Limagrain geeft visie op de markten

Limagrain organiseert elk jaar in samenwerking met bankgroep Crelan en bouwbedrijf Willy Naessens dertien grote nieuwjaarsbijeenkomsten. In Salons Mantovani in Oudenaarde trok de bijeenkomst een vol huis, zo’n 700 bezoekers, waarvan het grootste deel landbouwers maar ook diverse politici en invloedrijke personen uit de Vlaamse landbouw.

Na enkele uitgebreide commerciële boodschappen gaf directeur Marc Ballekens zoals de traditie wil in zijn State of the Union-speech een overzicht van de markten. In recordtempo, want de tweede spreker van de avond, de liberale veteraanpoliticus Karel De Gucht, had Ballekens gewaarschuwd zijn eigen toespraak in te korten wanneer het te lang zou duren.

Ballekens begon met de vaststelling dat het voedersaldo – dus het melkgeld verminderd met de voederkosten- halverwege november uitkwam op circa 7,50 euro per koe per dag. Een jaar eerder maar ook in 2015 werd nog een kleine 4,50 euro opgetekend. Voor melkveehouders was 2017 dus gemiddeld genomen een duidelijk beter jaar dan 2015 en 2016. Voor begin 2018 verwacht Limagrain een basisprijs net beneden 30 euro per 100 liter.

De melkprijs voor dit jaar hangt af van de evolutie van de markt voor boter en magere melkpoeder. De boterprijs liep vorig jaar sterk op naar 7 euro per kg maar is daarna in 3 maanden tijd significant gedaald tot circa 5 euro per kg. De poedermarkt staat onder druk omdat nog een interventievoorraad van 350.000 ton die de Europese Commissie opbouwde boven de markt hangt.

De productie in de Verenigde Staten (VS), Europese Unie (EU) en Nieuw-Zeeland is cruciaal. Zij zijn voor de wereldhandel het meest bepalend, memoreerde Ballekens. Wat productiegroei aangaat staan de seinen in alle drie de grote productieregio’s op groen. Voor de VS en EU wordt een extra productie van 2 procent verwacht in het lopend jaar. Voor Nieuw-Zeeland wordt gerekend op een plus van 4 procent. De groei blijft de groei van de vraag – die ook doorzet – in 2018 naar verwachting nog voor.

Een paar procent hier, een paar procent daar lijkt wellicht niet ernstig, aldus Ballekens, maar het gaat wel om de grote productieregio’s. “Niet om Algerije, Syrië of de Gaza-strook.” Zo ontstaat een beeld van een markt “die toch wel wat uit zijn voegen barst.” Ballekens put hoop uit de droogte die is ingezet in Nieuw-Zeeland, en die de markt wel wat zou kunnen kalmeren. De Nieuw-Zeelandse zuivelcoöperatie Fonterra is de grootste zuivelexporteur wereldwijd.

De oorzaak voor de groeiende vraag naar zuivel ligt in de bevolkingsgroei. “Er komen twee personen per seconde bij”, aldus Ballekens. Dan, grappend: “Ik zeg altijd: ook al is de wereld rond, het gebeurt in alle hoeken en gaten.” De groeiende rijkdom leidt tot een groeiende vraag naar dierlijk eiwit, dus vlees, melk en eieren. Toch kan de melkveehouderij niet grenzeloos groeien. De aarde warmt op en dat leidt tot grote milieu- en landbouwschade.

De overheid grijpt in door de uitstoot van broeikasgassen, een belangrijke oorzaak van de opwarming, aan te pakken. Ballekens stelde zich de vraag of het klimaatbeleid belangrijker wordt dan het landbouwbeleid. Zijn antwoord: nee, maar het wordt wel een factor om rekening mee te houden. “Landbouwers gaan ermee geconfronteerd worden.”

Nuance is volgens hem op zijn plaats. Landbouw is in Vlaanderen goed voor naar schatting 8 procent van de totale uitstoot van broeikasgassen. De industrie tekent voor 28 procent, transport voor 19 procent en huishoudens voor 13 procent. Het soms door ngo’s geschetste beeld van ontluchtende koeien die de klimaatverandering aanduwen, klopt dus maar deels.

