Startpagina Melkvee

Goede ventilatie helpt hittestress voorkomen

In de stal van melkveehouder Ben Verbist in Olen genieten de koeien van ideale temperaturen. Enkele jaren geleden besliste hij met zijn ouders om ventilatoren te hangen in de stal. Dit bleek een juiste beslissing tijdens de warme periodes die volgden.

Leestijd : 7 min

De voorbije jaren werden we in ons land meermaals geconfronteerd met bijzonder warme periodes en zelfs hittegolven. Dieren ondervinden hier last van, zowel op de weide als in de stal. Aanhoudende warmte heeft ongunstige gevolgen voor de vruchtbaarheid, de productie en het dierenwelzijn. Ook voor de veehouder is zo’n situatie niet aangenaam. Dat ondervond ook Ben.

Uitbreiding vergt ruimere stal

Ben (27) is de derde generatie melkveehouders in de familie Verbist. Hij boert op het ouderlijk bedrijf samen met zijn ouders Jan en Els. “Mijn ouders bouwden hier in 1989 een jongveestal en in 1990 kwam er een melkveestal voor 60 koeien langs. Mijn grootouders wonen hier vlakbij en begin jaren 2000 melkten we daar ook nog 40 koeien. In 2012 hebben we onze melkveestal uitgebreid en sindsdien melken we op 1 plaats.”

De stal werd zowel hoger, breder ( van 15 m naar 35 m) als langer (van 45 m naar 70 m). “We breidden toen immers uit naar 120 koeien en wilden op dat moment al voldoende lucht in de stal creëren. Op termijn wilden we doorgroeien naar een stapel van 200 koeien met bijhorend jongvee. De stal enkel breder maken helpt eigenlijk niet als je meer dieren houdt, je moet ook volume in de hoogte voorzien. De zijkant van het nieuwe deel werd dus hoger en er werden windzeilen geplaatst. We lieten toen ook een klimaatcomputer installeren”, legt Ben uit.

Automatische aansturing windzeilen

Het was een eerste stap in de automatische aansturing van het binnenklimaat van de melkveestal. De klimaatcomputer monitort de binnen- en buitentemperatuur, de wind-richting en –snelheid en de regenval. Ben: “Aan de hand van deze parameters worden de windzeilen aangestuurd. Het automatische systeem werkt heel goed en is vooral handig. De computer waakt over het klimaat als een goede huisvader: de zeilen openen al vanaf een buitentemperatuur van 5 °C. Ze zijn volledig geopend vanaf 10 °C. Bij afkoeling, bijvoorbeeld ’s avonds of ’s nachts, zullen de zeilen opnieuw voor drie vierden sluiten.

Dankzij de automatisering vermijden we grote temperatuurschommelingen. Voordien moesten we de windzeilen in weer en wind handmatig openen of sluiten. We zien het positief effect ervan in de ligboxen. Die blijven nu netjes en droog, wat gunstig is voor de uiergezondheid.”

Jan Van Hasselt van de firma Vervaeke legt verder uit: “De regelbare windzeilen zijn steeds gemonteerd aan de buitenzijde, onderaan de opening van de zijwand bevindt zich het oprollend systeem. Door de montage van het vogelgaas aan de buitenzijde worden alle bewegende delen van het regelbaar windzeil afgeschermd, en is beknellingsgevaar onbestaande. Veiligheid staat bij ons hoog in het vaandel. De zeilen openen van boven naar onder. Hierdoor ondervinden de dieren geen tocht van de wind, en wordt de natuurlijke ventilatie gestimuleerd in combinatie met de open nok van de stal. Naarmate de temperatuur stijgt, worden de zeilen meer en meer geopend. Dit gebeurt volautomatisch door de klimaatcomputer.”

