Startpagina RULA Fruit

‘Eet meer (lokaal) fruit!’, adviseert Dany Bylemans directeur van pcfruit

Wanneer we in Vlaanderen over de fruitsector spreken, beland je al snel in de provincie Limburg, en meer bepaald in pcfruit. Dany Bylemans, directeur van dit gerenommeerde proefcentrum, heeft een goed zicht op onze lokale fruitproductie. Wij pikten er met hem enkele facetten uit.

Leestijd : 7 min

Volgens cijfers van het Verbond van Belgische Tuinbouwcoöperaties (VBT) en de VLAM Fruitbarometer 2022 telde ons land in het teeltseizoen 2021-2022 15.798 ha hardfruit (appel/peer), goed voor een productie van 593.268 ton. Er werd in 2021 50.599 ton aardbeien geproduceerd op 1.632 ha en daarnaast ook nog 8.911 ton ander klein- en steenfruit.

Binnen Vlaanderen is vooral Limburg het hart van de fruitteelt. Haspengouw is natuurlijk alom bekend van de vele boomgaarden en de jaarlijkse bloesemtochten. Het is dan ook logisch dat pcfruit, het onderzoekcentrum in fruitteelt in deze provincie, het licht zag (zie kader). “Meer dan 90% van onze fruitproductie gebeurt in Vlaanderen”, vertelt Dany Bylemans. “In de Antwerpse Kempen is er een cluster van aardbeienteelt. In Wallonië zien we vooral fruitteelt in de grensregio met Vlaanderen en ook Wépion, nabij Namen, is een bekende aardbeienstreek.”

Breed gamma

Bylemans: “We denken in ons land bij fruit in de eerste plaats vooral aan appels en peren, maar in pcfruit zijn we al met niet minder dan 17 (inheemse) fruitsoorten bezig. Naast pitfruit onderzoeken en adviseren we ook over aardbeien, diverse bessen, wijn- en tafeldruiven, steenfruit zoals kersen, pruimen en abrikozen. Noten komen alsmaar meer in de aandacht door de opgang van agro-ecologie en agroforestry.

Het pcfruit doet onderzoek naar niet minder dan 17 (inheemse) fruitsoorten, waaronder ook frambozen.
Het pcfruit doet onderzoek naar niet minder dan 17 (inheemse) fruitsoorten, waaronder ook frambozen. - Foto: AV

Ons kenniscentrum Wijnbouw dateert van 2014. Wij focussen vooral op het veldgedeelte, minder op het wijn maken. Ook startten we recent, in samenwerking met het Proefstation in Sint-Katelijne-Waver, zelfs onderzoek naar meloenen. We realiseerden interessante resultaten op onze Haspengouwse gronden, die goed vocht vasthouden. Meloenen passen bijvoorbeeld prima na de teelt van juni-aardbeien.”

Het kenniscentrum Wijnbouw op pcfruit dateert van 2014. Het onderzoek focust vooral op het veldgedeelte, minder op de vinificatie.
Het kenniscentrum Wijnbouw op pcfruit dateert van 2014. Het onderzoek focust vooral op het veldgedeelte, minder op de vinificatie. - Foto: AV

Ondanks het reeds uitgebreide fruitassortiment verrast Bylemans ons toch nog. “Nabij pcfruit ligt een olijfgaard van 1,4 ha. Ook die volgen we nu van nabij op.” Wie weet wat de toekomst hier nog brengt?

Appelproductie onder druk

Zoals aangegeven in de productie- en areaalcijfers blijven appel en peer de grote toppers in ons land. Dat is al van oudsher zo. Toch is er binnen het pitfruit een hele omslag aan de gang.

“Twintig jaar geleden was de verhouding twee derde appelteelt en een derde peer. Vandaag ligt die verhouding net omgekeerd. In de jaren 80 kende men hier de Golden-crisis. De fruitstreek werd nochtans groot met dit appelras. In de jaren 90 werd Jonagold een succesverhaal. Dat ras deed het heel goed op onze bodems en in ons klimaat. Door de toenemende globalisering kwam er echter concurrentie van appels uit Chili, Nieuw-Zeeland, Zuid-Afrika – denk bijvoorbeeld aan Pink Lady – die onze markten veroverden. Daarnaast zagen we de voorbije jaren een enorme intensifiëring van de appelteelt in Polen. Ze telen er bijvoorbeeld ook Jonagold.”

In 2011 werd in ons land nog 7.400 ha appel geteeld, vandaag is dit gedaald naar 5.348 ha. In Polen is het appelareaal dit jaar gestegen naar... 180.000 ha! Bylemans: “De Polen haalden een hele hoop kennis bij ons en ze konden ook nog rekenen op extra Gemeenschappelijke Marktordening (GMO)-middelen voor de financiering van hun boomgaarden. Appels kunnen er aan een prijs geteeld worden die bij ons niet haalbaar is. Dat zet druk op onze appelproductie. Het zorgde namelijk voor een belangrijke marktverschuiving. Polen palmde immers heel wat van onze exportmarkten in. Door de oorlog tussen Rusland en Oekraïne is de situatie nog verergerd, omdat zij nu ook niet meer naar deze landen kunnen exporteren.”

