Zandgronden erbij voor iets ruimer teeltplan

Opa Jur Mellema woonde in de zestiger jaren in Beerta zelf en had daar twee boerderijen. Na de ruilverkaveling in 1967 verhuisde hij naar de Ulsderweg even buiten Beerta en bouwde een nieuwe boerderij met bijgebouwen. In die tijd was het een gemengd bedrijf met onder meer melkvee en 67 hectare akkerbouw, alles eigendom. In 1993 nam Annechien ten Have-Mellema het bedrijf over van haar vader. Annechien: “Mijn vader Jur begon in 1968 ook met varkens en die hebben wij nog steeds. Hij had in die tijd tachtig zeugen.”

De vader van de man van Annechien, Menno ten Have, had in Zuidbroek ook een akkerbouwbedrijf en melkvee. In 1994 verkocht Menno alles en kocht familie Ten Have-Mellema daarvoor 51 hectare akkerbouwgrond terug rondom Beerta. Daardoor kwam het bedrijf op in totaal 119 hectare. Zoon Detmer ten Have (34) kwam in 2006 in de maatschap met zijn ouders en houdt zich vooral bezig met de akkerbouwtak, de biogasinstallatie en de loonwerktak. “En nog een beetje de varkens erbij,” lacht hij.

80% afslibbaar

Op de huidige 119 hectare kleigronden wordt nog steeds voor 80 procent wintertarwe geteeld. In dat teeltplan is niet heel veel veranderd vergeleken met de afgelopen decennia. Detmer: "Tarwe telen we met name voor de structuur. Wij hebben hier hele zware oude zeeklei. In 1500 en 1600 werd dit gebied, dat tot 80 procent afslibbaar is, nog regelmatig overstroomd door de zee." In de jaren negentig was dit zo'n beetje de enige teelt die mogelijk was volgens hem. Inmiddels telen ze ook andere gewassen. Echter, geen aardappels, daarvoor is de grond eenvoudigweg te zwaar. Detmer: "Aardappels krijg je er gewoonweg niet uit. Je kunt op dit soort zware klei het beste iets telen dat je af kunt maaien."

Op 10 hectare staan suikerbieten voor Suiker Unie, speciale premiebieten voor de eerste levering. De suikerbieten krijg je er volgens de Groningse akkerbouwer wel uit, maar je moet ze wel tijdig oogsten, dus voor het natte seizoen begint. Een ander voordeel is dat de nieuwste bietenrooiers beter zijn geworden en bieten daardoor zelf op deze gronden veel schoner uit de aarde komen. Zo'n 20 tot 25 procent tarra komt daardoor niet veel meer voor. Als het goed weer is, is met de nieuwste bietenrooiers zelfs al een tarra van slechts 5 procent te behalen.

Van de in totaal 45 hectare die zowel in de klei- als zandgronden staan, wordt alles aan de agro-industriële coöperatie Cosun geleverd. Verder staat er in de klei 5 hectare luzerne. De luzerne wordt ook geteeld voor de structuur en de beworteling van de kleibodem. Het wordt geteeld op contractbasis voor de grasdrogerij Oldambt in Oostwold.

Een graanopslag van graansilo's van in totaal 200 ton had het bedrijf al. Die had opa Mellema al laten bouwen. De graanbewaring is eind jaren negentig aangepast tot een grootte van 1000 ton graan. Het graan dient als voer voor de varkens. Verder heeft het akkerbouwgedeelte een eigen werktuigenschuur, een kapschuur en een machineschuur.

Zand heeft ook nadelen

In 2009 kocht de familie zandgrond aan in het Groningse Bellingwolde. Deze gronden liggen op zo'n 10 kilometer afstand van Beerta. Reden was om als akkerbouwbedrijf meer gewassen te kunnen telen en als speciale reden om mais te kunnen telen voor de biogasinstallatie. Verder wordt het digistaat (restant van vergisting) gebruikt als voeding voor de gewassen. Op deze percelen zandgrond stonden robinia’s die zijn verwijderd. In totaal werd 85 hectare door de familie gekocht en 45 hectare erbij gehuurd. Daardoor bestaat het Beertster akkerbouwbedrijf nu in totaal uit 249 hectare klei- en zandgronden.