De regelbare windzeilen zijn steeds gemonteerd aan de buitenzijde, onderaan de opening van de zijwand.
De regelbare windzeilen zijn steeds gemonteerd aan de buitenzijde, onderaan de opening van de zijwand. - Foto: AV

Koeien ondervinden snel hittestress

“In het oude, lagere deel van de stal was het tijdens de zomermaanden soms wel 1 tot 2 °C warmer”, herinnert Ben zich. “Dat merkte je aan de dieren. Dieren liegen niet. Ze zochten dus allemaal een plekje in het ruimere, hoge deel van de stal, waar het veel comfortabeler vertoeven was.”

“In een lage stal ondervinden de koeien sneller hittestress”, bevestigt Jan Van Hasselt. “Hittestress treedt bij melkkoeien zelfs al op bij een temperatuur van net boven 20 °C. De meeste boeren merken dat niet snel op. Dat ongunstige gevoel bij de dieren hangt trouwens ook sterk af van de relatieve vochtigheid in de stal. Bij een normale luchtvochtigheid voelt een hoogproductieve melkkoe zich het meest comfortabel bij temperaturen tussen 5 en 15 °C. Dieren steken veel energie in afkoeling als het voor hen te warm is. Ze staan dikwijls recht, terwijl ze gebruikelijk rustig liggen te herkauwen. Een koe produceert immers vooral melk als ze ligt. De dieren komen zo in een negatieve energiebalans, ze eten of drinken te weinig of niet meer, ze zijn loom… allemaal ongunstige factoren voor de melkproductie. In een hoge stal beschik je over meer mogelijkheden om een ongunstig klimaat te vermijden. De warmte kan er beter afgevoerd worden.”

Meer dieren, meer lucht

De melkveestal was enkele jaren voldoende ruim bemeten voor de stapel van 120 koeien. Ze beschikten over voldoende lucht. Geleidelijk aan breidden Ben en zijn ouders de stapel uit naar de geplande 200 dieren. “Ik merkte onmiddellijk op dat er bij deze volledige bezetting te weinig luchtcirculatie was. Je zag de dieren bij een temperatuur van slechts 25 °C werkelijk pompen bij het ademhalen. Ook de productie daalde. Eerlijk gezegd vond ik het zelf ook niet zo aangenaam om in onze stal te vertoeven!”

Ben zag de situatie zo ongeveer een jaartje aan. “In 2017 werden we al geconfronteerd met heel wat warme zomerdagen. Dat zagen we de voorbije jaren meer en meer. Op zo’n momenten hebben de koeien het moeilijk. Het deed me dus nadenken over het klimaat in de stal. Ik klopte hiervoor opnieuw aan bij Jan Van Hasselt. “Door de uitbreiding van de stal in 2012, was het hier een atypische situatie”, stelt Jan. “We moesten creatief omspringen met de beschikbare ruimte en ventilatoren. Zo’n situatie vergt steeds maatwerk.”

18 ventilatoren

“De theoretische berekening voor de stal stelde dat 12 tot 14 ventilatoren hier voldoende waren”, herinnert Jan zich. “Bij elke plaatsing van ventilatoren is het een afweging ‘wat is nodig?’ en ‘wat is economisch haalbaar?’. Het was toen net een heel warme periode. Tijdens de start van de montage overlegde ik al met Ben om 18 ventilatoren te overwegen om op die manier de volledige stal optimaal te kunnen ventileren.”

De 18 ventilatoren hangen in de lengterichting van de stal.
De 18 ventilatoren hangen in de lengterichting van de stal. - Foto: AV

Ben ging akkoord. “Dat was een goede beslissing”, zegt hij. “Onze stal wordt nu in alle zones goed geventileerd.” De ventilatoren hangen via steunen onderaan het dak. Ze hangen dwars op de lengterichting van de stal. Elke ventilator meet 140 cm x 140 cm. De 18 ventilatoren werden in 3 rijen gehangen. Op die manier wordt een overdruk gecreëerd aan de kop van de stal. Die is naar het oosten gericht. Aan de voorkant van de stal waait ons effectief een windstroom tegemoet. De ventilatoren hangen in zuidwestelijke richting. Ze gaan zo weinig mogelijk in tegen de belangrijkste windrichting, ze ondersteunen de natuurlijke ventilatie.

