“De varkensmest gaat

onder de fruitbomen”

Tot 2014 zat Marcel Merkens in maatschap met zijn vader en broer in het Nederlandse Ingen en Werkhoven. “Zij hebben daar nog steeds een varkens- en fruitteeltbedrijf”, aldus Marcel. “En hier in Ingen hadden wij eerst varkens en sinds 2017 ook fruitteelt.” In 2004 kon Marcel samen met zijn vrouw Annet het huidige bedrijf, dat aan een dijk langs de Rijn ligt, aankopen. Het was een bestaand varkensbedrijf met 400 zeugen en dat werd in stappen uitgebreid tot 1.200 zeugen. Er is een vergunning om uit te breiden tot 1.300 zeugen. De familie Merkens keek ook in de Nederlandse provincie Utrecht, maar daar waren de varkensbedrijven veel duurder.

In verband met de regelgeving bouwde de familie om de paar jaar nieuwe stallen en ook een opslagloods. Alle stallen werden deels zelf gebouwd, omdat Marcel en zijn vader zelf goed kunnen bouwen. Een Poolse medewerker hielp mee. Zo bouwde hij de nieuwe biggenstal uit 2017 zelfs grotendeels eigenhandig. Ook werd er een groepshuisvesting voor drachtige zeugen op stro gebouwd en 2 kraamstallen. Marcel: “Wij hadden het geluk dat we een ruime vergunning hadden inzake ammoniak. Verder hebben wij een biologische luchtwasser van Van Boxtel op de biggenstal en een chemische luchtwasser van Unifill op de kraamstallen.”

Grotere groepen zeugen

In totaal heeft de familie 1.200 zeugen op de thuislocatie in Ingen en 10 km verderop in Leersum nog eens 900 vleesvarkens. De rest van de vleesvarkens gaat naar varkenshandel Handelshuis Schuttert in Ommen. Het bedrijf doet mee aan het Beter Leven-keurmerk 1 ster. Marcel: “Wij werkten voorheen met weekgroepen, maar hadden te veel last van verwerpers. Daarom hebben wij de groepshuisvestingsgroepen groter gemaakt. Nu zitten er 200 zeugen in één groep en hebben we minder last van verwerpers.” De voerstations bij de zeugenhouder zijn van het Nederlandse bedrijf Ilmar. Dankzij de voerstations is er volgens Marcel geen voerverspilling en een mooi uniform koppel zeugen. Het zorgt volgens Marcel wel voor iets meer werk, omdat je de zeugen alles moet aanleren. En als een zeug een oormerk kwijt is, dan moet je uitzoeken welke het is.

Marcel werkt met een 1-wekensysteem, omdat dat “lekker gelijkmatig werkt”. Verder bespaar je op je kosten omdat je geen grote dekstal hoeft te hebben. In de dekstal van de familie Merkens is plaats voor 90 zeugen. Sinds een paar maanden is Marcel overgestapt van een Piétrain-beer naar een Tempo-beer. Die kruist hij met een TN70-zeug. “De reden is dat een Tempo-beer beter past bij het Best Star Meat-concept, onderdeel van Van Loon Group. Als je deze kruising kiest, krijg je 0,50 cent meer per varken. Als je ook nog het voer en de dierenarts van het Best Star Meat-concept kiest, krijg je nog één euro per varken extra, dus 1,50 euro in totaal. Het is niet heel veel, maar de basisprijs van dit concept is ook al goed en alles is meegenomen.”

Sinds 2 jaar vermarkt de familie Merkens een klein deel van het eigen varkensvlees ook zelf. Vandaar dat Marcel nu ook Duroc inkruist bij een deel van de dieren.

Andere aanpak

Sinds 2010 is de Betuwse varkenshouder ook anders gaan werken. Zo behandelt hij de biggen zo gauw mogelijk. Hij werkt dus niet met een bak waar hij ze allemaal in doet, maar hij zet ze meteen terug bij de zeug. “Zodoende hebben de zeug en de biggen minder stress en is de kans op ziekteoverdracht ook minder”, aldus Marcel. Wat verder bijdraagt aan rust in de stal, is het nieuwe Idal 3G twin-entapparaat, waarmee hij 2 entingen tegelijkertijd kan geven. Tevens heeft hij een luxe behandelwagen voor biggen, de MS Biza van MS Schippers. Daarmee kan hij heel veel behandelingen in korte tijd uitvoeren, zoals ijzer geven, de staart couperen, oormerken aanbrengen en mineralen geven.

