Startpagina Actueel

Nieuwe landbouwcoöperaties sleutelen aan verdienmodel

Coöperaties bestaan in de landbouw al langer dan vandaag. Nieuwe coöperaties vinden vaak hun oorsprong in een kans of een uitdaging. Vaak liggen die nieuwe uitdagingen in de korte keten. Wat wel centraal blijft doorheen de geschiedenis van de landbouwcoöperaties, is het inkomen van de landbouwer. Dat bleek op een studiedag over landbouwcoöperaties van de Nationale Raad voor de Coöperatie (NRC).

Leestijd : 4 min

Bij landbouwcoöperaties denken heel wat lezers meteen aan de veilingen van groenten of fruit of aan zuivelcoöperaties. Dat zijn zeg maar de oude of klassieke samenwerkingsvormen, gebaseerd op schaalvoordelen en met leden die tot ongeveer dezelfde groepen van producenten behoren.

Afnamegarantie

“Ze ontstonden doorgaans om de landbouwer een garantie te bieden op afzet. Melk, akkergewassen, fruit, groenten en vee hebben een beperkt tijdsvenster om verkocht te worden en dan is de afnamegarantie van een coöperatie een welgekomen zekerheid, met de coöperatie als schakel tussen een grote en verspreide groep van producenten en een heel geconcentreerde groep afnemers in onder meer de retail”, duidt Luc Vanoirbeek, algemeen secretaris van het Verbond van Belgische Tuinbouwveilingen (VBT).

Bij de veilingen wordt vooraf geen vaste of minimale prijs vastgelegd, bij de zuivelcoöperaties gaat het vaak net wel over de prijs, naast de afnamegarantie. Deze klassieke coöperaties proberen vraag en aanbod wel te sturen, want ze hebben er geen voordeel bij als de leden van de coöperatie niet uit de kosten komen met de prijzen die ze krijgen voor hun producten.

Prijsgarantie

Dat is bij de nieuwe coöperaties al eens anders. Die zijn net als de oude al eens gebaseerd op schaalvoordelen, hoewel de schaal vaak veel kleiner is, soms beginnend bij een individuele landbouwer of één landbouwperceel. En vaak gaan ze verder dan enkel de producenten. Niet zelden zie je dat consumenten mee in de coöperatie kunnen stappen. Zo wordt het niet alleen de coöperatie die de afzet garandeert. Ook de consument engageert zich als eindklant voor een bepaalde afname van producten, soms zelfs tegen een vooraf afgesproken prijs. Zo is er Tom Troonbeeckx van CV BoerEnCompagnie, die op de coöperatieve Abdij van Park-boerderij in het Leuvense wil komen tot een dergelijke prijsgarantie.

Winst of idealen

“Wij begonnen met afnamegaranties. Klanten engageren zich om op afgesproken tijdstippen zelf een bepaalde hoeveelheid te oogsten of om een groentepakket te kopen. De nieuwe manier van denken gaat echter verder. In plaats van dat de consument zich engageert voor het afnemen van 10 kg bloem, engageert hij zich voor de opbrengst van 100 m² granen of in plaats van 5 kg gehakt kiest hij voor een percentage van een varken.

De afnemers investeren als coöperant niet alleen mee, ze delen ook het risico met de landbouwer. Als er een uitzonderlijke droogte of overvloedige regen is die de opbrengst beïnvloedt, of het varken groeit wat trager dan verwacht, dan krijgt die consument in verhouding minder groenten, vlees, aardappelen of meel, terwijl de landbouwer toch al zijn kosten gedragen ziet. Zo voelt de consument zich een stukje boer”, vertelt Troonbeeckx, die toegeeft dat de communicatie daarover niet altijd makkelijk loopt.

Dergelijke modellen blijven waarschijnlijk voorbehouden voor relatief kleine coöperaties waarbij de investeerders weinig belang hechten aan financiële winst, maar voluit gaan voor de idealen waar ze zelf – samen met de landbouwer – voor staan. Voor landbouwers die tegenslagen kenden in de ‘lange’ keten klinkt dit model nochtans als muziek in de oren.

CSA

Zo’n afnamegarantie tegen een vooraf bepaalde prijs is nog relatief nieuw in ons land. Al iets meer ingeburgerd zijn landbouwcoöperaties waarbij de eindklanten mee in het kapitaal stappen van de coöperatie, de Community Supported Agriculture (CSA). Consumenten worden aandeelhouder naast de producenten en kunnen soms deels mee de koers van de landbouwcoöperatie richting geven. Ook hier staat de financiële winst niet voorop.

“Met de start van onze coöperatie reageerden we onder meer tegen de uniformisering van de smaak, de verschraling van de kennis over land- en tuinbouwtechnieken en de hyperconcentratie van de voedseldistributie”, vertelt Thérèse-Marie Bouchat van Paysans Artisans. Die succesvolle Waalse coöperatie verenigt inmiddels 120 producenten, heeft eigen vast personeel in dienst voor de verschillende verkooppunten (ook online) en honderden vrijwilligers die zowat 20% van de arbeid vertegenwoordigen.

“Er zijn een aantal principes waar we aan vasthouden. Eén belangrijk principe is bijvoorbeeld dat het de producenten zijn die de verkoopprijzen van de oogsten bepalen. In een wereld waarin de toegang tot landbouwgrond steeds moeilijker wordt, kunnen we via de schaalgrootte en de investeerders van de coöperatie wel nog terreinen bekomen.”

Toegang tot landbouwgrond

Deze coöperatie dijt almaar verder uit. Bovenop de winkels op de hoeves van de aangesloten producenten openen ze eigen buurtsupermarkten op plekken waar de klassieke supermarkten de deuren sluiten. Er zijn plannen voor een kleine pluimveeslachterij, voor een productielijn voor het inmaken van fruit en groenten (bokalen, conserven), voor een biologische bakkerij, voor een fruitopslag en voor een eigen logistieke hub. Op termijn willen ze graag meer gaan leveren aan scholen, ziekenhuizen en lokale overheden.

Noden en kansen

Nieuwe coöperaties ontstaan niet enkel in de hoek van de korte keten. “Er beweegt heel wat in alles waar het etiket klimaat aan hangt, maar dat is niet het enige. Coöperaties kunnen ontstaan vanuit allerlei nieuwe noden en opportuniteiten. Dat kan gaan van het samen aankopen van bepaalde dure machines tot mestverwerking, een kwaliteitslabel voor vlees of toegang tot water voor akkerbouw”, meent Anne-Marie Vangeenberghe, consulent coöperatief ondernemen en samenwerken bij Boerenbond.

“Het moeilijkste zijn de begin- en de eerste groeifase. Het is van belang om steeds de oorspronkelijke missie hoog te houden, een goede structuur op te zetten en aandacht te hebben voor de diversiteit onder de leden van de coöperatie.”

Filip Van der Linden

Lees ook in Actueel

Milde melkaanvoer in Europa

Economie Raf Beyers, adviseur bedrijfsontwikkeling en risk management bij United Experts, overliep op 20 maart met ons de financiële wereldsituatie en de internationale zuivelmarkten. De melkpoederprijzen gaan nog steeds in dalende lijn. Op de GDT-veiling werd 27% minder product verkocht dan vorig jaar.
Meer artikelen bekijken