Een belangrijke investering, maar zeer verrijkend op menselijk vlak
Vin de Jean, Saint- Rémi, Pétale de Rose, Brut Nature… In Baulers maakt de familie Hautier een breed palet aan niet-mousserende en bruisende wijnen. Velen daarvan werden bekroond. Dit is een mooie erkenning voor het Domaine du Chapitre dat zich reeds goed profileert in de wijnbouw, hoewel ze nog niet zo lang actief zijn.
Annie Demarbaix en Etienne Hautier hebben als landbouwers en veehouders in Baulers, in de buurt van Nijvel, reeds lang de diversificatie in het bloed. Reeds van in het midden van de jaren 90 stelden ze hun bedrijf open voor het grote publiek en installeerden ze er een hoeveslagerij. Daar verkochten ze het vlees van een deel van hun Belgische Witblauwe runderen. In het begin van de jaren 2000 gingen ze nog een stap verder in de diversificatie en openden ze verschillende verblijven op de hoeve, die trouwens nu nog altijd geopend zijn.
Het witblauw vee verdwijnt…
“Eind van de jaren 2000 hebben we de veehouderij stopgezet”, zo vertelt Annie. “De eerste maanden voelden we ons vrij. Vooral dan in de wintermaanden. Maar al snel sloeg dit om in een gevoel van verveling...” Het koppel ging daarom op zoek naar een activiteit die ze zouden kunnen ontwikkelen. De idee om een varkensstal te bouwen werd snel verlaten, vooral omdat het bedrijf in het centrum van het dorp is gelegen.
Een kippenstal dan? Dat bleek ook ingewikkeld om dezelfde reden van mogelijke milieuhinder midden in het dorp. “Het ogenblik leek ons daarom geschikt om onze droom te concretiseren: een wijngaard overnemen en ontwikkelen in Frankrijk.” Maar, na meerdere bezoeken kondigden hun 3 zonen aan dat zij niet mee wensten te verhuizen naar het buitenland. Twee van de zonen, Guillaume en Bertrand, drukten bovendien hun wens uit om in het ouderlijk bedrijf te werken, terwijl de derde, Pierre, niet uitsloot om op een dag zijn beide broers te vervoegen…
“Deze discussies hebben ertoe geleid dat wij ons project volledig hebben herdacht. Waarom geen wijngaard aanleggen in ons dorp Baulers?” Annie en Etienne bezochten vervolgens tal van wijnbouwtentoonstellingen in België, Frankrijk, Duitsland en ook in Luxemburg. Ze ontmoetten talrijke wijnbouwers, raadpleegden kuipers, kochten referentieboeken aan… Gedurende 2 jaar werd een maximum aan informatie verzameld met als doel hun project op de beste manier, samen met hun kinderen, te kunnen opstarten.
Een eerste perceel, met geïntegreerde druiventeelt
De eerste wijnstokken werden uiteindelijk geplant in april 2013. “We hebben een oude weide, die in de onmiddellijke nabijheid van het domein was gelegen, omgeschakeld. Op die manier konden wij de aanplanting van zeer nabij opvolgen. Er werden 22.500 wijnstokken geplant op een totale oppervlakte van 5,5 ha.
De familie koos voor hybride druivenrassen, die meer resistent zijn tegen ziekten dan de traditionele druivenrassen, want ze wensten de wijngaard zo geïntegreerd mogelijk uit te baten. Verschillende rode druivenrassen (Régent, Rondo en Muscat bleu) en witte rassen (Solaris, Hélios, Johanniter en Bronner) werden gekozen. Eerst en vooral om schuimwijnen en het ganse gamma van niet-mousserende wijnen te kunnen produceren.
Vervolgens om het knoppen in de tijd te spreiden en niet het risico te lopen om de ganse toekomstige oogst te verliezen door vorst in de lente. En ten slotte om ook een gespreide druivenpluk te kunnen bekomen. Deze gebeurt volledig manueel en loopt van half september tot half oktober. Er werd gekozen voor een tamelijk grote tussenrijafstand, namelijk 2,2 m.
Dat bevordert de luchtbeweging tussen de ranken, wat de luchtvochtigheid verlaagt en daardoor ook het risico op ontwikkeling van schimmelziekten (valse meeldauw, botrytis, echte meeldauw). Om dezelfde redenen hebben de wijnbouwers geopteerd voor een hoogstamteeltmethode van de ranken. Deze bereiken een hoogte van 2m. Per jaar zijn daardoor slechts 2 behandelingen noodzakelijk.