Daar komt bij dat volgens cijfers die Ballekens citeert in de periode van 1990 tot en met 2014 de landbouw de uitstoot met 26 procent terugdrong. Voor heel Vlaanderen kwam het percentage maar op 16 procent. De conclusie: de landbouw is als sector niet de grootste bron van broeikasgasuitstoot, en bovendien een sector die al sterk heeft ingegrepen om de uitstoot te verminderen.

Graan

Na de veehouderij te hebben behandeld, richtte Ballekens de pijlen op de grondstoffenmarkt. De hoofdconclusie is dat wereldwijde stocks ten opzichte van de consumptie op een hoog niveau liggen. De bevolkingsgroei ten spijt blijft de wereldwijde tarweproductie de wereldwijde graanconsumptie sinds 2008 bijna onafgebroken voor. Uitzonderingen zijn 2010 en 2011, toen productie en consumptie in pas lagen, en 2012, toen de productie achterop raakte.

Voor 2017 wordt een productie van 751 miljoen ton tarwe verwacht, terwijl de consumptie blijft steken op 740 miljoen ton. De EU exporteert vooral naar landen in Noord-Afrika en het Midden-Oosten, zoals Egypte en Saoedi-Arabië. Op deze markten concurreert de EU met Rusland en Oekraïne, die zich op eenzelfde afstand als deze markten bevinden. Tussen april 2017 en januari van dit jaar is de euro 15 procent sterker geworden ten opzichte van de roebel.

Dat betekent dat voor afnemers producten uit de Eurozone relatief duurder zijn geworden. Het beeld is wat betreft de Oekraïense munt, de hryvnia, vergelijkbaar. Prijzen zullen volgens Ballekens daarom eerder opzij dan omhoog bewegen, dus ongeveer gelijk blijven. Er is wel een onzekere factor: vorst. Volgens Ballekens moet circa 10 miljoen hectare kapotvriezen in Rusland om prijzen omhoog te duwen. Het kan, in 2012 vroor 6 miljoen hectare kapot, maar is niet heel waarschijnlijk.

Bij de korrelmais is de evolutie vergelijkbaar: ook hier bouwen stocks al jaren op, met uitzondering van het afgelopen jaar. De VS is goed voor circa 70 procent van de wereldwijde export van korrelmais. De euro is in de afgelopen twaalf maanden 15 procent sterker geworden ten opzichte van de dollar. Als we langer terugkijken is de koers van de euro wel wat gedaald, maar ook hier geldt nu dus dat de concurrentiepositie van leveranciers uit de Eurozone verslechtert.

Suiker

De markt voor suiker wordt gedomineerd door Brazilië, India, Thailand en China. Landbouwers in de EU worden sinds het afschaffen van het suikerquotum per 1 oktober vorig jaar toenemend met gebeurtenissen op de wereldmarkt geconfronteerd. Op die wereldmarkt is te zien dat de Braziliaanse productie sterk toeneemt. Een groot deel van de productie wordt verwerkt tot bio-ethanol. Ook valt op dat Rusland afstevent op een recordproductie.

De prijs van witte suiker in de EU kan gaan dalen. Eind december lag de EU-prijs op circa 490 euro per ton, terwijl op de wereldmarkt 335 euro per ton betaald wordt. De dip die op de wereldmarkt te zien is geweest, zal normaliter vertraagd in de EU optreden. Ballekens wees daarnaast op het grote belang van de olieprijzen. Als de prijzen voor olie stijgen, wordt ook bio-ethanol vaker bijgemengd. Een hogere olieprijs heeft dus een positief effect op de suikerprijzen.

GLB

In een uiteenzetting over wijzigingen van het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid, wijst Ballekens erop dat twee belangrijke elementen blijven behouden: de rechtstreekse inkomenssteun en het werken met twee pijlers: één voor inkomenssteun en markt- en prijsbeleid en één voor plattelandsontwikkeling. Het budget zal hoogstwaarschijnlijk dalen, denkt Ballekens. Het lijkt een logisch gevolg van interne politiek en het vertrek van nettobetaler het Verenigd Koninkrijk per 2019.

