Massaal inzetten op efficiënt watergebruik

O p Wereldwaterdag, maar ook daarvoor, was het duidelijk dat water een belangrijk thema is. Zowel in irrigatie als in watervoorziening, schieten de projecten als paddestoelen uit de grond. Het is duidelijk dat Vlaanderen zich wil wapenen tegen mogelijk nog een jaar met een extreem klimaat.

Vlaanderen zet zich in

Elke Vlaamse provincie vond het in ieder geval cruciaal om in actie te schieten. Zo berichtte de provincie Limburg voorbereid te willen zijn op de toekomst. De provincie werkt daarom aan een Limburgse waterbalans. Eerst wordt bekeken waar in Limburg er behoefte is aan water, en worden alle waterbronnen geïnventariseerd. Hierbij wordt rekening gehouden met de klimaatverandering. Door de waterbehoefte te koppelen aan het aanbod, kan men duidelijk maken waar de knelpunten zitten in de provincie met betrekking tot watertekort. “We willen proactief inzetten op structurele ingrepen en programma’s”, wist gedeputeerde van landbouw Inge Moors.

In de provincie Antwerpen wordt ook onderzoek verricht naar waterverbruik. In het teken van Wereldwaterdag berichtte de provincie over onderzoek van het Proefbedrijf Pluimveehouderij in Geel naar het gebruik van regenwater als drinkwater. Dat bleek niet evident omdat de regenval in België erg schommelt en de regenwaterput nooit droog mag staan. Daarnaast moet men nadenken over filtering en ontsmetting.

In West-Vlaanderen stond de coöperatie Inero verschillende keren in de aandacht. Hier werken 47 landbouwers samen met de verwerkende industrie om hun waterbevoorrading veilig te stellen. Ardo zuivert namelijk hun afvalwater en stockeert het in een bufferbekken. Dat water wordt via ondergrondse leidingen over een oppervlakte van 500 ha gepompt, naar de landbouwers toe. De totale kostprijs bedraagt  €3,5 miljoen.

Actieplan water

Vorig jaar werd in november het eerste Actieplan Water voor land- en tuinbouw opgesteld en plechtig overhandigd aan onze toenmalige landbouwminister Joke Schauvliege. Hierin werken het Departement Landbouw en Visserij, ILVO, VLM, CVBB, de praktijkcentra en landbouworganisaties samen om de waterweerbaarheid van de Vlaamse land- en tuinbouwsector op een duurzame manier te verbeteren. En dat wil men bereiken met behulp van vijf actiedomeinen. Het in kaart brengen van alternatieve waterbronnen is zo één actiedomein. Verder wordt gefocust op de optimalisatie van het regelgevend kader, de beleidsplannen en de instrumenten ertoe. Ten derde is het belangrijk landbouwers te stimuleren maatregelen te nemen, bijvoorbeeld door VLIF-steun te voorzien. Het sensibiliseren en voorlichten van de landbouwsector is daarom ook een belangrijk actiedomein. Ten slotte blijft het nodig om kennis te blijven vergaren over bijvoorbeeld waterverbruik, -behoeften en -beschikbaarheid en onderzoek te blijven doen naar duurzame irrigatietechnieken en klimaatbestendige rassen.

Duurzame irrigatie

En dat het onderzoek naar duurzame irrigatie doorgaat, kan onderzoeker van de Bodemkundige Dienst van België (BDB) Pieter Janssens wel over meespreken. Op Wereldwaterdag sprak hij op de studiedag ‘Hoe zal innovatie de watervoetafdruk van gewasproductie verkleinen?’ van de BDB over irrigatiesturing, die een hulp voor de landbouwer kan betekenen. “Er wordt rekening gehouden met de investeringen die gedaan moeten worden en de variabele kosten per beregeningsbeurt, maar wel in het kader van een kwalitatief en kwantitatief goede productie”, vertelt hij.

“Het landbouwbedrijf moet rendabel blijven, en dat kan enkel door te irrigeren op het juiste moment. Irrigatiesturing betekent dus dat we voorspellen wanneer een irrigatiebeurt nodig is, en dat betekent dus niet wanneer een gewas droogte ervaart”, klinkt het nog. Op die manier stuurt de BDB wekelijks een bericht waar gedetailleerd instaat wat en wanneer hij iets moet doen. “We zetten maximaal in op het comfort van de bedrijfsleider.”

Technologische evoluties

Om optimaal irrigatie-advies te geven, doet de BDB bodemstaalnames. Plant- en bodemsensoren, bijvoorbeeld, kunnen een hulpmiddel zijn in de toekomst. “Voordeel is dat de kostprijs daalt en de dataverbinding steeds verbetert door netwerken zoals LoRa.” Plantsensoren geven goed de fysiologische reactie op droogte weer. Ze worden ook steeds gebruiksvriendelijker. “Maar sensoren meten enkel en geven geen voorspelling. IJking is in veel gevallen noodzakelijk, en dat houdt de landbouwer vaak tegen ze aan te kopen”, vertelt hij.

De BDB gelooft ook in zelflerende modellen, maar heeft er nog geen ervaring mee. Hier is het principe gelijkaardig als bij irrigatie-sturing: er wordt een gekalibreerd model gebruikt om verwachtingen te maken, waarbij de kalibratie gebeurt door een expert van de BDB. “Bij een zelflerend model, wordt de kalibratie automatisch gedaan”, klinkt het. Het voordeel voor de landbouwer is dat wanneer dit gekoppeld wordt aan de weersverwachting, het de landbouwer inzicht geeft over wanneer te irrigeren.

Spatiale databronnen, zoals van satellieten en drones, krijgen ook hun plaats in irrigatiesturing. Die geven een overzicht van de heterogeniteit van het perceel. “Voor irrigatiesturing hebben we een hoge temporele resolutie nodig, en dat is vandaag nog niet het geval. Die beelden zijn in het beste geval één keer per week beschikbaar”, vertelt Pieter.

Druppelirrigatie

Een manier om water efficiënt in te zetten is volgens Joris De Nies (Proefstation voor de Groenteteelt) via druppelirrigatie. Niet alleen is er op die manier weinig rechtstreekse verdamping en minder waterverlies, de landbouwer bespaart er heel wat tijd mee. “De haspel installeren en verplaatsen van perceel tot perceel hoeft niet meer.” Bovendien blijft het gewas droog wat de kans op ziekten vermindert. Omwille van de beperkte debieten kan je kiezen voor ondiepe grondwaterputten. “Het nadeel dat je dan wel hebt, is dat hierin veel ijzer zit, en dat gaat moeilijk samen met druppelleidingen. Neerslag kan ook verstoppingen veroorzaken.” Het is bovendien een duur systeem, al hangt dat wel af van het materiaal van de leidingen.

In groenten wordt druppelirrigatie nog niet standaard toegepast in Vlaanderen, maar in de toekomst ziet De Nies het belang ervan wel toenemen. Momenteel is er enkel wat ervaring in pompoen, selder, venkel, prei en asperges. Meer over druppelirrigatie in deze groenten lees je in de groenterubriek in een latere editie.

MV