Het bewerken van de grond tussen de ranken verloopt uitsluitend mechanisch. Het werktuig beschikt over een systeem van terugtrekking om de wijnstokken niet te beschadigen. Het elimineert de onkruiden die anders als gemakkelijke schuilplaats dienen voor slakken en wijngaardslakken. Tussen de rijen door wordt gras gezaaid om het rijden met machines en de passages van de druivenplukkers te vergemakkelijken. Wat de bemesting betreft, deze wordt elk jaar aangepast voor elk druivenras, in functie van de bodemontledingen die in de herfst worden uitgevoerd.
De wijnbereiding begint… met een onverwachte hulp
In de maanden die volgden op de aanplanting past de familie Hautier zich geleidelijk aan de nieuwe activiteit aan. Onderhoud van de bodem, snoei, het aanbinden van de ranken… volgen elkaar met de seizoenen op. In april 2015 wordt een tweede perceel, met een oppervlakte van 2,5 ha toegevoegd aan de wijngaard. Daar worden nog eens 12.000 stokken geplant. “Naast Johanniter hebben we hier traditionele druivenrassen aangeplant, zoals Cabernet noir, Chardonnay en Pinot noir.”
Dat perceel, dat op een hoogte van 140m is gelegen, volgt het schema dat 2 jaar eerder op punt werd gesteld. “Hier hebben we te maken met meer ziektegevoelige druivenrassen en daarom hebben we de tussenrijafstand verhoogd naar 2,30m. Daardoor is er nog meer luchtcirculatie en die was reeds groot, dankzij de wind op deze hoogte.
Het onderhoud van de wijngaarden is daar relatief gemakkelijk”, zo legt Guillaume uit. Hetzelfde jaar vond in de herfst een eerste mini-druivenpluk plaats. De wijnbereiding van deze eerste druiven gebeurde met de hulp van Luc Goessens, wijnbouwer en eigenaar van de wijngaard ‘De 3 Fonteinen’ in Zottegem (Oost- Vlaanderen). Luc kwam op een dag aan onze deur aanbellen met een aantal flessen wijn onder de arm.
Hij had horen vertellen van ons project en bood ons zijn hulp aan, ook al kenden we hem op dat ogenblik nog niet. Zijn ervaring kwam ons echter zeer goed van pas”, zo herinnert Annie zich. Sedertdien is de wijngaard nog uitgebreid met 2 nieuwe hectaren die aangeplant werden in april 2018 met Chardonnay en Pinot noir druiven. Het Domaine du Chapitre strekt zich nu uit over een oppervlakte van 10 ha, waarvan 8 ha in productie.
Ze produceren nu jaarlijks tussen 30.000 en 45.000 flessen, naargelang de omstandigheden. Daarnaast is er nog de landbouwactiviteit die een 50-tal hectaren omvat.
De wijnkelder, een oude schuur
De aanplanting van de wijngaard ging ook gepaard met een omvorming van de oude hoevegebouwen. Een stal werd omgevormd in opslagplaats. Daar worden de wijngaardtractoren en het noodzakelijke materiaal voor het onderhoud van de wijngaard (werktuig voor onkruidbestrijding, snoeimachine, ontbladeraar, klepelmaaier, spuitmachine…) in opgeslagen.
Wij beschikken over alle noodzakelijke machines, behalve een machine voor de druivenpluk. Dat laat ons ook toe om elderswerken uit te voeren”, zo voegt Guillaume er aan toe. De druivenrister, de pneumatische pers en ook het filtersysteem voor de wijn worden hier opgeslagen buiten de periode van de wijnbereiding.
“Daarbij komt nog de voorraad flessen. Er is op de Belgische markt geen enkele fabrikant. Wij bestellen daarom grote hoeveelheden flessen in het buitenland en slaan ze hier op, om aldus op transportkosten te kunnen besparen”, zo vervolgt hij. De oude schuur van haar kant werd omgevormd in wijnkelder. De verschillende gistkuipen worden hier gegroepeerd, niettegenstaande de schommelingen van temperatuur in het gebouw.
“Wij hebben kuipen in inox aangekocht waarvan de temperatuur kan geregeld worden. De temperatuur wordt aangepast volgens de activiteit van de gist en aan de klimatologische omstandigheden.” In dit gebouw vindt men ook de bottelarij, een was-droogmachine om de buitenkant van de flessen te wassen na het bottelen en een etiketteermachine.
