Droogte verhindert een vroege zaai van koolzaad
Het koolzaad van vorig seizoen steekt nog maar sinds juli achter de planken en de nieuwe uitzaai dient zich alweer aan. Tenminste, als het eindelijk wil beginnen regenen, want heel wat stoppelland ligt er zo droog bij dat niets wil kiemen.
Op een enkeling na, die eind augustus geluk had met een onweersbui, wachten koolzaadtelers met zaaien. Dat doen ze omdat het niet anders kan, maar wachten is ook niet zonder risico. Als regen in de eerste 2 weken van september zou uitblijven, dan is de vraag of we er nog wel goed aan doen om koolzaad te zaaien. Koolzaad dat klein de winter in gaat, dreigt niet de portefeuille van de boer te vullen, maar eerder de buik van duiven...
Duivenvraat
In 2019 en 2020 waren er relatief weinig meldingen van duivenvraat in koolzaad. Vorige winter was het plaatselijk een drama. Een aantal koolzaadtelers zagen een mooi saldo door hun neus geboord worden, omdat in het voorjaar hun perceel kaalgevreten was, en zelfs de groeipunten van de planten uitgepikt waren. Het probleem bij koolzaad is dat een door duiven belaagd perceel een volledige winter kwetsbaar blijft. Vogel-afweer kan je enkele weken, maar geen maanden volhouden.
Wondermiddelen zijn vooralsnog niet uitgevonden. Zowel een geluidssysteem als een laser zijn door het Praktijkpunt Landbouw Vlaams-Brabant in andere teelten (soja en witloof) al getest, zonder overtuigend resultaat.
Onderzoek
Net omdat duivenvraat in koolzaad zo’n groot probleem is, maken we het tot voorwerp van onderzoek. In 2021 zaaiden we in 3 stroken een mengsel van koolzaad en vlinderbloemigen. In stroken 1 (naopkomst) en 2 (vooropkomst) werd Butisan Gold aan halve dosering ingezet. Strook 3 bleef onbehandeld. Daar rekenden we op de vlinderbloemigen om samen met het koolzaad de bodem te bedekken en onkruid geen kans te geven. Dat lukte, en als toemaat – of is het bij toeval – bleven ook de duiven weg uit deze strook.
Om te achterhalen of het toeval was dat de duiven wegbleven uit de strook met het sterkst ontwikkelde koolzaad, zaaien we dit seizoen een complexe blokkenproef.
Op 3 tijdstippen (20 augustus, 1 september, 20 september) zaaien we koolzaad, alsook koolzaad gemengd met vlinderbloemigen. Het mengsel bestaat uit Alexandrijnse klaver en 2 soorten voederlinzen. Om in schaakbordpatroon nog meer verschillen te krijgen in ontwikkeling van het koolzaad, blijven sommige objecten onbemest, en krijgen andere stikstof toegediend door middel van de biostimulant Utrisha N (of Blue N, verschillende handelsnaam voor hetzelfde product). In vier- tot zesbladstadium van het koolzaad worden de bacteriën gespoten.
Biostimulant
Aangezien er voor de zaai van het koolzaad geen kunstmest noch drijfmest verstrekt mag worden, zou de biostimulant een alternatief kunnen zijn om op een legale manier stikstof beschikbaar te stellen aan koolzaad. Koolzaad is voor de Mestbank geen vanggewas, maar een nateelt, dus zijn enkel meststoffen van type 1 (stalmest en compost) toegelaten. De stikstof die daarin zit, komt heel traag vrij.
Vooral een late zaai van koolzaad of koolzaad gezaaid op een perceel met een lage stikstofvoorraad of met gehakseld stro kan geen goede start maken zonder een duwtje in de rug.
Het eerste zaaitijdstip van het proefveld in Herent is op 19 augustus gerealiseerd. De droge en uitgeharde bodem maakte ploegen of een diepe niet-kerende grondbewerking onmogelijk. Het stoppelland werd tweemaal oppervlakkig bewerkt met een vleugelschaarcultivator, en vervolgens na rotoreggen in het stof gezaaid. De voorspelde onweersbui trok voorbij de regio Leuven met een buitje van amper 1,8 l, zodat de eerste zaai tot op heden niet gekiemd is. In de praktijk is er ook maar een enkeling die het toen al gewaagd heeft om te zaaien.
Graanopslag
Met het vooruitzicht van meerdere kansen op onweersbuien in de eerste dagen van september, zullen sommige koolzaadtelers het risico nemen om in het stof te zaaien. De toestand van de grond laat ploegen meestal niet toe. Met een niet-kerende grondbewerking zal het op de meeste grondsoorten wel lukken om een zaaibed zonder kluiten te maken. Hou dan wel in het achterhoofd dat er door droogte weinig graanopslag gekiemd is, en dat het risico dus reëel is dat die graanopslag in het koolzaad nog bestreden moet worden. Dat is iets om mee rekening te houden, wanneer het koolzaad na gerst komt en zeker wanneer je zaait in een tarwestoppel.
Niet blijven wachten
Wie er geen goed oog in heeft dat de weersvoorspelling uitkomt, kan wachten met zaaien tot na de neerslag. Weet alleen dat je niet kan blijven wachten. Koolzaad kan je in principe zaaien tot 20 september, en je kan dan hopen op een warm en groeizaam najaar. Ben je als teler al geconfronteerd geweest met duivenvraat, dan sta je binnenkort mogelijk voor een dilemma. Zaai ik midden september nog koolzaad met het risico dat het klein en kwetsbaar de winter in gaat? Of bewaar ik het zaaizaad voor een nieuwe en betere kans volgend seizoen? Advies is daarin moeilijk te geven. Duivenvraat is namelijk net zo onvoorspelbaar als de prijsvorming van landbouwproducten ...
