In de Visie 2024 van Amcra en in het tweede antibioticaconvenant werden reductiedoelstellingen voor de verkoop en het gebruik van antibiotica bij dieren vastgelegd. Op dinsdag 25 juni stelde Amcra de resultaten van 2023 voor de verschillende indicatoren voor. De totale verkoop van antibiotica voor dieren in België is sterk gedaald, met 21,7% ten opzichte van 2022, met een cumulatieve daling van 62,4 % ten opzichte van het referentiejaar 2011. Zo benadert België bijna de doelstelling van een daling met 65% tegen 2024.
“Wel blijven we bij de slechtste leerlingen van de klas in vergelijking met andere landen in de Europese Unie”, zei Wannes Vanderhaeghen van Amcra, het kenniscentrum inzake antibioticagebruik en -resistentie bij dieren, die dinsdag. “De goede cijfers zijn geen signaal dat we achterover mogen leunen.” Wat betreft de verkoop van met antibiotica gemediceerde voeders zijn we in België wel goed bezig. De doelstelling van een reductie van 75% werd al in 2022 behaald en het gebruik ervan blijft dalen. “In 2023 zaten we aan een reductie van 87% ten opzichte van 2011”, aldus Vanderhaeghen.
Colistine en (fluoro)quinolones
Amcra concludeert dat de resultaten van de verkoopindicatoren in het algemeen positief zijn, met uitzondering van colistine, een kritisch belangrijk antibioticum met hoogste prioriteit voor de volksgezondheid, waarvan de verkoop in 2023 is gestegen met 8,1%. “Desondanks ligt de verkoop met 0,62 mg/kg nog steeds ver onder de vastgelegde limiet van 1 mg/kg biomassa”, zegt Amcra.
Het raadt aan om voorzichtig om te springen met colistine. Het medicijn mag nooit als eerste keuze ingezet worden in de diergeneeskunde. “De oorzaken die hebben geleid tot een toename in het gebruik van colistine moeten worden geïdentificeerd en opgelost”, aldus Amcra.
De totale verkoop van (fluoro)quinolones daalde met 7,9% in 2023 en bleef ook onder de 2024-doelstelling van een daling van 75% (-75,8% ten opzichte van 2011). “Hierbij flirten we wel met de toegelaten grens van een daling van 75%. In 2022 zaten we er zelfs een beetje terug boven”, zei Vanderhaeghen. “Het blijft een werkpunt voor de sector.”
Zo werd bij vleeskippen een toename in het gebruik van deze kritisch belangrijke antibiotica gemeten. “Preventieve maatregelen en doeltreffende alternatieven moeten systematisch worden ingevoerd voor de preventie en bestrijding van colibacillose en enterococcose, vaak voorkomende infecties bij vleeskippen die aan de basis liggen van het gebruik van (fluoro)quinolones”, besluit het kenniscentrum inzake antibioticagebruik.
Vleeskalveren halen doelstelling niet
Het antibioticagebruik per diercategorie stabiliseerde vorig jaar volgens Vanderhaeghen. “Ten opzichte van 2018 waren er bij de meeste diersoorten wel flinke dalingen te zien.” Zo was er een reductie van 53% bij kraambiggen en van 43% bij vleeskalveren. Het antibioticagebruik bij leghennen geraakt wel niet onder controle en steeg zelfs met 227% ten opzichte van 2018. Het gaat wel om relatief lage waarden BD-100 (aantal behandelingen met antibiotica op 100 dagen).
Net zoals de vorige jaren daalt ook in 2023 het percentage bedrijven met varkens, vleeskippen en vleeskalveren met een hoog antibioticagebruik nog verder. Er wordt gestreefd naar een maximum van 1% veehouderijen in de alarmzone – bedrijven met een structureel hoog antibioticumgebruik – tegen 2024.
