Jasper en Afke Baukje willen verbinding maken met de burger
Tot hun verbazing wonnen melkveehouders Jasper en Afke Baukje Spierings uit het Brabantse Oss de belangrijke Nederlandse prijs ‘Agrarisch Ondernemer 2024’. Ze hebben 80 stuks melkvee en 200 zoogkoeien voor het vlees, doen aan natuurbeheer en hebben inmiddels 49 werknemers. Ze willen via hun grote boerderijwinkel en kinderdagverblijf de vrijheid van het boerenleven en het boerengevoel zo veel mogelijk doorgeven aan de burgers in de regio.
Melkveehouders Jasper en Afke Baukje Spierings werden op 27 maart uitgeroepen tot ‘Agrarisch Ondernemer van het Jaar 2024’, een gerenommeerde en belangrijke prijs in Nederland. De ouders van Jasper, Cor en Tilly, begonnen in 1975 aan de rand van de Brabantse Oss een melkveebedrijf. Afke Baukje: “In die tijd was het hier nog een zogeheten ‘overstroomgebied’, dus een gebied waar in noodgeval, bij hoogwater van de Maas het water in kon lopen.” Omdat de dijken in die tijd verhoogd werden, kon het niet meer onderlopen en was het mogelijk om weer te boeren op dit land. Ook werd de ontwatering van het gebied verbeterd.
‘De Denker’ als cadeau
In 1975 begonnen de ouders van Jasper met 120 stuks melkvee. Jasper volgde een agrarische opleiding en kwam rond 2000 thuis werken. Vanaf dat moment deed Jasper vooral het melkvee. Zijn vader was vooral bezig met de kweek van siervissen, die in die tijd in Nederland erg populair waren. Jasper: “Ik kreeg op een gegeven moment van mijn vader het beeldje
In 2003 kwam Jasper in de maatschap met zijn ouders en werd er een nieuwe ligboxenstal voor 85 stuks melkvee gebouwd. Inmiddels was het aantal melkkoeien al teruggelopen naar 80 stuks vanwege de enorme stijging van het aantal liters per koe. Omdat het quotum hetzelfde bleef, moest de familie het aantal stuks melkvee verminderen. Na lang overwegen, besloot Jasper om voor verbrede landbouw te kiezen in plaats van uitbreiding van de melkveetak. Jasper: “Dat was hier ook de trend vooruit in Noord-Brabant op dat moment.” Aanvankelijk zag de gemeente Oss verbrede landbouw niet zitten, maar in 2007 kregen ze gelukkig toch de vergunning voor zowel een kaasmakerij als een boerderijwinkel. Zowel de kaasmakerij als de boerderijwinkel zaten in een uitbreidingsgedeelte van de nieuwe ligboxenstal uit 2003. De boerderijwinkel besloeg in die tijd 200 m2. In die tijd maakte de familie zo’n 150 kg kaas per dag.
Burger mag meegenieten
In 2014 trouwden Jasper en Afke Baukje. Afke Baukje leerde Jasper kennen toen ze als docente zuivelverwerking voor een internationale cursus voor een praktijkschool op excursie ging naar de boerderij van de familie Spierings. Na hun huwelijk bleef ze in eerste instantie fulltime werken in de zuivelindustrie bij DSM. Afke Baukje: “Twee jaar voor ons trouwen hadden wij echter al een ‘droomplan’ gemaakt voor de toekomst van ons bedrijf.” Het viel echter nog niet mee om de bestemmingsplanwijziging erdoor te krijgen, maar Van Dun Advies hielp hen om de droomplannen een technisch en wettelijk kader te geven. Afke Baukje: “De belangrijkste filosofie van ons plan was uiteraard om een financieel duurzaam bedrijf op te zetten, maar daarbij om tevens zoveel mogelijk mensen de kans te geven om mee te genieten van het mooie boerenleven en van ons mooie boerenbedrijf. Ook wilden Jasper en ik de mensen het ware verhaal kunnen vertellen over het boerenleven. De laatste jaren is de opinie, zowel in Nederland als in de rest van Europa, over de boer niet erg positief. Wij geloven dat dit veelal komt doordat de sector steeds onbekender wordt. We willen dit graag omdraaien.”
