Beperk hittestress om koeien gezonder en rendabeler te houden
De zomer staat alweer voor de deur. Voor vele mensen is dit de leukste periode van het jaar, met vakantie, reizen en mooi, warm weer. Dieren hebben het meestal moeilijk in warme omstandigheden en koeien zijn hier dan ook geen uitzondering op. De temperatuur waarbij een koe optimaal presteert – op vlak van vruchtbaarheid, melkproductie, gezondheid – is tussen 5 en 20 °C. Eens de temperatuur hoger wordt, zal een koe dus minder goed presteren.
Hittestress kan een ongunstig effect hebben op verschillende productieparameters.
Vruchtbaarheid
Op vlak van vruchtbaarheid zien we uit onderzoek dat koeien een kortere tochtperiode vertonen met een lagere bronstdetectie tot gevolg. Ook zal het drachtigheidspercentage van eerste inseminatie ongeveer 15 tot 20% lager liggen in vergelijking met koudere periodes. In de praktijk zien we dat bij drachtonderzoek van koeien er veel meer leeg getast worden. Bij heet weer worden koeien minder vlot drachtig na inseminatie en 3-6-9 weken later zullen ze een kortere, vaak niet op te merken, bronstperiode hebben waardoor ze niet meer geïnsemineerd worden en dus leeg getast worden.
Ook gedurende de weken na een hitteperiode kunnen de drachtresultaten nog flink tegenvallen. Een eicel ontstaat namelijk zo’n 40-50 dagen voor de ovulatie en als deze eicel gevormd wordt in een hete periode, zal de kwaliteit ook veel minder goed zijn, waardoor er een lagere kans op dracht zal zijn in de weken na een hitteperiode. De vruchtbaarheidsresultaten kunnen wat meer op peil gehouden worden door tijdens de zomermaanden het interval tussen de drachtonderzoeken te verkorten, waardoor er korter op de bal gespeeld wordt.
Gezondheid en melkproductie
De gezondheid en melkproductie staan in warme periodes ook onder zware druk. Door hitte gaan koeien (net zoals mensen) zo weinig mogelijk bewegen om geen extra warmte te produceren en om niet meer te zweten dan dat ze al doen. Ze zullen minder naar het voederhek lopen en hierdoor dus een lagere melkproductie en melkgehaltes hebben.
Omdat de vertering van ruwvoer voor meer warmteproductie zorgt zullen koeien geneigd zijn om, in verhouding, meer krachtvoeder op te nemen. De verschuiving van meer krachtvoeder dan ruwvoeder kan tot pensverzuring leiden waardoor de gezondheid van de koe in het gedrang komt. Pensverzuring kan namelijk leiden tot dunne, onverteerde mest, klauwproblemen en een algemene conditievermindering. De gevolgen van hittestress blijven ook lang aanslepen, het wil dus niet zeggen dat als de temperatuur plots weer 15 °C lager is, dat meteen alle negatieve gevolgen verdwenen zijn.
Preventie
Er zijn tal van maatregelen die je kan nemen om ervoor te zorgen dat jouw koeien zich comfortabeler zullen voelen gedurende hete periodes. Hieronder worden er enkele benoemd en er zal telkens kort uitleg over gegeven worden.
1. Huisvesting In de eerste plaats moeten we proberen om de stal ‘koel’ te houden. Strategisch opgehangen ventilatoren zorgen voor meer luchtbeweging waardoor het al wat frisser aanvoelt in de stal. Ventilatoren worden het best gehangen op plaatsen waar de koeien veel moeten vertoeven (zoals boven het voederhek en in de wachtruimte).
Het vernevelen van koeien om deze af te koelen wordt regelmatig toegepast, maar dit is niet de allerbeste methode. Door het extra water in de stal zal de luchtvochtigheid stijgen waardoor, nadat de koeien terug droog zijn, de warmte extra zwaar aanvoelt en de bacteriedruk hoger is. Water spuiten op het dak van de stal is een betere optie. Ook het blinderen van lichtplaten en/of ramen houdt de brandende zon ook buiten de stal. In een goed geventileerde stal is het beter vertoeven dan buiten, er is zoals reeds gezegd luchtbeweging en de koeien staan niet in de open zon. Het is dan ook aan te raden om koeien op hete dagen overdag binnen te houden en pas na de avondmelking, als de warmste periode van de dag gedaan is, naar buiten te laten.