Op basis van de cijfers voor 2023 lijkt deze doelstelling volgens Amcra realistisch voor varkens en voor braadkippen. Die laatste categorie zit zelfs al onder de doelstelling (0,3% alarmgebruikers). Opvallend is dat 10,2% van veehouderijen met vleeskalveren eind 2023 nog in de alarmzone zit. “Ondanks de sterke daling die sinds 2018 is bereikt, zal deze sector nog extra inspanningen moeten leveren”, zegt Amcra. “Het verderzetten van bestaande en de implementatie van toekomstige initiatieven, maar ook de structurele samenwerking met andere sectoren, zoals de zuivel- en vleessector, zal van doorslaggevend belang zijn.”
Visie 2030
Over het geheel genomen zijn de resultaten voor 2023 positief, waaruit blijkt dat de huidige initiatieven effectief zijn en in de toekomst moeten worden voortgezet, vindt Amcra. “Er zullen nieuwe maatregelen nodig zijn om alle belanghebbenden te ondersteunen bij de overgang naar een verminderd, verstandig en rationeel gebruik van antibiotica, ook in de gezelschapsdieren- en paardensector”, aldus de organisatie. Met dit in gedachten publiceerde Amcra op 25 juni haar nieuwe plan, Visie 2030.
Daarin worden de strategische doelstellingen voor het antibioticagebruik en de strijd tegen antibioticaresistentie (AMR) bij dieren in België voor de komende jaren uiteengezet. “In België zitten we nog ver boven het mediaan antibioticagebruik bij dieren in Europa van ongeveer 50 mg/PCU”, legde Fabiana Dal Pozzo van Amcra uit. “Het totale antibioticaverkoop bij dieren in België moet tegen 2030 evolueren naar de Europese mediaan.” Daarvoor moet tegen het einde van 2030 een totale reductie van minstens 70% bereikt worden in vergelijking met 2011.
Verder moet de productie van met antibiotica gemediceerde voeders stoppen in 2027 en wordt de verkoop van (fluoro)quinolones en van derde en vierde generatie cefalosporines met 90% gereduceerd ten opzichte van 2011. De verkoop van polymyxines bij dieren moet onder de 1 mg/kg biomassa blijven. De doelstelling van maximum 1% alarmgebruikers bij veehouderijen blijft behouden.
Dreiging van antibioticaresistentie
Om deze doelstellingen te halen zijn een aantal belangrijke acties voor ‘een duurzaam en rationeel gebruik van antibiotica bij dieren in België tot 2030’ geformuleerd. “De Visie 2030 vertrekt van een ‘One World, One Health, One Welfare’-benadering, met als doel de gezondheid van mens, dier en milieu te verbeteren”, aldus Amcra. “De duurzaamheid van de veehouderij, nu en in de toekomst, is daarbij van bijzonder belang.”
“In de eerste plaats wil de Visie 2030 zorgen voor een duurzaam antibioticagebruik bij alle dieren (voedselproducerende en niet-voedselproducerende) om de gezondheid en het welzijn van dieren veilig te stellen en om antibioticaresistentie te verminderen”, zegt Amcra
AMR is een wereldwijd probleem voor de volks- en diergezondheid dat wetenschappers, beleidsmakers en iedereen die betrokken is bij de humane en diergeneeskunde zorgen baart. “AMR wordt door de WHO beschreven als een stille pandemie en bedreigt zowel de huidige gezondheidszorg als onze voedselproductiesystemen. Schattingen suggereren dat als er geen adequate maatregelen worden genomen, AMR tegen 2050 verantwoordelijk zal zijn voor de dood van meer dan 10 miljoen mensen”, vreest Amcra.
Daarom nemen de overheden, naast de nieuwe Amcra Visie 2030, stappen om in overleg met betrokken partners een nieuw antibioticaconvenant en een nieuw One Health Nationaal Actieplan tegen antibioticaresistentie uit te werken. “Deze initiatieven ondersteunen het belang van de samenwerking tussen overheid en de sectoren om de doelstellingen te bereiken”besluit Amcra.
Thor Deyaert/Amcra