Subsidies hielpen droom realiseren
In 2016 was de bestemmingsplanwijziging helemaal rond en zelfs de gemeente Oss werd steeds enthousiaster. Volgens Afke Baukje heeft de familie dan ook veel te danken aan de gemeente en aan de provincie Noord-Brabant. In 2017 kwam Afke Baukje zelf ook in de maatschap en de ouders van Jasper gingen uit de maatschap. Door deze overname van de ouders was ook echter meteen de financiële buffer op van Jasper en Afke Baukje. Ze hadden de vergunningen dan wel binnen, maar niet voldoende financiële middelen. Afke Baukje: “Via Stimulus Programmamanagement, een afdeling van de provincie Noord-Brabant, informeerden wij of wij voor de uitbreiding van de boerderijwinkel in aanmerking zouden kunnen komen voor Europese POP3-gelden. En dat bleek het geval te zijn.” Dus vroeg de familie Spierings onmiddellijk deze Europese subsidiegelden aan, waardoor het zowel mogelijk werd om de boerderijwinkel te vergroten als om het kinderdagverblijf te starten.
Winkel en kinderdagverblijf erbij
In 2011 was inmiddels een splinternieuwe stal van 3.000 m2 voor de 200 stuks zoogkoeien gebouwd, maar de voorste 20 m was over de gehele breedte nog niet in gebruik. Door de bestemmingsplanwijziging kon de familie Spierings hier een grotere boerderijwinkel van 600 m2 in maken en op de bovenverdieping een kinderdagverblijf van 1.000 m2 creëren. In januari 2020 ging het nieuwe kinderdagverblijf open en in april van datzelfde jaar de vergrote boerderijwinkel. In oktober 2021 werd vervolgens de nieuwe kaasmakerij geopend die plaats kreeg in de oude kaasmakerij en in de ruimte van de oude boerderijwinkel.
Afke Baukje: “Ik wilde een kinderdagverblijf beginnen omdat ik een pedagogische achtergrond heb. Daardoor weet ik ook dat kinderen die geboren worden op een boerderij zich anders ontwikkelen. Vooral die eerste jaren op een boerderij blijkt dat ze door het vele buiten spelen, veel bewegen en gezond eten zich zowel cognitief als motorisch positief ontwikkelen. Door zelf een kinderdagverblijf te beginnen op de boerderij willen wij dit voorrecht aan heel veel kinderen gunnen.”
Op de vraag aan het stel of het wel veilig is voor kinderen om op de boerderij te spelen, antwoordt Jasper lachend: “Je kunt beter zeggen of het wel veilig is voor mijn melkvee. Er staat een groot hek om het speelplein voor de kinderen, maar toch lukt het ze soms nog om er speelgoed overheen te gooien. Maar veiligheid voor de kinderen staat uiteraard voorop. Wij passen onze werkwijze dus aan op het kinderdagverblijf, want grote tractoren en machines en kleine kinderen gaan niet samen.”
Met de vergrote boerderijwinkel en het kinderdagverblijf willen Jasper en Afke Baukje de burgers in de regio ook laten zien hoe het boerenleven écht is. Afke Baukje: “Doordat er steeds minder boeren zijn, staan burgers tegenwoordig verder van het boerenleven af. Daardoor krijg je onbegrip en vooroordelen. Wij willen laten zien wat er echt gebeurt op de boerderij en waar het eten van de burger vandaan komt.” Ook de familie Spierings hoort natuurlijk van veel collega-bedrijven dat ze het de afgelopen jaren zwaar hebben gehad. En nog steeds hangen er veel bedreigingen boven de Europese boerensector, zoals de steeds strakkere bemestingsnormen en het verlies van de derogatie in Nederland.
Alle onderdelen financieel gezond
De familie Spierings koos er bewust voor om hun kazen direct te leveren aan de consument via de eigen boerderijwinkel. Afke Baukje: "Wij maken enkel de kazen die wij voor onze eigen winkel nodig hebben." Vandaar ook dat de familie niet hoeft uit te breiden qua melkvee. Tachtig stuks is tot nu toe voldoende om aan de huidige vraag van zo'n 768 kg kaas per week te kunnen voldoen. Verder kunnen ze nog doorgroeien in de huidige stal naar 85 stuks melkvee, mochten ze in de boerderijwinkel kaas te- kortkomen. En ook wat betreft de kinderdagopvang kunnen ze nog verder groeien. Afke Baukje: "Wij mogen nog groeien naar 96 kinderen per dag die onze boerderij kunnen bezoeken."
