Eerste teeltervaringen met peulvruchten in Vlaanderen zijn veelbelovend
Peulvruchten, zoals linzen, kikkererwten, veldbonen, erwten, edamame, soja en nierbonen, hebben een toekomst in Vlaanderen. Alle schakels, van consument tot retail, zijn lokaal aanwezig en de eerste teeltervaringen zijn veelbelovend. Dat er nog werk aan de winkel is, is niet meer dan logisch. Dat bleek onder meer op een contactdag, die ILVO organiseerde.
De contactdag ‘Samen bouwen aan ketens voor lokaal geteelde peulvruchten’ was een organisatie van ILVO in samenwerking met Inagro, UGent en HOGENT. 50 landbouwers, loonwerkers, verwerkers en handelaars keurden beloftevolle peulgewassen op de velden van ILVO zoals linzen, kikkererwten, veldbonen, erwten, edamame, soja en nierbonen. Na dat werkbezoek namen ze deel aan een workshop waarin ze de knelpunten én opportuniteiten voor de gewassen in Vlaanderen bespraken.
Groene gewassen met veel potentieel
Peulvruchten zijn om verschillende redenen interessante gewassen voor Vlaanderen. “Als vlinderbloemige voorzien ze voor een deel zelf in hun bemesting en in dat van de volgende teelt, door stikstof uit de lucht te fixeren. Daardoor passen ze goed in een ruimere teeltrotatie en in de Europese ambitie om het gebruik van meststoffen sterk te verminderen (zie hieronder). Verschillende peulvruchten trekken bovendien bestuivers en andere nuttige insecten aan, wat de biodiversiteit bevordert. Daarenboven – en dat is een belangrijke vaststelling – zijn alle schakels om peulvruchten te telen en op de markt te brengen, lokaal aanwezig”, stelt Greet Riebbels, persverantwoordelijke van ILVO.
Jana Baeyens (ILVO): “We hebben peulvruchtveredelaars, zaadbedrijven, landbouwers op zoek naar rendabele teelten, loonwerkers met het juiste machinepark, primaire verwerkers die de oogst drogen, opschonen, eventueel malen en verpakken, handelaars, voedingsbedrijven die de bonen of het meel verwerken tot een lekker eindproduct, retailers en niet te vergeten een groeiend aandeel vegetariërs of flexitariërs onder de bevolking.”
Vraag naar plantaardige eiwitten stijgt
De zaden of bonen van peulvruchten zijn met name interessant voor mensen die meer variatie willen in eiwit (vlees, vis, zuivel) op hun bord. Een markt die duidelijk groeit. Vandaag wordt het gros van de kikkererwten, linzen, nierbonen, enz. geïmporteerd van buiten Europa. Maar de aanvoer is onzeker en de prijzen fluctueren sterk – een belangrijke motivatie voor primaire verwerkers, handelaars en voedingsbedrijven om te kijken wat lokaal mogelijk is. En de telers, die zijn op zoek naar manieren om hun inkomen en risico meer te spreiden.
Jana Baeyens (ILVO): “We zien dat landbouwers op kleine schaal al spontaan experimenteren met peulvruchten zoals kikkererwten en nierbonen. Dat is goed nieuws, want eiwitdiversificatie start bij de primaire producent. Zij zijn op zoek naar gewassen die iets opbrengen. Dat het daarenboven groene gewassen zijn waarmee ze hun teeltrotatie kunnen uitbreiden, is mooi meegenomen.”
Teelttechniek en ketens bouwen
De opdracht voor de ILVO-onderzoekers is duidelijk en werd opvallend scherp gesteld tijdens de contactdag: help ons de teelten op punt te stellen en help ons elkaar te vinden. ILVO gaat samen met Inagro, UGent en HOGENT de uitdaging aan en zet daarbij in op verschillende sporen. Zeker is dat ook het ‘meten’ van de ecosysteemdiensten die peulvruchten leveren een aandachtspunt wordt, om de ‘waarde’ van peulvruchten voor de maatschappij en hun bijdrage aan de Europese Green Deal objectief in kaart te brengen.
De Europese Commissie heeft in die Green Deal sterke groene ambities uitgesproken. De bijbehorende Farm to Fork- en Biodiversiteitsstrategieën stellen dat het gebruik en de schadelijkheid van pesticiden tegen 2030 moet halveren, het meststoffengebruik met een vijfde moet verminderen en verlies van nutriënten eveneens moet halveren. Dit om het milieu en de biodiversiteit te beschermen. De Farm to Fork-strategie breekt daarnaast een lans voor eerlijke economische opbrengsten in de agrovoedingsketen en gezond, betaalbaar en duurzaam voedsel dat toegankelijk is voor alle Europeanen.
