Boerenbond: landbouw draait gemiddelde omzet, rendabiliteit onder druk

Boerenbond evalueert in de vandaag verschenen studie ‘Jaarresultaten land- en tuinbouw 2019’ het productiejaar, en maakt een jaarraming. Ten opzichte van 2018 is de omzet met 4% gestegen. Het herstel wordt voornamelijk veroorzaakt door genormaliseerde opbrengsten voor aardappelen, granen, suikerbieten en verschillende groenten binnen de plantaardige sector en door een betere, internationaal gestuwde prijsvorming voor varkensvlees en melk binnen de dierlijke sector. Natuurlijk was 2018 inzake weer een uitzonderlijk jaar. Als we kijken naar het vijfjarig gemiddelde, dan mag 2019 een gemiddeld jaar heten.

Impact droogte en hitte

Toch weet de sector de droogte van vorig jaar niet volledig achter zich te laten, zo merkt Boerenbond op. Door de droogte zijn zaai- en pootgoed schaarser en dus duurder geworden. De rundveehouderij draagt hogere voederkosten om de slechte kwaliteit en krapte van ruwvoeder als gevolg van de droogte in 2018 op te vangen. Hoewel 2019 minder extreem was, is het ook een droog jaar. De gemiddelde hectare opbrengsten weten zich weliswaar te normaliseren, maar streek- en bedrijfsgebonden laat de droogte zich toch voelen.

Voor late aardappelen zijn er sterke opbrengstverschillen en het bintje heeft te maken met doorwas. Voor de najaarsteelten bij de industriegroenten die nog geoogst moeten worden, blijft regen noodzakelijk om tegenvallende opbrengsten te voorkomen. Naast de droogte liet ook de hitte zich voelen met zonnebrand bij appelen.

Plantaardige sector

Met een omzet van 2 miljard euro draait de plantaardige sector ogenschijnlijk een gemiddeld jaar. De aardappelsector steekt er bovenuit, gedreven door een areaaluitbreiding (+8.4%) en grotendeels genormaliseerde opbrengsten. Boerenbond verwacht een 30% hogere opbrengst. In combinatie met het gestegen areaal zou de totale Vlaamse productie van consumptieaardappelen zodoende 41% hoger uitvallen dan in 2018, toen de productie zo’n 36% lager lag tegenover 2017.

In 2018 konden veel telers niet voldoen aan de verplichtingen om de contractueel overeengekomen hoeveelheden te leveren. Een deel van de oogst van 2019 zal als dusdanig aangewend worden om de contractuele verbintenissen uit 2018 na te komen. Door de betere oogstverwachtingen zijn de prijzen op de vrije markt sterk teruggevallen tegenover 2018. Boerenbond gaat uit van een prijsdaling op de vrije markt (met naar schatting ruim 60%) tegenover 2018. De rentabiliteit blijft problematisch.

Ook de groenten voor de versmarkt onderscheiden zich gedreven door gunstige prijzen in de eerste jaarhelft, al kunnen ze die niet vast houden in de tweede jaarhelft.

Ondanks het goede graanjaar met normale rendementen en goede kwaliteit blijft de graansector onder het vijfjarig gemiddelde. Het is immers op meer plaatsen op aarde een goed graanjaar en dat vertaalt zich internationaal in dalende graanprijzen. Op de achtergrond speelt ook een hoge graanvoorraad de markt parten. Zelfs bij een misoogst, zijn er reserves.

Omdat de Europese suikermarkt zich niet meer beschermd weet door tariefmuren en een productiequotum, zijn telers overgeleverd aan de wereldmarkt. Internationaal is er meer dan voldoende en dus zijn suikerprijzen bedroevend laag. Het gevolg is dat het areaal suikerbieten verder daalt, in 2019 met 8,6%. Daardoor blijft de omzet onder het vijfjarig gemiddelde, ondanks een niet langer door droogte geplaagde suikeropbrengst.

Dierlijke sector

Ook de dierlijke sector zet met een omzet van 3,3 miljard euro op het eerste zicht een gemiddelde omzet neer. Maar de pluimveesector noteert zijn laagste omzet uit de voorbije vijf jaren. De prijzen voor braadkippen staan onder druk door toenemende import uit Oekraïne en Brazilië. De eierprijzen keerden terug naar een gemiddeld niveau na de schaarste door de fipronilcrisis; Een uitbraak van laag pathogene vogelgriep liet de productie van eieren sterk terugvallen.

De al jaren door slechte prijzen geplaagde rundvleessector zakt verder weg. Het blijvend wegzakken van de prijzen voor kwaliteitsrundvlees doet ook de sector verder inkrimpen. De rentabiliteit is meer dan een kwart gedaald in de laatste 2 jaar.

De varkenssector komt bijna terug op gemiddeld omzetniveau. In het eerste kwartaal kreunde de sector nog onder de gevolgen van de uitbraak van Afrikaanse varkenspest. In het tweede kwartaal kan de internationale varkensmarkt de vraag naar varkensvlees door diezelfde Afrikaanse varkenspest in China nauwelijks volgen.

De zuivelsector weet de diepe zuivelcrisis 2015-2016 ver achter zich te houden met gunstige prijsvorming op de internationale markten. Al knabbelt de hogere voedernood vanwege de slechte kwaliteit en krapte aan ruwvoeder na de droogte van vorig jaar aan het rendement.

Grote diversiteit

In het rapport valt op dat naast de ‘klassieke’ teelten en rassen er een grote groep van andere, zeer diverse en gespecialiseerde rassen en teelten bestaat. Denk maar aan conceptvlees, weidemelk, kruiden, groenten, kleinfruit… die inspelen op nieuwe consumptietrends. Deze ‘andere’ gewassen maken één derde uit van de totale omzet bij groenten en fruit en bijna één vijfde in de akkerbouw.

Spanning aan kostenzijde

In 2019 stegen de directe kosten voor de land- en tuinbouwer voor het tweede jaar op rij (+2% in vergelijking met 2018). Door de droogte van vorig jaar stegen voederkosten en de prijzen van zaai- en pootgoed. Beleidskeuzes joegen dan weer de kosten voor meststoffen en gewasbeschermingsmiddelen de hoogte in. Ook de krapte op de arbeidsmarkt liet zich steeds meer voelen.

De Vlaamse land- en tuinbouwsector slaagt er volgens Boerenbond niet in om deze stijgende kosten snel door te rekenen naar de volgende schakels in de voedselketen. Mede hierdoor blijft de rentabiliteit voor 2019 onder het vijfjarig gemiddelde.

Specialisatie vergt samenwerking

Gedreven door markt en beleid heeft de land- en tuinbouwer zich steeds meer gespecialiseerd. Specialisatie is voordelig voor de consument, de industrie en ook voor de landbouwer zelf, meent Boerenbond. Groeiende specialisatie sluit grote diversiteit niet uit, wel in tegendeel. Maar de kwetsbaarheid van de individuele teler is er wel door toegenomen. Om aan deze uitdaging het hoofd te bieden moeten oplossingen gezocht worden in het beleid en de keten.

Concreet is er volgens de boerenorganisatie nood aan meer samenwerking (en het delen van kosten en risico’s) doorheen de keten en meer maatwerk in een consequent beleid. Beleidsmatig moet blijvend ingezet worden om bedrijven die productief investeren op verduurzaming, efficiëntie en aanpassing aan de markt mee te ondersteunen in risicopreventie en -indekking.