Inkijk in het modernste slachthuis van België
Wat gebeurt er nadat de vrachtwagen uw vleesvarkens meeneemt? Animal Rights brengt de slechtste praktijken naar voor. De beste zouden te vinden moeten zijn in het hypermoderne varkensslachthuis Sus Campiniae in Oevel, dat zijn vergunning om andere redenen bedreigd ziet. Naast en zelfs tussen de karkassen nam een delegatie van de Belgische Vereniging van Landbouwjournalisten poolshoogte.
Bijna twee jaar geleden, in februari 2017, startte het nieuwste slachthuis van het land zijn activiteiten op. Nu dreigt minister Schauvliege geen vergunning meer te verlenen omdat geur en vrachtwagenverkeer een sereen kerkhofbezoek in de weg staan. Intussen trekken dierenrechtenactivisten opnieuw de aandacht naar dierenwelzijn op de slachtvloer. Hoe gaat het eraan toe in dit moderne slachthuis? En vooral, kan het dierenwelzijn, kwaliteit en rendabiliteit verzoenen?
Transport: begin en einde
Sus Campiniae is een joint venture van de groep Noordvlees Van Gool en de groep Vanden Avenne, waartoe ook vleesverwerkend bedrijf Bens NV behoort. Dat ligt vlak naast het slachthuis op het industrieterrein in Oevel. Een voordeel waar Vanden Avenne dankbaar gebruik van maakt: via hangtransport aan een uitloper van het railsysteem van het slachthuis gaat een deel van de karkassen rechtstreeks naar Bens.
“De andere aftakking van de slachtlijn leidt naar de laadkade voor gekoeld wegtransport”, vertelt Robrecht Craeghs, manager Kwaliteit, Milieu, Veiligheid en Gezondheid bij het slachthuis. “Door het automatische railsysteem hoeft het personeel de varkens niet meer aan te raken voor het inladen. Dat scheelt qua hygiëne”, vervolgt Craeghs.
Noodslachting
De rondleiding begint noodgedwongen bij het einde: “Om kruiscontaminatie te vermijden en maximale hygiëne te waarborgen, betreden we eerst de reine zone”, verklaart Craeghs. De eerste stap in het slachtproces, het lossen van de levende varkens, gebeurt immers in de ‘onreine ruimte’. Meteen na het lossen beginnen de transporteurs hun vrachtwagens te reinigen en te ontsmetten.
Intussen voert een dierenarts van het voedselagentschap FAVV de eerste controle uit, ante mortem. Wanneer een varken tijdens het transport te veel stress heeft ervaren of gewond raakte, grijpt het personeel in. “We laten zo’n dier niet afzien”, legt Craeghs uit. “Het wordt meteen geschoten (met luchtpistool, ter verdoving, red.), gekeeld en ingevoegd in de slachtlijn.
Wachtruimtes
De meeste varkens verlaten de vrachtwagen gezond en wel. Gedurende één tot twee uur verblijven ze in wachthokken met een oppervlakte van minstens 9 m². “In één hok verblijven zo’n vijftien varkens. Ze hebben voldoende ruimte om te liggen, kunnen drinken en beschikken over enkele speeltjes”, duidt Craeghs. Het slachthuis gaat prat op z’n watervernevelingssysteem, dat bijdraagt tot de rust onder de varkens. In totaal is er plaats voor 2.000 dieren.
Bij de hokken is steeds één Animal Welfare Officer (AWO) aanwezig, verderop in de onreine zone een tweede. Camera’s staan opgesteld in het hele slachthuis om de AWO’s te ondersteunen. “Wij houden alle beelden bij. Die blijven ter beschikking van onze vier AWO’s”, aldus Craeghs.
Opleiding dierenwelzijn
Het personeel springt rustig met de varkens om. Hun opleiding is een prioriteit, zegt Craeghs. “Elke nieuwe werknemer volgt binnen de drie maanden een cursus, waarna hij een examen aflegt om een officieel vakbekwaamheidscertificaat te behalen. Hij moet daarvoor 65 % halen. Het examen gebeurt onder toezicht van het FAVV. Zolang de werknemer niet vakbekwaam is, werkt hij in het bijzijn van een AWO. Wie het certificaat haalde, volgt jaarlijks een herhaling.”
Omdat veel werknemers een andere moedertaal hebben - de meeste van de 150 werknemers zijn van Oost-Europese en Afrikaanse origine - gebruikt hij veel beeldmateriaal in de cursus. “Dat gaat vlot”, drukt hij ons op het hart.