De eerste paar jaar teelde Detmer op deze 130 hectare zandgronden alleen maar mais, speciaal voor de biovergistingsinstallatie die in 2006 gebouwd werd. Detmer: “Nou heeft zeer zware klei zijn nadelen, de zandgronden hebben ook hun nadelen, zo zijn ze stuifgevoelig. Wij moeten bij de suikerbieten wel het zogeheten stuifgerst zaaien om te voorkomen dat de wortels van de plantjes bloot komen te liggen of dat het blad van de plantjes eenvoudigweg weg slijt door het scherpe zand dat er langs waait.” Op de zandgronden wordt nu ook 20 hectare lupine verbouwd dat gebruikt wordt als voer voor de eigen varkens.

In 2006 bouwde de maatschap een biogasinstallatie. Annechien: “Gewoon omdat we vonden dat het wel bij ons agrarisch bedrijf paste. In die tijd had je ook nog de verplichte braakregeling van 10 procent. De producten van de braakgronden konden in de biogasinstallatie worden gebruikt, waardoor het een financieel gunstige regeling was. Nu is er geen braakregeling meer en willen we gewassen, die door dieren gegeten kunnen worden, bij voorkeur niet meer vergisten. Vandaar dat er nu afgekeurde aardappelen, koffie en dergelijke in de vergister gaan.

Detmer: “De warmte gebruiken wij voor het verwarmen van de stallen. Verder wekken wij elektriciteit op waarvan we zo’n 10 procent zelf gebruiken en zo’n 90 procent leveren c.q. verkopen aan Greenchoice.” Dit betekent dat de familie zo’n 5 miljoen kWh levert per jaar.

Machines kopen in Duitsland

Op alle zandgronden wordt gewerkt met een 1 op 3 rotatie met aardappelen. Detmer: “We ‘ruilen’ het met de mais, suikerbieten en lupines die we verbouwen. Op de zandgronden worden voornamelijk aardappelen geteeld. Het tweede gewas is mais en daarnaast verbouwen we suikerbieten. Helaas staan de suikerbietenprijzen onder druk.” Op de klei wordt voor 80 procent wintertarwe geteeld, verder luzerne en suikerbieten. Als opvulling en proef telen ze dit jaar op één hectare klei lupine rondom de varkensstallen. Na de oogst komen in deze strook bomen voor de landschappelijke inpassing van de stallen.

In al die decennia is het tractor- en machinepark natuurlijk steeds verder uitgebreid.

In die begintijd had de vader van Annechien nog een Fiat 950. Annechien: “Mijn vader was echt een Fiat-liefhebber en mijn schoonvader had een voorliefde voor Massey Ferguson. Nadat we een tijdje Fiat hadden gehad, is het uiteindelijk Fendt geworden,” lacht ze. De eerste Fendt was een 820 Vario TMS die in 2006 gekocht werd. De tractoren zijn in onderhoud in Duitsland dat natuurlijk relatief niet ver van het Groningse Beerta ligt. Een van de dealers in Duitsland waar Fendt-tractoren gekocht worden, is Fendt-dealer Agrartechnik Erwin Harms in Wymeer.

De Claas combines van de familie zijn eveneens in onderhoud bij een Duitse dealer, namelijk Wittrock Landtechnik. Dat gebeurt sinds 2005, daarvoor hadden ze een Fiat Laverda combine. De eerste Claas-combine was overigens geen nieuwe, maar kocht de akkerbouwer van de buurman die naar Canada emigreerde. Detmer: “De werktuigen kopen we zowel in Duitsland als in Nederland.” In 2006 kocht de familie een 28 kuubs mesttransporttank van Veenhuis. Detmer: “Daarmee konden wij het digestaat uit de vergistingsinstallatie zelf op het land rijden.” Qua ploegen werkte Ten Have in die tijd met Kverneland, maar momenteel met Lemken.

‘Gewoon even bijsturen’

Wat betreft het uitvoeren van de werkzaamheden wordt het zaaien en rooien van de suikerbieten verzorgd door een loonwerker. De rest doen ze allemaal zelf. Toch heeft de familie maar één Fendt tractor die uitgerust is met RTK-GPS (van Trimble). Het systeem werd in 2011 gekocht. Detmer: “Ploegen en rotorkopeggen doen we zonder RTK-GPS en voor bespuiten werken wij gewoon met een systeem met lampjes. Veel werkzaamheden kun je ook zonder RTK-GPS systeem uitvoeren hoor, gewoon af en toe even bijsturen.”

