De tuin bekalken gebeurt best in de winter
Het late najaar en de winter zijn ideaal voor het strooien van tuinkalk. Dit komt omdat tuinkalk niet enkel een meststof is maar vooral een bodemverbeteraar, die wat tijd nodig heeft om te reageren met de bodem. Als algemene regel geldt dat tuinkalk best gestrooid wordt op losgemaakte, gespitte grond. In de moestuin kan men dus best kalk strooien bij het spitten, in de siertuin of op het gazon. Waar de grond niet bewerkt wordt, kan men best kalken in de winterperiode. De natte winterdagen en de afwisselende periodes van dooi en vorst zorgen ervoor dat de kalk verticaal in de bodem verspreid wordt. Een bijkomend voordeel van strooien in de winter is dat de onopgeloste kalk niet in contact komt met organische meststoffen omdat die later op het seizoen gestrooid worden. Anders kan het gebeuren dat een deel van de toegediende stikstof vervluchtigt of dat de kalk reageert met de fosfor uit de meststof waardoor deze niet meer opneembaar is voor de planten.
De zuurtegraad van de bodem wordt bepaald door de hoeveelheid vrije waterstofionen (H+) in de bodem en wordt uitgedrukt in de pH-waarde. Deze waarde kan schommelen tussen 0 en 14, waarbij een waarde van 7 neutraal is. Een lagere waarde duidt op een zure bodem en een hogere waarde op een alkalische bodem. De optimale pH-waarde van onze grond hangt in grote mate samen met de grondsoort en ligt tussen pH 5,5 en pH 8. Hoe lichter de grond hoe lager de ideale pH-waarde is. Goede richtwaarden zijn: zandgronden: 6 / zandleemgronden: 6,5 / leemgronden: 7 / kleigronden: 7,5.
De zuurtegraad van de bodem bepaalt voor een groot deel hoe de voedingselementen die in de bodem zitten zich zullen gedragen. Bij een bepaalde zuurtegraad van de grond vormen sommige van die voedingselementen andere verbindingen, die niet meer kunnen opgenomen worden door de plantenwortels. De elementen zitten nog wel in de grond, maar zijn dan niet meer beschikbaar voor de planten, waardoor allerlei gebreksziekten kunnen ontstaan. Opgelet, een te kalkrijke grond is even schadelijk als een grond die te zuur is.
In de praktijk zien we dat de bodem jaar na jaar lichtjes zuurder wordt met ongeveer 0,2 tot 0,3 pH-waarden. Dit komt ondermeer door de voedingsstoffen die de plant uit de bodem opneemt. Bij dit proces neemt de plant allerlei voedingsstoffen op en geeft het H+ ionen af aan de bodem, waardoor deze geleidelijk aan verzuurt. Ook de regen zorgt voor een natuurlijke verzuring van de bodem. Regenwater heeft van nature een pH van 5 à 6. Door de uitstoot van het verkeer en de industrie kan de pH van regenwater zakken tot onder 5, waardoor verzuring van de bodem door regen een belangrijke factor geworden is. Ook het gebruik van bepaalde chemische stoffen (meststoffen, anti-mos producten) hebben een verzurende werking.
Gronden die gedurende verschillende jaren niet meer bekalkt zijn, zullen dus op een natuurlijke manier te zuur geworden zijn. Om te weten hoeveel kalk we moeten strooien om de bodemzuurheid te normaliseren is het belangrijk om de juiste pH-waarde te laten bepalen. Voor een goede meting kan men terecht in de meeste tuincentra waar men op een snelle manier de pH-waarde van een grondstaal kan bepalen. Een grondstaal is eenvoudig zelf te nemen. Best wordt een apart staal genomen voor de moes- en de siertuin, omdat beiden op een andere manier bewerkt en bemest worden. Voor een goed bodemmonster dient men op verschillende plaatsen in de tuin een kleine hoeveelheid grond te nemen uit de bovenste 25 cm van de teeltlaag. De verzamelde grond wordt in een emmer goed gemengd. 500 g van dit grondmengsel volstaat om de pH van de bodem te bepalen. Op basis van de pH meting kan het tuincentrum advies geven over de juiste hoeveelheid kalk die men dient te strooien om de pH te optimaliseren in functie van het type bodem (zand, zandleem, leem of klei).
Een bodem met een goede pH-waarde kan gerust enkele jaren zonder kalk. In de regel gaat men ervan uit dat een onderhoudsbekalking om de drie jaar voldoende is om de zuurtegraad van de grond op peil te houden. In de handel zijn goedkope meetsets en pH-meters te koop, deze werken niet echt heel nauwkeurig maar zijn wel uitstekend geschikt om te controleren of de pH-waarde niet te veel afwijkt van de ideale pH-waarde van uw bodemtype.
Door kalk te strooien, vinden er in de bodem chemische reacties plaats (binding van de vrije waterstofionen) die de pH verhogen. Magnesium (Mg) heeft een gelijkaardige werking en wordt vaak gecombineerd met kalk (magnesiumkalk) waardoor de zuurbindende waarde van het gestrooide product verhoogt. Afhankelijk van de soort tuinkalk is het effect per kg gestrooid product groter wanneer de zuurbindende waarde (dit wordt altijd op de verpakking vermeld) groter is. Van een kalkmeststof met zuurbindende waarde 45 (mergelkalk) zal men meer moeten strooien dan van een kalkmeststof met zuurbindende waarde 57 (dolokal supra die bovendien nog eens 15% Mg bevat).
Bij een goede zuurtegraad versnelt de mineralisatie van de organische stof (humus) in de grond, waardoor de voedingsstoffen sneller ter beschikking komen voor de planten. Bovendien verbetert bekalken de bodemstructuur, vooral van zware leem- en kleigronden, waardoor de grond minder stug wordt en minder snel gaat dichtslempen. Calcium en Magnesium zijn daarnaast ook onmisbare voedingselementen voor de plant. Calcium zorgt voor stevige, minder ziektegevoelige planten en Magnesium is onmisbaar bij de vorming van chlorofyl (bladgroen), waardoor het gazon na een Mg-bemesting een diepgroene kleur krijgt.
Bij de aanleg van een nieuwe tuin, het opstarten van een moestuin of het (her)aanleggen van een gazon kan het tuindoosje van de Bodemkundige Dienst van België een handig hulpmiddel zijn. Je kan het doosje online bestellen (www.bdb.be), en dan het grondstaal terugsturen in de staalenvelop die in het doosje zit. Na een tweetal weken ontvang je dan een analyse van je grond met niet alleen de zuurtegraad maar ook de grondsoort, het humusgehalte en de voedingstoestand van je bodem.