Verdoving en slacht
Door de drijfgang leidt personeel de dieren naar het CO2-gasverdovingssysteem. In elk van de zes gondels van het ‘paternostersysteem’ past een achttal dieren. Wanneer een gondel met wakkere dieren afdaalt naar de met CO2-gas gevulde diepte, komt er aan de overkant een gondel met verdoofde varkens boven.
De techniek heet diervriendelijk omdat de varkens, echte groepsdieren, niet van elkaar worden afgezonderd en samen naar de gondel worden gedreven. Zo ervaren ze minder stress, wat ook de vleeskwaliteit ten goede komt. Niettemin gaan met de CO2-verdoving een twintigtal seconden stress en prikkeling van de luchtwegen gepaard, zo rapporteren verschillende universiteiten.
Het bewustzijn wordt nadien getest via ogen (cornea-reflex en verwijding van pupillen), ademhaling (ritmiek) en bewegingswaarneming. Pas wanneer is aangetoond dat het varken helemaal onder zeil is, takelt het personeel het aan één poot op. De bewusteloze varkens worden gekeeld en uitgebloed.
Glad en proper
Om de dieren te reinigen en hun haar los te weken volgt een bad van 60 °C. Onmiddellijk daarna ontklauwt en onthaart een machine de dieren. Vervolgens maakt één werknemer handig een sneetje in elke poot, zodat een andere het varken kan bevestigen aan een slachthaak, voorzien van een chip die alle informatie over het varken bijhoudt.
Vervolgens passeren de varkens de AutoFom. Dit onopvallende apparaat meet met ultrasone geluidsgolven hun vlees-vetpercentage en gewicht, wat mee bepaalt welke prijs de boer ervoor ontvangt. Die informatie gaat meteen op de chip in de slachthaak. Vanaf nu reizen de varkens via het hangsysteem verder naar de reine zone. Voor ze daar toekomen worden ze achtereenvolgens automatisch drooggezwierd, afgevlamd, gepoetst en afgeborsteld.
Organen scheiden
Eenmaal toegekomen in de reine zone zaagt een robotarm door borstbeen, buik en schaambeen heen. Eén personeelslid maakt met een soort boor de endeldarm los van de karkassen, een ander snijdt de darmen eruit en legt ze op een schaal, verbonden aan een ander railsysteem. “Een secuur werkje”, zegt Craeghs daarover. “Je wil geen mest aan je vlees.” De darmen worden op de site zelf gewassen en afgezet als natuurdarm.
Ook de rode organen komen op een eigen spoor terecht, aan aparte organenhaakjes. Omdat het om kritische producten gaat, moet de temperatuur van de ingewanden op maximum 3 °C worden gebracht. Daarvoor is ongeveer vier uur in de koelkamer nodig. Daarna snijdt personeel lever, longen, hart en tong van elkaar los. De deelstukken worden verpakt in primaire folie, met een lotnummer voor vlotte tracering.
5 seconden
Voor vertrek naar de koelkamer kijkt een dierenarts van het FAVV na of de ingewanden gezond zijn. Zijn collega checkt gelijktijdig de lege karkassen, nadat een tweede robotarm ze in twee heeft gekliefd. Na die post mortem keuring ondergaan de karkassen nog een handmatige, visuele classificatie. “Per varken heeft de verantwoordelijke hier vijf à zes seconden om het juiste type toe te wijzen. Gelukkig doet hij deze job al tien jaar”, lacht Craeghs.
Na keuring en classificatie verwijdert ander personeel het ruggenmerg en het middenrif. De resten belanden in bakken, waar ze een lallende hoop vormen. Vet en vliezen die achterblijven, ‘stofzuigen’ collega’s verderop in de slachtlijn ten slotte weg.
Kop en poten
In de snelkoeling koelt de kern van de hesp van ongeveer 37 °C af tot 20°C. Nadat twee personeelsleden poten en kop hebben weggesneden, verhuizen de karkassen voor minstens zestien uur naar de laatste koelruimte, waar ze afkoelen tot het maximum van 7 °C vereist voor transport. Er is plaats voor 8.000 karkassen.
De slachtlijn van Sus Campiniae is voorzien van efficiënte technologie. Het slachthuis levert betekenisvolle inspanningen. Naast het volgen van de courante lastenboeken haalt het slachthuis elk jaar het Nederlandse certificaat Beter Leven 1 Ster van de organisatie ‘Dierenbescherming’. Verdoven met CO2 bezorgt de varkens enig ongemak, maar de techniek is Europees goedgekeurd. Als de beslissing van minister Schauvliege definitief blijkt, sluit ze een toonaangevend varkensslachthuis.