“Een deel van de machines werd tweedehands aangekocht om kosten te besparen.” Meer specifiek materiaal, bestemd voor de productie van de schuimwijnen, is eveneens aanwezig, waaronder een gyropallet, die zorgt voor het automatisch draaien van de flessen. Daarnaast is er ook nog een machine voor het ontgisten, waarbij de resterende gist uit de fles wordt verwijderd vooraleer de definitieve kurk er wordt op geplaatst en de flessen voor rijping op de latten worden gelegd. Op de verdieping, waar vroeger de veevoeders werden gestockeerd, bevinden zich nog een dertigtal eiken vaten met een volume van 225l. Daarin rijpen de witte en rode wijnen in een gecontroleerde omgeving in afwachting van de blending en het in flessen brengen.
Van Baulers, maar gevormd in Bordeaux
Hoewel iedereen op het domein polyvalent is, is de wijnbereiding een activiteit die vooral door Bertrand wordt gedaan. En dat om de eenvoudige en goede reden dat hij, op het einde van zijn studies, gedurende 2 jaar een opleiding in de wijnbereiding en de oenologie heeft gevolgd in Bordeaux. Hij is ervan teruggekeerd met een pak kennis die hij nuttig kan gebruiken op het domein. Hij staat ook in voor de fermentatie van de druiven, het toevoegen van de gist, de rijping in kuipen en in vaten, het blenden…
“Men moet een goed evenwicht vinden tussen de verschillende wijnen. De afrijping in kuipen is verschillend van deze in vaten. En de organoleptische eigenschappen verschillen ook nog in functie van de afkomst van de vaten en het aantal keren dat ze reeds werden gebruikt”, zo legt hij uit. De jonge keldermeester laat de blends dus proeven door zijn familie en de liefhebbers onder de druivenoogsters tot hij het gewenste resultaat heeft bekomen.
“Wij zijn echt ambachtelijke wijnbouwers, van de wijngaard tot in de fles. Wij mikken vooral op de kwaliteit, eerder dan op de kwantiteit.” Maar zelfs wanneer de wijn van goede kwaliteit is, volstaat het niet alleen om zulke wijn te produceren… Men moet hem ook nog bekend maken en hem verkopen. Daarvoor heeft de familie gekozen voor verschillende kanalen. “Wij nemen regelmatig deel aan wijnbeurzen in België en in het buitenland en ook aan evenementen die worden georganiseerd door het Waals Agentschap voor de promotie van een kwaliteitslandbouw, door de Waalse Vereniging van Wijnbouwers of door andere verenigingen.”
Daarnaast worden in onze wijngaard ook activiteiten georganiseerd zoals opendeurdagen, aperitieven tussen de wijnranken… En de participatieve druivenoogsten dragen ook bij om het domein te leren kennen. De verkopen gebeuren op het domein zelf, bij andere lokale producenten en ook via het netwerk van ‘La Ruche qui dit oui’, een netwerk dat lokale producenten helpt bij de verkoop van hun producten.
De familie gebruikt ook het platform ‘Made in BW’, dat door de provincie Waals Brabant werd op punt gesteld om de landbouwers te helpen om hun producten te verkopen.
Bekroonde wijnen en een uniek bier
Vandaag de dag verkoopt het domein een tiental niet-mousserende en schuimwijnen onder het etiket ‘Domaine du Chapitre’. Twee daarvan werden trouwens bekroond. De Saint-Rémi 2016, een rode wijn die werd genoemd naar de nabijgelegen kerk, werd in 2018 bekroond met een Coq de Cristal. En de schuimwijn Brut Nature van zijn kant kreeg een gouden medaille op een wedstrijd in Brussel in 2019 en ging daarmee 750 andere schuimwijnen, waaronder 200 champagnes, vooraf. Vorig jaar werd een origineel - en in België uniek - product op de markt gebracht in samenwerking met de brouwerij Belgo Sapiens.
Het gaat om ‘Cheval Godet Solarius’, een blond bier waaraan druivensap van de druivensoort Solaris werd toegevoegd. Het bleek een groot succes en daarom zal dit jaar een tweede brouwsel gecommercialiseerd worden.
Een nieuw gebouw om gemakkelijker te werken
Als gevolg van de ontwikkeling van de wijngaard worden de huidige gebouwen, en in het bijzonder dan de wijnkelder, te klein. “Al het materieel wordt op wieltjes of op paletten geplaatst om gemakkelijk te kunnen verplaatst worden in functie van de activiteiten. Maar we kunnen niet lang meer op die manier verder gaan…”
Annie, Etienne, Guillaume en Bertrand overwegen daarom om een nieuwe grotere wijnkelder de bouwen. Dat zou hen ook toelaten om meer vaten te stockeren. Het project is op dit ogenblik nog maar in het stadium van de overweging, maar het getuigt toch van het succes dat de wijnen van het Domaine du Chapitre kennen bij de consumenten.
