Ministeriële instructie tot afbouw van varkensstapel blijft van kracht

Sinds de redactionele afsluiting van onze voorgaande editie van Landbouwleven op 17 juli ontplofte alweer een en ander in het stikstofdossier. Zo dook ook de – voor velen – onduidelijke term ‘ministeriële instructie’ op.

Beoordelingskaders

Een eerste ministeriële instructie van 17 juli 2023 werd uitgevaardigd voor de beoordeling van de stikstofuitstoot van vergunningsaanvragen met betrekking tot projecten of activiteiten met mogelijke betekenisvolle effecten op de habitatrichtlijngebieden.

Anders gezegd beoogde de minister met deze instructie een invloed uit te oefenen op de beslissingen bij vergunningsaanvragen waarbij stikstof een impact zou kunnen hebben op beschermde natuur. Deze ministeriële instructie verving de eerste ‘ministeriële instructie stikstof’ van 2 mei 2021, die werd uitgevaardigd in afwachting van de opmaak en goedkeuring van een definitieve stikstof-aanpak en die de adviserende overheden een reeks richtlijnen gaf bij de voorbereiding van vergunningsbeslissingen met een stikstofimpact.

Heel concreet werd in een beoordelingskader voorzien voor industriële stikstofuitstoot en voor de uitstoot van stikstof uit de veehouderij. In dit beoordelingskader werd gebruikgemaakt van een voortoetsdrempel voor de industriële NOx-emissies en een zo goed als onhaalbare drempel voor NH3-emissies, dit zijn de emissies uit ammoniak. Voor industrie werd er dus nog een opening gelaten om omgevingsvergunningen te bekomen daar waar het voor landbouwers bijzonder moeilijk, om niet te zeggen quasi onmogelijk, zou worden om nog een vergunning te bekomen.

Afbouw varkensstapel

Op diezelfde 17 juli 2023 werd een tweede ministeriële instructie uitgevaardigd naar aanleiding van de doelstelling om de varkensstapel met 30% te verminderen. Deze ministeriële instructie streeft ernaar ‘de globale doelstelling (…) om tegen 2030 een afbouw van de varkensstapel op sectorniveau van 30% van het aantal dieren te realiseren’. De ministeriële instructie verduidelijkt dat de 30%-reductiedoelstelling van de varkensstapel als beleidsmatig gewenste ontwikkeling in de zin van artikel 4.3.1, § 2, 2°, a) van de Vlaamse Codex Ruimtelijke Ordening ‘op consequente wijze dient te worden toegepast’ in de advies- en vergunningenpraktijk.

Aldus bepaalt de ministeriële instructie dat bij elke vergunningsaanvraag derhalve zal moeten worden getoetst en worden gemotiveerd of het wenselijk is of wordt voldaan aan de beleidsmatig gewenste ontwikkeling.

Intrekking

Met een mailbericht aan de leidende ambtenaren van alle belangrijke administraties liet de Vlaamse minister van Omgeving op 27 juli 2023 weten dat, als gevolg van de uitspraak van de Raad voor Vergunningsbetwisting van 20 juli 2023 over het Ineos-dossier, het niet meer mogelijk was om de ministeriële instructie over de beoordelingskaders van de week voordien toe te passen.

Wel vroeg de minister in dezelfde e-mail van 27 juli 2023 om dossier per dossier een grondige evaluatie te maken van de impact bij elke aanvraag tot het bekomen van een omgevingsvergunning. Ze verduidelijkte dat de eerste ministeriële instructie van 2 mei 2021 en de richtsnoeren opgeheven blijven en vroeg om rekening te houden met de Definitieve Programmatische Aanpak Stikstof (DPAS) en het voorstel van decreet dat eveneens op 27 juli 2023 werd ingediend in het Vlaamse parlement.

Raad van State verwerpt vordering tot schorsing

Tegen de beide ministeriële instructies trok Boerenbond, samen met enkele landbouwers, naar de Raad van State, waar ze de schorsing bij uiterst dringende noodzakelijkheid van de beide ministeriële instructies vroegen. Met 2 arresten van 4 augustus 2023 heeft de Raad van State de beide vorderingen tot schorsing verworpen.

De verwerping van de gevraagde schorsing van de ministeriële instructie met beoordelingskaders is het gevolg van de intrekking door de minister van haar eigen instructie. Door deze intrekking, die door het Vlaamse Gewest op de zitting van 3 augustus 2023 nogmaals formeel werd bevestigd, was de vraag tot schorsen zonder voorwerp geworden.

Ook het schorsingsverzoek tegen de tweede ministeriële instructie, die de varkensstapel met 30% wil verminderen, werd verworpen. De voorzitter van de zevende kamer van de Raad van State schorste niet, omdat de zaak volgens hem niet uiterst dringend is. In het kader van deze spoedprocedure oordeelt de voorzitter immers dat deze ministeriële instructie enkel vergunningsaanvragen voor stedenbouwkundige handelingen ‘voor bijkomende dierplaatsen voor varkens’ lijkt te beogen. Procedures tot hernieuwing van de vergunning zouden in deze lezing niet geraakt worden door deze ministeriële instructie. Omdat de voorzitter beslist dat er geen uiterst dringende noodzakelijkheid is aangetoond door de verzoekers, wordt de vordering verworpen.

En nu?

Door de intrekking van de ministeriële instructies hebben de vergunningverlenende overheden schijnbaar wat meer vrijheid gekregen. Dit betekent echter niet dat er terug zomaar vergunningen zouden verleend kunnen worden. De bestaande regelgeving – en meer in het bijzonder artikel 6, lid 3 Habitatrichtlijn en artikel 36ter decreet natuurbehoud – brengen nog steeds met zich mee dat er geen vergunning kan worden verleend die een betekenisvolle aantasting van de natuurlijke kenmerken van een speciale beschermingszone zou kunnen teweegbrengen.

De tweede ministeriële instructie van 17 juli 2023 tot afbouw van de varkensstapel blijft in elk geval van kracht. In de lezing van de voorzitter van de Raad van State zou deze instructie enkel gevolgen hebben voor vergunningsaanvragen voor stedenbouwkundige handelingen.

Loutere aanvragen tot hernieuwing van de bestaande milieu- of omgevingsvergunning zouden hierdoor niet geraakt worden. Het valt echter af te wachten hoe de verschillende administraties en overheden zullen omgaan met deze tweede ministeriële instructie.

Jan Opsommer