Hij voert geen yoghurt bij aan de biggen, maar melk door middel van een cupsysteem. Het voer komt van Agrifirm. Marcel: “Gewoon volledig voer en bij de vleesvarkens in Leersum voer ik brijvoer met een Weda-voersysteem. In deze regio van Nederland wordt meestal droogvoer gegeven aan de varkens, maar dit brijvoersysteem zat er al, dus is het goedkoper om brijvoer te geven.” Wel zijn de vleesvarkensstallen in Leersum al vrij oud, dus of het huurcontract voortgezet kan worden op termijn weet Marcel ook niet zeker. Mogelijk gaat hij dan een alternatief zoeken om een deel van zijn vleesvarkens af te mesten, mogelijk ook niet.

Circulaire landbouw

Naast het varkensbedrijf heeft de familie Merkens ook een loonwerkbedrijf. Omdat ze in de Betuwe zitten – hét fruitteeltgebied van Nederland – hebben ze veel werk aan het drijfmest en kalvergier rijden onder fruitbomen. Soms voeren ze ook wel vaste stalmest. Marcel lacht: “Al mijn varkensmest gaat dus gratis onder de fruitbomen. Zie je daar dat perceel appelbomen? Dat is van mijn broer en die maakt sap van de appels. Zo is de cirkel rond, een deel van mijn varkensmest wordt gebruikt als bemesting voor die appelbomen.” De rest van de mest gaat onder de bomen van collega-fruittelers.

Met de huidige prijzen voor het varkensvlees in Nederland van zo’n 1,30 euro/kg is een lage kostprijs geen overbodige luxe. De 25 kg-biggen leveren momenteel 24 euro op, exclusief nog wat toeslag en min nog iets voor de handelaar volgens Marcel. “Ik hoorde dat ze in Duitsland en Luxemburg aan het discussiëren waren over diertransporten, nou, als wij straks geen varkens meer naar Spanje of Polen mogen rijden, dan wordt de markt nog beroerder. Als het zo doorgaat, mogen we over 10 jaar niets meer exporteren. Ik vind dat de Europese boeren en de periferie meer tegengas moeten geven tegen slachthuisbezettingen en andere illegale acties van groepen die ons als boeren dwars zitten. Verder moet de Europese Unie uitkijken dat ze niet te veel eisen stellen aan boeren zonder dat boeren er extra voor betaald krijgen.” Als dat wel gebeurt, zullen landen als China volgens hem flink gebruikmaken van deze gaten in de markt. Marcel is regelmatig in Frankrijk, omdat een kameraad van hem een Franse melkveehouder is. Hij zit tussen Lyon en Dijon met zijn melkveebedrijf en heeft 80 stuks melkvee en 200 ha grond. Hij maakt de beroemde Comté-kaas. Marcel: “Maar ook hij klaagt dat het de verkeerde kant op gaat. Zo zitten er in de waterschappen in het gebied waar hij boert vrijwel geen agrariërs meer. Daardoor worden de verkeerde beslissingen genomen. Verder moet mijn kameraad wel die bijzondere kaas maken, om te overleven, anders krijgt hij ook te weinig voor zijn melk.”

Landwinkel en eigen webshop

De familie Merkens heeft niet de behoefte om te groeien als varkensbedrijf. Marcel: “Ik vind het wel best zo en als je voor Beter Leven 1 ster produceert, mag je sowieso niet meer dan 1.200 zeugen hebben.” De familie heeft de laatste 4 jaar dan ook niet bijgebouwd. Een opvolger hebben ze waarschijnlijk wel, 2 van de kinderen hebben interesse in overname van het bedrijf.

Momenteel zijn Annet en Marcel ook aan het kijken of ze meer eigen varkensvlees kunnen vermarkten. Vandaar ook dat ze deels dus Duroc inkruisen. Marcel: “Aan de ene kant levert het ons als gezin meer op en aan de andere kant krijgen we ook nog eens meer sociale contacten, ook met de omgeving. Klantbinding en goed contact met je omgeving wordt steeds belangrijker voor Europese boeren natuurlijk.”

De familie doet daarom momenteel een proef bij een Landwinkel in de Betuwe. Via die winkel proberen ze eigen varkensvlees te verkopen. In eerste instantie gaat het om het vlees van 2 varkens. Die worden geslacht bij een grossier/slachter op de Veluwe. Marcel: “Zodra dit vlees op is, slachten we weer 2 varkens en dan kijken we of de verkoop toeneemt. We hebben ook al offertes liggen voor vitrinevriesautomaten om die hier thuis eventueel neer te zetten, maar dat soort vriesautomaten is flink duur en dus lastig terug te verdienen." Een eigen webshop op internet zou volgens familie Merkens ook nog kunnen, maar Marcel is niet echt handig met computers. Lachend: “En toch zal ik ermee aan de slag moeten als het wat is, dan gaan we toch proberen een webshop op te zetten om zo ons eigen varkensvlees te vermarkten.”

Dick van Doorn