Waar voordien de windzeilen openden vanaf een bepaalde temperatuur, beginnen nu ook de ventilatoren te draaien vanaf 18°C. De 2 temperatuursensoren hangen boven de ligboxen. De aansturing gebeurt door de bestaande klimaatcomputer. “Daar hoefden we niets aan te veranderen”, vertelt Ben verder.

Jan Vanhasselt:  Deze klimaatcomputer stuurt zowel de windschermen als de ventilatoren aan.
Jan Vanhasselt: Deze klimaatcomputer stuurt zowel de windschermen als de ventilatoren aan. - Foto: AV

De gevolgen zijn positief in de stal en voor de productie. “De koeien liggen sindsdien veel beter verspreid over de hele stal. Bij de eerdere hittedagen, voordat de ventilatoren geïnstalleerd waren, zakte de melkproductie wel met 3 l per melkbeurt. Ik beweer niet dat we tijdens warme dagen nu geen productiedaling meer hebben, maar in ieder geval veel minder. Het klimaat in de stal voelt ook voor mij veel aangenamer aan. Al wie in onze stal komt, merkt dit op.”

Verkoeling met water

Vorige zomer werden we opnieuw geconfronteerd met meerdere hittedagen. “Het was soms wel 38 °C in de stal”, herinnert Ben zich. “Een collega bracht me op een idee om de dieren verkoeling te bieden met behulp van tuinslangen. We doorprikten 2 tuinslangen. We hingen die vervolgens boven de eetstanden van de koeien. Door de waterstroom doorheen de leiding ontstonden zo fijne waterstraaltjes. De gaatjes waren gericht naar de koeien zodat het voer niet nat kon worden. Ik zette het systeem telkens aan vanaf 30 °C. Het gaf samen met de ventilatie een heel goed effect. De koeien zochten dat verkoelend effect echt op. Ik ben ervan overtuigd dat de verkoeling zeker heeft geholpen om de melkgift op een behoorlijk peil te houden.” Door het gunstige effect en de steeds meer voorkomende hittedagen denkt Ben zelfs na over een eventuele vernevelingsinstallatie. “We zien wel, de tuinslangen bewezen alvast goed dienst.“

“We krijgen hier meer en meer vragen over. Je moet echter wel opletten met de parameter relatieve vochtigheid. Die moét correct zijn”, waarschuwt Jan Van Hasselt. “Een te hoge relatieve vochtigheid in combinatie met hoge temperaturen kan immers nefast zijn voor dieren. Als je een waterfilm legt over de vacht van de koe, dan is dat niet gunstig. Een mens zal daardoor afkoelen, maar een koe warmt op. Bij verneveling onder hoge druk nemen de kleine waterdruppels de temperatuur van de omgeving op, waardoor de stal afkoelt. Zo’n actieve koeling kan de temperatuur wel tot 4 à 7 °C doen dalen. Zoals aangehaald belandt die nevel dus best niet op de dieren zelf. Wanneer je de koeien tot op hun huid nat maakt – het zogenaamde soaking – koelen ze wel af.”

Goede investering

Tijdens warme periodes gebruikt Ben ook wel een broeiremmer. “Een broeiremmer helpt om de smakelijkheid van het voeder te behouden. Ik voorzag ook extra drinkbakken. Bij hitte zijn grote bakken beter dan sneldrinkers. Bij warmte moet je op diverse parameters inzetten: de temperatuur, de vochtigheidsgraad, het voeder, drinkwater… De basis is evenwel zorgen voor een goede natuurlijke en mechanische ventilatie in je stal. Deze ventilatoren zijn dan ook de beste investering die ik al deed. Ze zijn gunstig voor onze melkproductie én voor het dierenwelzijn. Hittestress is ook ongunstig voor de vruchtbaarheid. Ik heb er geen data over, maar ik heb wel het gevoel dat onze dieren tijdens warme periodes nu ook vlotter drachtig raken”, besluit Ben.

Anne Vandenbosch

Lees ook in Melkvee

Meer artikelen bekijken