Met een optimaal koolstofgehalte in de bodem naar een klimaatrobuuste landbouw

Regionaal Landschap Zuid-Hageland en de Bodemkundige Dienst begonnen 5 jaar geleden met de zoektocht naar landbouwers die wilden deelnemen aan het klimaatproject ‘Landbouwers koolstofbouwers’. Al snel kwamen ze bij de familie Avermaete van de Beenshoeve in Tienen terecht. Philippe Avermaete en Nele Kempeneers: “Zorgen voor duurzame koolstofopslag zit bij de Beenshoeve in de algemene filosofie, wij zijn daar alle dagen mee bezig. Acht jaar geleden al stopten we met ploegen. We werken met stalmest, en zaaien groenbemesters in. We merken dat de bodem vruchtbaarder is, meer vocht vasthoudt, en zien veel regenwormen! Bovendien is er ook nog eens minder erosie.”

De meeste boeren kozen ervoor om te starten met het aanbrengen van compost. Sommigen doen ook aan niet-kerende bodembewerking en ploegen dus niet meer, werken oogstresten of houtsnippers in of zaaien groenbedekkers. Ook de aanplant van fruitbomen en -struiken en van houtkanten, hagen en bomen, waarvoor de landbouwers konden rekenen op de begeleiding van het regionaal landschap, zorgt voor langdurige koolstofopslag in biomassa.

Meten is weten

De afgelopen 5 jaren hebben de deelnemende landbouwers inspanningen gedaan om het koolstofgehalte in hun bodems te optimaliseren. “Het opslaan van koolstof in de bodem is immers een zaak van lange termijn, maar een bodem met een optimaal koolstofgehalte helpt in de strijd tegen de klimaatopwarming én geeft een betere opbrengst voor de landbouwer”, legt Mia Tits van de Bodemkundige Dienst van België uit.

Door organische stof (= koolstof) op te bouwen in de bodem, wordt in de eerste plaats een hoop CO2 uit de atmosfeer opgeslagen. Aanvoer van koolstof houdt bovendien het bodemleven in stand. Een gezond bodemvoedselweb betekent voor de landbouwer een pak minder kosten en werk: kunstmest en bestrijdingsmiddelen kunnen afgebouwd worden. De bodem krijgt structuur.

Na enkele jaren inspanning om het koolstofgehalte in de bodem te verhogen, zie je daardoor dat er meer water kan infiltreren in de bodem. Er is minder bodemverdichting. Dit alles maakt dat zo’n bodem, en de gewassen erop, beter bestand zijn tegen langere periodes van droogte, en dat in geval van hevige neerslag het water sneller de bodem kan insijpelen.

Koolstofboekhouding

De Bodemkundige Dienst van België maakte tijdens het project een ‘koolstofboekhouding’ van alle deelnemende landbouwbedrijven. Zo kregen de landbouwers een overzicht: hoeveel koolstof komt er binnen in mijn bedrijf en sla ik in mijn bodems op, hoeveel broeikasgassen worden uitgestoten? Vervolgens werden mogelijke maatregelen besproken om het koolstofgehalte in de bodem te optimaliseren.

Voor iedere kilogram koolstof die je langdurig in de bodem stopt, heb je immers 3,7 kg CO2 uit de atmosfeer gehaald. Zo’n koolstofboekhouding bekijk je dus op bedrijfsniveau. Mia Tits legt uit: “Op een bedrijf wordt bij sommige activiteiten koolstof opgeslagen, bij andere activiteiten is er dan weer koolstofverlies.”

In de akkerbouw zorgt het inwerken van dierlijke mest in de bodem bijvoorbeeld voor de opslag van koolstof, maar als die mest vervolgens wordt afgebroken in de bodem, komt er naast CO2 ook lachgas vrij (een ander broeikasgas, dat nog sterker is dan CO2): dit moet je ook meenemen in de boekhouding. Maatregelen zorgen er dus liefst voor dat de balans van de koolstofboekhouding in de goede richting gaat.

Voorlopers van koolstoflandbouw

“De landbouwers die deelnamen aan dit project, kan je gerust de voorlopers van de ‘koolstoflandbouw’ noemen”, zegt Luca Santy van Regionaal Landschap Zuid-Hageland. Carbon Farming of koolstoflandbouw, een term die tegenwoordig in quasi elke tekst over duurzame landbouw voorkomt, verwijst naar een manier van aan landbouw doen die gericht is op koolstofopslag in de bodem.

“Veel van de genomen maatregelen in dit project worden inmiddels wereldwijd toegepast”, vult Luca aan. “We hopen dan ook dat onze boeren de komende jaren, met hun koolstofboekhouding in de hand, verder zullen werken aan dat optimale koolstofgehalte in hun bodems. Duurzame landbouw begint met bodemzorg!”

Kristien Justaert