weet je wat ons zo boos maakt? In de ons omringende landen in Europa is er veel meer steun voor de varkenshouderijen. Daar kan het wel, maar niet bij ons. Er gebeuren heel grote drama’s.”

De politiek houdt met de boeren ‘de zot’, vinden Francis Hanssens en Marleen Messely. “Gaan we alle knowhow uit Vlaanderen laten vertrekken, en dan maar varkensvlees van andere landen inkopen? Ons vlees wordt via het label Beter Leven alleen op de binnenlandse markt verkocht, maar wij helpen de export van anderen betalen. De consument betaalt inderdaad (veel) te weinig. Wat zij meer zouden moeten betalen, steken wij toe. Wij subsidiëren vandaag met de Vlaamse varkenshouderij de consument. Zo simpel is het. En dat is heel erg bedroevend.”

LBL