Jana Baeyens (ILVO): “Peulvruchten passen mooi in dit verhaal. We willen dan ook op al deze facetten gaan werken. Maar we willen dat niet alleen doen, want het is duidelijk dat de introductie van zo’n nieuwe teelten een ketenverhaal moet zijn. Landbouwers en bedrijven met ambities in peulvruchten, mogen zich nu al melden.”
Samenwerken aan eiwitdiversificatie
ILVO, Inagro, HOGENT en UGent zetten sterk in op de ontwikkeling van lokale eiwitrijke teelten in Vlaanderen. De soja- en quinoaprogramma’s zijn het best gekend, maar er wordt ook hard gewerkt aan erwten, veldbonen, nierbonen (‘kidneybonen’), kikkererwten, linzen, edamame (groen geoogste soja), enz. Voor de kenniscentra past dit in een breder kader van kennisontwikkeling voor bedrijven en partners die een ruimer aanbod eiwit op de humane voedingsmarkt willen brengen. Behalve onderzoek zijn daar investeringen aan gekoppeld. In de Food Pilot van ILVO en Flanders’ FOOD in Melle wordt een heuse ‘eiwitstraat’ aangelegd en op de site van ILVO in Merelbeke komt een droog- en triagelijn voor kleinere teelten met afzet in de humane voeding.
Vlaams minister van Landbouw en Voeding Hilde Crevits: “De eerste resultaten van het onderzoek naar teelten en toepassingen van lokale eiwitrijke teelten zijn veelbelovend. Ik heb dit enkele weken geleden zelf ervaren tijdens een bezoek aan de proefvelden en de Food Pilot op ILVO. Het gaat om nieuwe teelten waar de interesse zowel van boeren als van potentiële afnemers alsmaar toeneemt. Het zijn dan ook teelten waarmee ingespeeld wordt op meerdere uitdagingen: veranderend consumptiepatroon, klimaatdoelstellingen, lokale eiwitvoorziening enz. Het is cruciaal dat we boeren begeleiden en stimuleren om hiermee aan de slag te gaan. We zullen hier in de toekomst versterkt op inzetten.”
Veelbelovend, maar er is nog werk aan de winkel. Dat blijkt onder meer uit een Inagro-mededeling van enkele weken geleden, opgesteld door medewerkers Johan Claeys, Sophie Waegebaert en Veronique De Mey.
“Begin september werden de gewassen succesvol geoogst. Hoewel beide teelten potentieel blijken te hebben op Belgische bodem, duiken er eveneens teelttechnische uitdagingen op.”
Op 2 september werden zowel de kikkererwten als de nierbonen die we halverwege mei 2020 zaaiden, geoogst. “Voor de oogst gebruikten we de graanproefvelddorser. Beide teelten hebben hebben de screening goed doorstaan en verdienen nader onderzoek voor optimalisatie van de teelt op Belgische bodem. De eerste resultaten zijn alvast veel belovend.”
Geliefd bij duiven
Halverwege mei werden zes verschillende variëteiten van kikkererwten uitgezaaid op het demoplatform eiwitgewassen van Inagro. “Ruim 100 dagen later werden ze geoogst. Dit deden we vooral om ze uit de bek van de duiven te houden, die tussen de rijen van het gewas wandelden en de peulen aanpikten.”
“Bij de oogst was het vochtgehalte niet ideaal en bedroeg over de verschillende rassen heen gemiddeld 20,7%. Maar na een dag ventileren kon het vochtgehalte worden teruggebracht naar ongeveer 15%, wat voldoende droog is voor bewaring. De opbrengst varieerde tussen de rassen, maar bedroeg gemiddeld net geen 2,5 ton/ha met uitschieters tot boven 3 ton/ha.”
Nierboon (te) kort op zijn poten
Ook de eerste lichting van de nierbonen werd op 2 september geoogst. De oogst van de nierbonen die we later in het seizoen zaaiden, namelijk eind mei en halverwege juni, staat in de nabije toekomst op de planning. “De eerste oogst met een gemiddelde opbrengst van 2,4 ton/ha en 19,7 % vocht is alvast veel belovend. Het opbrengstpotentieel kan in werkelijkheid hoger liggen, omdat we problemen ondervonden om de (te) laaghangende peulen integraal te oogsten met de proefvelddorser, met uitval op het veld als gevolg”, stellen de Inagro-onderzoekers.
