Vlasnevenstromen: economisch en logistiek haalbaar?
Wat is de logistieke en economische haalbaarheid van het gebruik van vlasnevenstromen? Op die en andere vragen werd een antwoord gezocht in een webinar van de B2BE- Facilitator. Deze studienamiddag kaderde in de valorisatie binnen de bio-economie van droge gewasresten.
Tijdens het oogsten en verwerken van akkerbouw- en nijverheidsgewassen, zoals korrelmaïs, tarwe, eitwitgewassen en vlas, ontstaan droge gewasresten, zoals scheven (deel van een vlasstengel), stro, vlaslemen...).
De B2BE-Facilitator gaat onder meer op zoek naar manieren om die nevenstromen optimaal te valoriseren.
Schakels verbinden
“De B2BE-Facilitator stelt zich tot doel om missende schakels in de productieketen met elkaar te verbinden en om het contact tussen de betrokken actoren te faciliteren”, duidt Jasmine Versyck van de B2BE-Facilitator.
Akkerbouwers en de verwerkende industrie worden hierbij zoveel als mogelijk bij elkaar gebracht. Er wordt ook extra aandacht besteed aan het in kaart brengen van de logistieke partners.
Rond virtuele tafel
Uiteraard past ook een webinar perfect in dat plaatje. De workshop ‘Vlasnevenstromen creëren business’ van de B2BE-Facilitator bracht actoren rond de virtuele tafel voor enkele boeiende voordrachten en interactieve brainstormsessies over de logistieke en economische haalbaarheid van het gebruik van vlasnevenstromen.
Na een korte intro en voorstelling van de B2BE-Facilitator gaven Veronique Standaert en Jan Sijnave (Algemeen Belgisch Vlasverbond) meer uitleg over ‘Nevenstromen en valorisatiemogelijkheden van Belgisch vezelvlas: een kwantitatief en kwalitatief perspectief’.
100 jaar ABV
Het Algemeen Belgisch Vlasverbond vertegenwoordigt naast vlassers ook verwerkers en machinebouwers.
De organisatie werd in 1920 opgericht en vierde enkele jaren geleden zijn 100-jarig bestaan. “We proberen alles voor onze leden in goede banen te leiden en zijn ook lid van de Europese vlassersorganisatie”, stelt Veronique Standaert.
Bij het vlas kan de volledige plant worden geteeld. Er is geen verlies, er zijn geen afvalproducten. “Lange vezel, en de verwerking ervan in verschillende toepassingen, vormt uiteraard de hoofdstroom. Daarnaast zijn er ook reststromen, die nu al – en zeker nog meer in de toekomst – waardevolle en meerdere toepassingen zouden mogen hebben.”
Belang van vlassector
Jan Sijnave benadrukte vervolgens nog het belang van de Belgische vlassector in Europees en wereldwijd perspectief. “85% van de vlasteelt situeert zich in Nederland, Frankrijk en in ons land.” In België gaat het om 16.000 ha vlas, waarvan drie vierde in Wallonië en één vierde in Vlaanderen. Daarnaast wordt nog extra geteeld (circa 6.000 ha) over de landsgrenzen, voornamelijk in Noord-Frankrijk en in Nederland.
De vlasteelt is op vele vlakken milieu- en klimaatbewust: de teelt heeft geen irrigatie nodig, weinig gewasbescherming en bemesting, zorgt voor een gezonde bodem en draagt bij aan de biodiversiteit.
“De verwerking gebeurt puur mechanisch, zowel bij de eerste als bij de tweede verwerking. Het zorgt voor een milieubewuste waardeketen”, zegt Jan Sijnave. Een jaarlijkse teelt slaat gemakkelijk 9 ton CO2 op, vergelijkbaar met een gemiddeld bos van 1 ha.
In België zijn er vandaag nog een kleine 50 vlassers. “De knowhow rond vlas en linnen ligt voor een groot stuk in Vlaanderen.” In heel België wordt bijna 22.000 ha verwerkt, goed voor 154.000 ton strovlas. Omgerekend is 1 ha vezelvlas goed voor 7 ton strovlas.
Toepassingen vezels
Die 154.000 ton strovlas zorgt na eerste verwerking voor 30.800 ton lange vezel, 22.000 ton korte vezel (klodden), 20.000 ton lijnzaad, 70.400 ton vlaslemen en 8 ton vlasstof. De tweede verwerking is goed voor 2.500 ton kloddenlemen.