Wat betreft de omzet, is het ongeveer 50-50, dus de helft van het inkomen komt uit de kinderdagopvang en de andere helft uit de verkoop van melk en kaas en uit wat er verder in de boerderijwinkel verkocht wordt. Het doel is volgens Afke Baukje dat alle takken onafhankelijk van elkaar financieel gezond zijn. Alleen zo is er volgens haar een toekomst voor alle takken op het bedrijf. De familie streeft op alle niveaus naar een optimale bedrijfsvoering. "En wij zitten hier aan de rand van Oss, een van de grootste steden van Noord-Brabant, dus wat klantpotentieel betreft, is dat ideaal”, aldus Afke Baukje.
Samen met de uitreiking van de prijs ‘Agrarisch Ondernemer van het Jaar 2024’ door de Nederlandse minister van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit Piet Adema en presentatrice Sabine Uitslag, kreeg de familie Spierings ook een geldprijs van 12.500 euro. Afke Baukje: "En wij blijven heel nuchter wat dat betreft, dat geld sparen wij voor mogelijke volgende uitbreidingen van ons bedrijf. Sowieso gaan wij binnenkort starten met de aanleg van een nieuwe tuin voor het kinderdagverblijf. Dat wordt een speelplek met veel ecologische speelmogelijkheden en natuurlijk veel groen. Ook dat is goed voor de ontwikkeling van kinderen."
Melkveetak is de basis
Je zou kunnen denken dat de familie Spierings op termijn zou kunnen stoppen met de melkveetak. Je kunt immers ook met de melk van een collega-melkveehouder kaas maken. Maar dat is volgens Afke Baukje absoluut niet aan de orde. "Het melkvee doen wij nóóit weg. Dat is de basis van ons bedrijf. Zonder melkvee zien wij geen toekomst." Wel moet de melkveetak technisch perfect blijven draaien volgens het koppel. Alle onderdelen van het bedrijf moeten financieel gezond blijven, waarbij het melkvee de basis is.
In totaal heeft de familie inmiddels 60 ha cultuurgrond/weiland, waarvan de helft eigendom is en de andere helft pacht. Ze kunnen eigenlijk alleen maar gras telen, omdat ze op zware rivierkleigronden zitten. Ze hebben zo'n 2,5 ha maïs en ze pachten maar liefst 200 ha natuurbeheergronden van Natuurmonumenten. Afke Baukje: “Daar lopen onze 200 zoogkoeien. Het zijn gronden die voornamelijk langs de Maas liggen. Een deel van het vlees van deze koeien verkopen wij ook in onze boerderijwinkel.”
Extra kosten door verlies derogatie
Wat de toekomst van het bedrijf betreft, maakt het koppel zich vooral zorgen over het feit dat de derogatie voor Nederlandse melkveebedrijven is weggevallen. Daardoor kunnen ze veel minder mest plaatsen per hectare. Jasper: “Onze bedrijfsvoering is altijd gericht op gesloten kringlopen, wij zijn grondgebonden. Wij konden altijd alle mest afzetten op ons eigen land. Dat is in onze ogen ook de beste mest voor het land. In de winter staan onze zoogkoeien in een potstal. De stromest die hier uitkomt, verhoogt het organischestofgehalte en verbetert het bodemleven. Het is jammer dat wij door het verlies van de derogatie nu een deel van die mest moeten afvoeren en kunstmest moeten aankopen.” Niet alleen financieel is dit een aderlating voor de familie Spierings, maar ook voor de kwaliteit van de bodem. Hun mestafvoerkosten lopen hoog op en ze bekijken nu welk effect dit heeft op de bedrijfsvoering. Jasper: “Wij hopen dat de nieuwe minister van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit in het komende Nederlandse kabinet hier aandacht voor heeft.”