Een andere reden waarom maar één systeem nodig is volgens de Groningse akkerbouwer is omdat hij de werkzaamheden heel efficiënt kan indelen over de klei- en zandgronden. In het voorjaar bewerkt hij de zandgronden en in het najaar bewerkt en zaait hij de kleigrond in met wintertarwe. “Daarbij is het inderdaad wel gunstig als het ‘s winters flink gevroren heeft, zodat de klei mooi verbrokkelt.”

Omdat er in het dorp een loonwerker stopte, kocht de familie in 1998 een eerste grootpakpers van New Holland voor het persen van het stro. Deze werd al snel weer ingeruild voor een Krone grootpakpers, een demomodel. Rond 2007 werd de tweede Krone grootpakpers gekocht.

Als rotorkopeg heeft de familie een Mashio Rotorkopeg Drago DC. Handig is dat achter deze rotorkopeg eenvoudig een zaaimachine kan worden gekoppeld. Af en toe is natuurlijk ook een woelpoot nodig om de grond weer los te krijgen. Daarvoor heeft Detmer een Paragrubber-woelpoot. "We gebruiken de Paragrubber af en toe op de klei."

Veel vreterij dit jaar

Familie Ten Have-Mellema is sinds 2014 aangesloten bij natuurbeheervereniging Veldleeuwerik. Detmer: “Reden is omdat de doelstellingen van Veldleeuwerik bij ons passen én omdat we ons eigen voer verbouwen. Nog een reden is omdat we ons bij de varkens ook op duurzaamheid richten. Dat willen we bij de akkerbouw nu ook.” Insecticiden gebruikt de akkerbouwer in principe niet meer, door omstandigheden moeten ze het dit jaar toevallig wel weer eens gebruiken. In de suikerbieten zaten de bietenvlieg en de springstaart.

Door de zachte winter van het afgelopen jaar is de insectendruk hoog volgens Detmer. “Er hebben veel beestjes weten te overleven afgelopen winter en het is ook nog relatief droog geweest, dus veel vreterij. Zaadontsmetting mag niet meer, dus dan moet je wel insecticiden gebruiken. Mijn persoonlijke mening is dat zaadontsmetting duurzamer is dan insecticiden gebruiken. Dat vind ik dan weer een voordeel van België, daar zijn ze met sommige dingen wat makkelijker en mag je sommige middelen nog wel onder bepaalde voorwaarden gebruiken.”

De prijzen van de klei- en zandgronden per hectare liggen op zo’n 7 euro/m2. Reden dat de prijzen zo laag liggen is ook omdat je eigenlijk alleen maar laag-saldogewassen kunt telen op deze zeer zware kleigronden. Al ziet de jonge Groningse akkerbouwer de toekomst zonnig in, de vergroeningseisen zijn voor het Oldambtster bouwplan wel een enorme uitdaging. “In november ploegen is op deze gronden technisch simpelweg niet mogelijk. Afgelopen jaren lukte het soms wel omdat het droog was, maar zeven van de tien jaren zal het niet lukken, als het wel nat weer is. Als noodoplossing moet je dan heel vroeg rotorkopeggen en zaaien.” Voordeel is dat Detmer nog wel iets kan schuiven in het zand- en kleibouwplan. En de luzerne valt gelukkig ook onder de vergroeningseisen.

Grond aankopen is voor de familie momenteel niet aan de orde. Het saldo c.q. rendement op de grond/gewassen is te laag. Ze hebben net fors geïnvesteerd in hun varkenshouderijtak, dus richten zich nu eerst een tijdje op het aflossen daarvan.” Voor de tarwe krijgt de familie 200 euro per ton. Detmer: “Voor Vlaanderen gelden deze prijzen natuurlijk ook. Daarnaast krijgen we dan nog wat voor het stro en nog iets EU-steun. We hebben er dit jaar trouwens wat suikerbietenquotum bijgehuurd, waardoor we iets meer suikerbieten kunnen telen. Het is dan wel geen hoog-saldogewas, maar levert meer op dan tarwe in ieder geval.”

Dick van Doorn