Eurocommissaris Phil Hogan (landbouw) is daar geen voorstander van, maar de Eurocommissaris voor het Europees budget, Günther Oettinger, is minder hoopvol. Daarnaast wacht de sector mogelijk het instellen van een plafond tot 60.000 of 100.000 euro aan betalingen per bedrijf, afhankelijk van de tewerkstelling. Een steeds groter deel van het budget zal gaan naar Oost-Europese landbouwers, die nu nog veel minder krijgen dan hun West-Europese collega’s.

Ballekens hoopt dat in het nieuwe landbouwbeleid de eengemaakte markt goed wordt bewaakt, en dus niet teveel beleid wordt “teruggegeven” aan de lidstaten. “Dat is zeker belangrijk als je bedenkt dat het kleine België tussen het grote Frankrijk en Duitsland zit.” Vlaanderen concurreert met Franse en Duitse landbouwers, maar exporteert vooral veel naar deze landen.

Hij hoopt tevens dat een verzekeringsmechanisme wordt ingebouwd, zoals dat in de VS al het geval is. Klimaatverandering leidt tot steeds meer extreem weer. Een verzekeringsmechanisme moet landbouwers helpen de schade op te vangen. “In de VS wordt vanuit die verzekering in sommige jaren heel veel uitgekeerd, en in andere jaren niks, aldus Ballekens. Volgens hem kost het systeem over meerdere jaren bezien minder dan de ad hoc benadering in de EU.

Wereldwijde context

Veteraan-politicus Karel De Gucht schetste na Ballekens het wereldwijde kader dat ook de landbouw raakt. Daarbij noemde De Gucht zichzelf “een boer”, waarbij hij verwijst naar zijn wijnbouwbedrijf in Toscane. De Gucht, die onder meer vicepremier en Eurocommissaris was, stelt vast dat de EU niet meer zo populair is als voorheen. Voor de landbouw is dat slecht, want die heeft baat bij een gelijk speelveld en ondersteuning. “Tot voor enkele jaren geleden waren alle politieke partijen voor de EU, eigenlijk zonder bemerkingen. Nu zijn sommige partijen tegen en zeggen weer andere partijen: ik ben voor, maar...”

Volgens de liberaal is de anti-EU-stemming geen gevolg van een minder functionerende EU. Eerder ziet hij de invloed van de financiële crisis en toenemende en volgens hem onterechte zorg over globalisering. We moeten de globalisering volgens De Gucht niet zien als een optie. “Het is een vaststelling: die globalisering gaat niet meer weg.” Daarbij wijst De Gucht op de toenemend wereldwijde aanvoerketens. Een echt Belgisch product bestaat niet meer. In een Japanse auto zitten Duitse onderdelen en een Belgische peer gaat over een in Polen uit Chinese onderdelen geassembleerde loopband.

Het werkelijke probleem waar België en breder Europa tegenaan loopt, is digitalisering, denkt De Gucht, die in de landbouw uiting vindt in bijvoorbeeld het gebruik van drones en zelfrijdende oogstmachines. “Er zijn studies die tonen dat digitalisering meer jobs creëert dan kost, maar de vraag is dan ook wat voor jobs?”

Populisme

Een maatschappij waar de middenmoot in gevaar komt, waar de meeste burgers of arm of rijk zijn, wordt instabiel. De neiging tot onvrede of angst wordt nog eens aangewakkerd door een tweede element van digitalisering: de verspreidingssnelheid van informatie. Maar ook: het feit dat burgers door vooral sociale media zelf publicisten zijn geworden. Het populisme leidde al tot de verkiezing van Donald Trump als president van Amerika en de keuze van de Britten om de EU te verlaten.

In het laatste geval staat voor de Belgische landbouw voor miljarden aan export op het spel. Veel Britten hebben alweer spijt van de Brexit, aldus De Gucht, die het land regelmatig bezoekt. De Britten sturen volgens De Gucht aan op een langere overgangsperiode na de Brexit. Dat betekent dat de Britten ook langer zullen moeten bijdragen aan het EU-budget en dus de landbouwbegroting. Omdat de economische consequenties zo groot zijn, lijken de Britten ook steeds meer te voelen voor een zachte Brexit; een Brexit dus waarbij de interne markt zo goed als behouden blijft en het regelgevend kader voor haar landbouw zeker in eerste instantie een doordruk lijkt van de Europese. “Voor de landbouw gaat het de goede kant op”, stelt De Gucht vast.

J.C.B.