Klimaat in de varkensstallen: vaak te warm en te weinig ventilatie
Er wordt in varkensstallen in Vlaanderen vaak te weinig geventileerd en het is er ook dikwijls te warm. Dat blijkt uit onderzoek van de Nederlandse klimaatexpert Peter van der Voorst, die tijdens een virtueel webinar van de Varkensacademie praktische tips gaf voor een betere ventilatie in varkensstallen.
Voor varkenshouders is de Varkensacademie, een organisatie van onder meer Inagro, elk jaar weer een absoluut hoogtepunt. Door de coronacrisis werden meerdere webinars digitaal gehouden, waaraan honderden geïnteresseerden de voorbije weken hebben deelgenomen.
Enkele vaststellingen
Op 1 van die webinars gaf de Nederlandse klimaatexpert Peter van der Voorst, die al 35 jaar actief is in de varkenshouderij in Nederland en Vlaanderen, zijn interessante kijk op ventilatie en gaf een aantal tips voor een betere ventilatie in de varkensstallen.
“Ik heb de voorbije jaren heel veel zien veranderen. Vroeger werd veel te veel geventileerd, wat problemen gaf met bijvoorbeeld hoest bij vleesvarkens en biggen”, opent Peter van der Voorst. “Gevolg was dat men minder en minder ventileerde. Sinds een aantal jaren zien we nu dat er te weinig wordt geventileerd.”
Het is volgens hem een opmerkelijke vaststelling: het is in de meeste varkensstallen in Vlaanderen én in Nederland te warm en er wordt er te weinig gezorgd voor een efficiënte ventilatie. “In andere landen in Europa wordt veel meer geventileerd. Doen we het nu zo goed, of is het juist andersom?”, vraagt Peter van der Voorst zich luidop af.
Volgens Peter van der Voorst is 80% van de klimaatproblemen het gevolg van te weinig ventileren. “Vaak gaat het om een te hoge temperatuurinstelling, de minimumventilatie te weinig, de maximumventilatie te weinig en de bandbreedte (tussen hoog en laag) die te groot is.”
Heden en verleden
In onderstaande tabellen geeft de Nederlandse klimaatexpert zijn visie in cijfers weer: in lengte van dagen, wat in het verleden en wat vandaag wordt gemeten in de stallen, en zijn advies. Zowel voor speenbiggen als voor vleesvarkens.
“Het is in stallen vaak veel warmer dan in het verleden. De biggen wordt warm opgevangen, maar daarna moet de temperatuur worden afgebouwd, zodat het voor de groeiende biggen beter wordt in klimaattermen om naar de vleesvarkensstal over te gaan.”
Hoestje bij varkens
Dat biggen vaak te warm worden opgevangen, heeft een aantal gevolgen. “De temperatuur ligt vaak boven de 25 °C. Zo worden varkens geremd in de voeropname en dus ook in de groei. Ga meer ventileren, wees daar niet bang voor. Het is een fabeltje dat een hoestje komt door het te veel ventileren. Neen, de meeste hoestproblemen komen net omdat er te weinig wordt geventileerd.”
Peter van der Voorst stelt verder voor om jaarlijks een klimaatscan te laten uitvoeren. “Dan moeten verschillende parameters en toestellen worden gecontroleerd: de temperatuurvoelers, luchtinlaten, luchtuitlaten... In Nederland is zo’n klimaatcheck vaak verplicht in heel specifieke lastenboeken”, duidt Peter van der Voorst.
Aanbevolen wordt om bijvoorbeeld de inlaatopening aan de noord- of oostkant te voorzien. “De zon staat daar niet op en de wind komt het minst vaak uit die richtingen. Om nog beter bestand te zijn tegen eventuele windinvloeden, probeer dan een automatische regelbak te maken. Dan wordt de inlaat geregeld op basis van hoeveel er moet worden ingetrokken.” Uitgangspunt is 1,25 cm2 per m3. “Gaas met klimop tegen de stal kan ook helpen, of een automatisch gordijn dat naar boven toe oprolt.”
Kanaalventilatie
Voor de ventilatie in de stallen zelf bestaan er verschillende systemen, zoals de kanaalventilatie, plafondventilatie, combi-ventilatie, deurventilatie, ventielventilatie en buisventilatie... “Voor de kanaalventilatie mag je de roosters nooit voor een deel dichtleggen.”
Installeer bijvoorbeeld een gewone betonrooster met normale openingen, minimaal 1,5 tot 2 cm2 per m3. “Groter is geen probleem. Ik heb nooit geadviseerd om roosters dicht te leggen. De mensen die adviseren om die dicht te leggen, die doen het allemaal met als doel om de lucht eerst omhoog te sturen. Die lucht mengt zich dan vooraleer die naar de dieren gaat. Maar daar is kanaalventilatie niet voor bedoeld. Als je vindt dat de lucht moet mengen, dan kan je beter voor plafondventilatie kiezen.”
Deurinstallaties
“Bij de jongste dieren wordt heel weinig geventileerd. Dan zou je de roosters heel ver dicht moeten leggen om zeker in de winter koude lucht omhoog te krijgen. Dan komt het moment waarop de dieren zwaarder worden en het buiten warmer wordt, dan moeten de roosters weer verder worden opengemaakt. Anders wordt de onderdruk veel te groot. Maar als varkenshouder wil je daar toch niet dagelijks of wekelijks mee bezig zijn? Verder open, verder dicht? Nee, bij normale betonroosters loopt alles normaal goed”, stelt Peter van der Voorst.
Deurinstallaties zijn dan weer oude systemen, die minder en minder worden gebruikt. Bij nieuwe stallen wordt dat systeem minder toegepast. “De afdelingen worden vaak groter, wat deurventilatie moeilijk maakt. Wie het wel toepast moet bij vleesvarkens rekening houden met een gangbreedte van 1 cm per dier.”
“Voor 200 dieren zou dat een gangbreedte van 2 m betekenen. Nog dit: hoe groter het gat in de deur, hoe beter de verdeling van de lucht. Er is niet minder ventilatie door een kleinere opening. Alleen de luchtsnelheid wordt dan vergroot. Het simpelste is om met een halve deur te werken, met klapdeurtjes. Dat kost weinig en is gebruiksvriendelijk: in de zomer open, in de winter dicht.”
Hittestress
Door de hogere temperaturen warmen in de zomer ook de varkensstallen op, wat negatieve effecten heeft. Koeling door beneveling is een efficiënte oplossing. “Er bestaan oplossingen voor elk luchtinlaatsysteem, zowel binnen als buiten. Maak gebruik van hoge druk (70 Pa), wat zorgt voor een betere verdamping. Een luchtvochtigheid buiten van 40% geeft een koeling van 8 °C een luchtvochtigheid buiten van 80% geeft een koeling van 3 °C.”
Volgens klimaatexpert Peter van der Voorst verdien je de kosten die je voor een verkoelingssysteem (via beneveling, pad cooling, grondkanaal, geo-balans, grondbuizen...) investeert, altijd terug. “We merken het al enkele zomers: het wordt warmer en warmer en de vleesvarkens groeien daardoor minder. Als het in de stallen wat koeler is, zullen de vleesvarkens beter eten, wat hun groei bevordert”, besluit Peter van der Voorst.