In 2011 werd in ons land nog 7.400 ha appel geteeld, vandaag is dit gedaald naar 5.348 ha.
In 2011 werd in ons land nog 7.400 ha appel geteeld, vandaag is dit gedaald naar 5.348 ha. - Foto: AV

Grootste perenproducent in EU

Voor peer spelen deze factoren minder mee omdat je niet zomaar overal kwalitatieve Conference-peren – onze topper – kan telen. “Het weer in Polen is minder gunstig voor peren. Er is bijvoorbeeld meer gevaar op vorstschade. Hier speelt echter een heel ander verhaal. Sinds 2014 is er een ban op de perenexport naar Rusland. Aangezien 90% van onze perenteelt geëxporteerd werd en de helft hiervan naar Rusland ging, had dit een enorme impact op onze telers. De prijzen gingen onderuit door het te grote aanbod op de West-Europese markt.”

België is met Nederland ondertussen wereldtop in de productie en export van peer. “Concurrent Italië kampt met grote problemen. Hun belangrijkste perenras, Abate Fetel, staat onder druk door de droogte én de Aziatische stinkwants. Dit insect zorgt voor 30 tot 70% schade in hun boomgaarden. Daarnaast kampen ze met bacterievuur en andere ziekten. Het was er deze zomer huilen met de pet op! De perenteelt gaat duidelijk achteruit in de zuiderse landen. Dit geeft (markt)ruimte voor onze Conference.”

Bylemans looft daarbij de inspanningen van het Vlaams Centrum voor Agro-en Visserijmarketing (VLAM). “Dankzij onder meer deelname aan lokale beurzen leert men bijvoorbeeld in China, India, Brazilië, Vietnam... onze peren kennen. Om te kunnen exporteren, moet je voldoen aan een streng protocol, zo moet er een pest risk analysis (PRA) opgesteld worden voor veel plagen en ziekten. In onderaanneming voor het Federaal Agentschap voor de Veiligheid van de Voedselketen (FAVV) en in samenwerking met het VBT speelt het pcfruit daarbij een belangrijke rol.” Ook in onze buurlanden werpt de marketingaanpak van VLAM zijn vruchten af. In Duitsland is onze Conference de Italiaanse peer voorbijgestoken als belangrijkste peer in de winkel.”

Onderzoek in teken van klimaatverandering

“Vooraleer de vruchten in de klimaatkamer liggen, hangt bij een fruitteler het geld in de bomen”, stelt Dany Bylemans. “Je bloesems en vruchten beschermen tegen hagel, vorst en andere weersomstandigheden is dus noodzakelijk, maar niet zo evident. Voor appelrassen zoals Jonagold is een investering in hagelnetten vandaag bijvoorbeeld niet rendabel. Je moet immers tellen op een investering van zo’n 30.000 euro/ha... Je ziet ze bij appel dus voornamelijk bij de nieuwere clubrassen. Hagelnetten beschermen appels ook wel tegen zonnebrand. Bij peren hebben deze netten, door de lagere lichtinval, zowel een ongunstig effect op de aanleg van de bloembotten als op de productie.”

Op het pcfruit werd een deel van de plantage van hagelnetten voorzien. Ze zijn hier zelfs uitgerust met sensoren en ze kunnen vanop afstand gesloten en weer geopend worden.

De hagelnetten op pcfruit zijn uitgerust met sensoren en ze kunnen vanop afstand gesloten en weer geopend worden.
De hagelnetten op pcfruit zijn uitgerust met sensoren en ze kunnen vanop afstand gesloten en weer geopend worden. - Foto: AV

Bij fruittelers Van der Velpen in Bierbeek wordt intussen ook agrovoltaïcs (zonnecellen boven de plantage) uitgetest. Voorlopig blijkt de productie 16% lager te liggen dan met hagelnetten, maar je haalt natuurlijk een deel van je inkomen uit de energieproductie.

Omtrent de klimaatverandering werd recent een Vlaio-project opgestart waar het pcfruit nauw bij betrokken is. “Q-pear loopt in samenwerking met het Vlaams Centrum voor de Bewaring van Tuinbouwproducten (VCBT) en de Universiteit van Hasselt. Het is erg speciaal. We gaan namelijk volgroeide perenbomen opvolgen in klimaatkamers die het verwachte klimaat van 2050 zullen nabootsen. Zo kunnen we wisselende omstandigheden (zonnebrand, irrigatie, CO2...) simuleren en de effecten ervan nagaan op de bomen en vruchten. We hopen dat het heel leerzaam zal zijn, want de voorbije jaren werden we immers geconfronteerd met extreme klimaatomstandigheden.”