Lange vezels worden vooral gebruikt voor textieltoepassingen (garens/stoffen): kledij, meubelstoffen, huishoudtextiel, technische toepassingen (draden, touwen, koorden...), en niet-textiel: composiet en de versterking van kunststoffen.
Korte vezels worden ook ingezet in textieltoepassingen (garens, stoffen): kledij, meubelstoffen, huishoudtextiel, technische toepassingen (draden, touwen, koorden...) en gemengde garens, en niet-textiel: papierindustrie, isolatiematerialen, wagen-onderdelen...
Lemen en lijnzaad
Ook het toepassingsgebied van lemen is uitgebreid: van strooisel voor dierenstallen en spaanderplaten, over versterking van kunststoffen, de bouwindustrie tot grond/bodembedekking en -verbeteraar.
Lijnzaad kan dan weer worden verwerkt tot zaaizaad, of gebruikt worden in de gezondheidszorg, dierenvoeding en voor industrieel gebruik (olie): verfindustrie, linoleum, inkten, zeepindustrie...Vlasstof kan dan weer worden ingezet als bodemverbeteraar.
In het volgend luik had ILVO-expert Bart Vandecasteele het over ‘Vlaslemen doet dromen van meer duurzaamheid in de land- en tuinbouw’. Niet alleen de bodem heeft koolstofrijke materialen, ook de intensieve tuinbouw maakt bijvoorbeeld meer en meer gebruik van teeltsubstraten. “Zo wordt meer en meer plantgoed in substraat opgeteeld. Zoals bekend zijn vlaslemen in Vlaanderen supermateriaal, maar grote waakzaamheid blijft geboden voor enkele ziektes.”
Van vlas tot biochar
Vlas kan, zoals houtvezel, omgezet worden in biochar. De grondstof ondergaat dan een proces van verhitting, in afwezigheid van zuurstof. Wat overblijft, is zwarte, donkere en heel stabiele koolstof, waarop zowel tomaten als aardbeien uitstekende groei- en productieresultaten behalen.
Biochar kan worden ingewerkt in landbouwbodems, maar kan ook toegepast worden in volle grond. “De omzetting van vlas naar biochar zorgt niet voor een vermindering van het volume.” Het kan ook worden ingezet als voederadditief, als bulkmateriaal in teeltsubstraat, is drager van microbiologie en nutriënten en zorgt onder meer voor de reductie van broeikas en methaan. Hoe hoger de verhitting, hoe meer % droge stof en hoe meer de verhouding koolstof/stikstof stijgt.
Het zou ingezet kunnen worden voor 800.000 m³ teeltsubstraten in ons land per jaar. “Ten slotte heeft het een grote waarde voor de koolstofopslag, is het lokaal en hernieuwbaar, beschikbaar en duurzaam”, aldus ILVO-expert Bart Vandecasteele. “Vlaslemen én vervezelen hebben heel wat opportuniteiten.”
Frederik Desplentere, professor KU Leuven, verdiepte zich in ’Vlas als duurzaam materiaal voor opwaardering van thermoplastische materialen’. Meer en meer worden vlaslemen ingezet in gevulde composieten. Zo worden voor Mc Donalds al de eerste dienbladen geproduceerd met producten, die onder meer met vlaslemen werden gemaakt.
Kansen en knelpunten
Er zijn wel een aantal knelpunten: het snijden van vlasvezels op 4 tot 10 mm lang op grote schaal, het doseren van
‘Bioraffinage van vlaslemen: een bron van bio-aromaten en suikers’ was de titel van de bijdrage van Bert Sels, professor KU Leuven. Het gaat dan onder meer over de inzet van vlas in de bioraffinaderij. Door het katalytisch bioraffinageproces wordt 80 % van de grondstof, zoals vlas, omgezet in koolhydraatpulp en 20% in lignineolie.
Installatie KU Leuven
Die koolhydraatpulp kan gebruikt worden in voederadditieven, in chemicaliën en in biobrandstof. Die lignineolie wordt onder meer gebruikt in bouwblokken, polymeeradditieven en gewasbescherming. KU Leuven werkt intussen in verschillende programma’s aan toepassingen. Er komt onder meer een nieuw platform dat daar volop zal op inzetten. In het najaar zullen hiervoor nog uitgebreide testen en demo’s volgen.