2. Rantsoen Naast maatregelen in de huisvesting van de koeien kunnen ook aanpassingen in het rantsoen gebeuren. Natriumbicarbonaat is een alom bekende, maar erg belangrijke toevoeging aan het rantsoen. Het houdt de pens-pH beter op peil waardoor koeien minder makkelijk pensverzuring, en alle reeds vermelde negatieve gevolgen, gaan ontwikkelen. Let wel op, natriumbicarbonaat is niet meteen het meest smakelijke product en indien er teveel van gegeven wordt, kan er ook een omgekeerde reactie ter hoogte van de pens gebeuren. Vraag eerst raad aan uw dierenarts of voederadviseur voordat je natriumbicarbonaat bij het rantsoen toevoegt.
Meerdere keren per dag voeren en voeren tijdens koelere periodes van de dag zijn ook makkelijke maatregelen die genomen kunnen worden gedurende hete periodes. Door tweemaal te voederen in plaats van eenmaal zorgen we ervoor dat het voeder niet warm en broeierig wordt gedurende de dag. Hierdoor blijft het smakelijk. Het voederen op de minst warme momenten van de dag (’s morgens vroeg en ’s avonds laat) zal ervoor zorgen dat koeien meer zullen eten aangezien ze, zoals reeds aangehaald, op deze momenten het meest actief zijn.
3. Watervoorziening Een goed en smakelijk rantsoen is belangrijk, maar zonder een degelijke watervoorziening zullen de bovenstaande aanpassingen weinig nut hebben. Het eerste wat dieren doen als het warmer wordt, is meer drinken. De wateropname per koe per dag kan namelijk stijgen tot 250 l! Het is dan ook van extreem groot belang dat er voldoende drinkbakken aanwezig zijn in de stal of op de weide. Als je ziet dat koeien aanschuiven om te kunnen drinken, dan zijn er te weinig drinkpunten en moeten er extra aangemaakt worden.
Er wordt algemeen aangenomen dat er een toevoersnelheid van ongeveer 15 l per minuut nodig is bij de drinkbakken, aangezien koeien in een korte tijd heel veel water kunnen opnemen. Vergeet ook de watervoorziening bij de kalveren niet te optimaliseren. Geef ze enkele keren per dag vers water dat smakelijk is. Bij warm weer groeien bacteriën makkelijker, ook in drinkwater, dus regelmatig schoonmaken van de drinkbakken en het water dagelijks controleren op verontreinigingen is de boodschap. Je dierenarts kan je helpen om de kwaliteit van het drinkwater te onderzoeken indien je dit wenst.
4. Mastitis Warme dagen in combinatie met een hoge luchtvochtigheid, zoals we bij ons dikwijls hebben, is een ideale combinatie voor bacteriën om te overleven en toe te slaan. Door de afgenomen activiteit zal een koe meer neerliggen waardoor de uier meer in contact staat met de bodem waar bacteriën dus massaal leven in de zomer. Hierdoor zal er makkelijker een mastitis (voornamelijk door klebsiella of coli) ontwikkeld worden. We kunnen dit tegengaan door de ligboxen extra schoon te houden en in te strooien. Potstallen moeten sneller uitgemest worden.
5. Insecten Warme periodes zijn ideaal voor bacteriën, maar ook voor insecten. Vliegen en muggen kunnen voor veel onrust en stress zorgen ten gevolge van jeuk. Koeien zullen meer energie steken in het verjagen van insecten, terwijl ze deze energie voor veel andere zaken kunnen gebruiken. Naast de onrust die insecten meebrengen zijn ze ook de overdrager van veel ziekten (bijvoorbeeld blauwtong, schmallenbergvirus, oogontsteking, zomerwrang...). Een goede insectenbestrijding is dan ook aan te raden in de zomer. De stal kan voorzien worden van plaklinten en/of elektrische vliegenvangers. Koeien kunnen behandeld worden met een pour-on op de rug of met plaatjes die aan de I&R oormerken bevestigd worden.
In dit artikel werden natuurlijk slechts een aantal maatregelen en aanpassingen besproken die je kan doen om de koeien door warme periodes heen te loodsen. Overleg met je voederadviseur en/of dierenarts welke maatregelen je nog kan nemen om jouw bedrijf te wapenen tegen de hete zomer.