Deze volgroeide perenbomen zullen worden opvolgd in klimaatkamers die het verwachte klimaat van 2050 zullen nabootsen.
Deze volgroeide perenbomen zullen worden opvolgd in klimaatkamers die het verwachte klimaat van 2050 zullen nabootsen. - Foto: AV

Evolutie naar clubrassen

Het pcfruit is ook een referentie voor rassenonderzoek. “In pitfruit bestonden er vroeger enkel vrije rassen. Dat is intussen wel veranderd. Clubrassen zijn eigendom van selectiebedrijven, producentenorganisaties of recent zelfs van een supermarkt. Zij bewaken niet alleen de kwaliteit, maar ook de hoeveelheid die ervan in de markt wordt gezet. In het kader van de vermarkting van ons pitfruit was dat een noodzakelijke evolutie.

Naast Conference zien we vandaag bijvoorbeeld meer en meer nieuwe perenvariëteiten met een commerciële naam de boomgaarden (en dus ook de consument) veroveren. Denk hierbij aan Qtee (Celina-ras), Migo (Cepuna-ras) en Fred (CH201-ras). In de appelteelt loopt een gelijkaardige evolutie. Het vergde wel een omslag van de telers om zich daartoe te engageren.

Pitfruit zorgt dan wel voor een relatief hoge opbrengst per ha in vergelijking met akkerbouwteelten, maar je hebt weinig flexibiliteit. Je maakt een vaste keuze voor de komende 20 jaar, en je realiseert ook pas na 3 tot 5 jaar een opbrengst. De clubrassen zouden voor een betere verwaarding moeten zorgen, omdat het aanbod beter gestuurd kan worden in functie van de vraag.”

Groei van de kersenteelt

Het is moeilijk om alle fruitsoorten te beschrijven, maar Bylemans wijst onder meer op een belangrijke groei van de kersenteelt in ons land. “Vroeger teelde men vaak kersen als neventeelt, voornamelijk op hoogstammen. De moderne kersenteelt gebeurt op laagstambomen. Zo kunnen er per ha veel meer bomen (tot zelfs 1.000 à 2.000) geplant worden, die meer en meer ook overkapt worden. Die vernieuwde aanpak zorgde voor een flinke groei van het Belgische areaal naar 1.000 ha.”

Toch liggen er ook in de kersenteelt kapers op de kust. De ontwikkeling wordt afgeremd door de Aziatische fruitvlieg en het Little Cherry-virus. “Het virus krijgen we gelukkig meer en meer onder controle. De Aziatische fruitvlieg geeft wel kopzorgen. Er bestaan slechts weinig bestrijdingsmiddelen, waardoor men bang is voor resistentie. De toepassing van geïntegreerde strategieën, met onder meer (dure) lokstoffen, is niet ideaal. Een plantage die volledig ingenet is, maakt het bijvoorbeeld lastig om werkzaamheden uit te voeren. Het gevaar bestaat steeds dat de fruitvlieg dan toch nog binnenraakt, met alle gevolgen van dien.”

Fier op fruit van bij ons

Directeur Bylemans is niet alleen trots op het onderzoekscentrum dat hij leidt, maar ook op onze fruittelers. “Een fruitbedrijf is vandaag een serieuze kmo. De bedrijfsleiders moeten onder meer omgaan met een hoge techniciteit en met arbeidsintensieve werkpieken, en dus met heel wat seizoensarbeiders. Daarnaast werken onze fruittelers al lang erg milieubewust. Wist je dat de fruitsector aan de basis lag van de geïntegreerde teelt?”

Bylemans wijst ons echter op een breder en zeer actueel probleem: “Iedereen kampt met gestegen kosten. Naast de plantagekosten, de loonkost en de gewasbescherming, stijgen nu ook de energiekosten (vooral belangrijk bij de bewaring) enorm bij onze fruittelers, terwijl de opbrengsten jammer genoeg niet navenant mee omhooggaan.

Heel wat telers stellen zich dan ook de vraag of ze moeten stoppen of uitbreiden. De evolutie naar minder telers, maar met een groter areaal, gaat daarom gestaag verder. Heel wat bedrijven beschikken intussen over plantages van meer dan 100 ha.”

Bylemans sluit echter af met een positieve noot: “Een positieve trend is wel de groeiende evidentie van het belang van het eten van vers fruit op de gezondheid. Recent wetenschappelijk onderzoek bevestigt dat fruit vol waardevolle componenten voor de menselijke gezondheid zit. Het pcfruit is ook beperkt actief in zo’n onderzoekthema’s. In een samenwerking met UHasselt werd aangetoond dat een component uit appel bij muismodellen multipele sclerose (MS) zowel kan uitstellen als vertragen.

Dus... eet meer (lokaal) fruit! Daar kan toch niemand tegen zijn, toch?”

Anne Vandenbosch

Lees ook in RULA Fruit

Familie Derwael, een eeuw ervaring in fruitteelt

RULA Fruit In hartje Haspengouw, in het Limburgse Borgloon, ligt het fruitbedrijf van de familie Derwael. Ze zitten er op de beste fruitteeltgronden van België, namelijk zware leemgronden. Het familiebedrijf is dit jaar 100 jaar jong. De derde generatie staat aan het roer en de vierde generatie treedt hen stilletjes aan bij.
Meer artikelen bekijken