De aankoop van een kiepwagen moet zorgvuldig en doordacht gebeuren

Iedere keuze die we maken bij de aanschaf van een kiepwagen moet doordacht zijn, vooral omdat de te maken investering snel kan oplopen, afhankelijk van de geselecteerde opties en de gewenste uitvoering. Het is ongetwijfeld tijdens oogstwerkzaamheden dat we de kiepwagens het meeste zien. Ze zijn er in allerlei groottes, in meerdere uitvoeringen, met 1, 2 of 3 wielassen, op de baan en in het veld. We geloven er trouwens in dat de transportactiviteit in de landbouwsector enkel verder toeneemt.

Fabrikanten volgen deze trend en ontwerpen steeds meer geavanceerde exemplaren met meerdere opties, zodat er een model is dat het best past bij de transportbehoefte van elke gebruiker. Zo wordt de landbouwer bij de aankoop van een nieuwe kiepwagen geconfronteerd met een breed gamma aan uitvoeringsmogelijkheden.

Om hem te begeleiden bij zijn keuze, zochten we Raymond De Potter op. Hij werkt voor MDM Industrie, dat in België het Franse merk La Campagne invoert.

Twee koperstypes

Raymond De Potter schetst 2 types van kopers op de Belgische markt van landbouwkiepers. Vooreerst is er de traditionele landbouwer, die een kiepwagen koopt volgens de noden eigen aan zijn bedrijf. Vaak is dit voornamelijk voor het vervoer van graan van het veld naar de loods of de handelaar. Daarnaast wordt de wagen occasioneel gebruikt voor het trans-port van andere materialen. Finaal wordt deze kiepwagen minder intensief gebruikt. Daardoor is dit type klant met een eenvoudigere uitvoering en minder opties tevreden.

Een tweede type koper is degene die op grotere schaal aardappelen, bieten, groenten… teelt en vervoert. Zij worden geconfronteerd met meerdere en intensievere transporten. Deze kiepwagens rijden meer, dus wordt er gekozen voor hoogwaardige uitvoeringen met meerdere opties. Vaak komt het voor dat zo’n koper meerdere aanhangwagens in 1 koop aanschaft.

Evoluties bij tractoren en inzake wetgeving volgen

Om de evoluties op de markt van aanhangwagens te volgen, moeten we de dingen in perspectief plaatsen. De aanhanger volgt immers de bewegingen op de tractormarkt. Deze laatste is in de geschiedenis alsmaar krachtiger en sneller geworden. Daardoor kan de tractor meer lading, sneller en verder vervoeren. Ook de aanhangwagens kregen dus een grotere transportcapaciteit, stevigere onderstellen, efficiënte en comfortabele vering en groter gedimensioneerde remmen.

Raymond De Potter geeft aan dat wanneer MDM Industrie de verkoop van het merk La Campagne begon in 1995 het meest verkochte model een 17-tons kipper was met dubbele as, een baklengte van 6,50 m en een eenvoudige uitrusting. Vandaag wordt er regelmatig een model verkocht in een configuratie met een baklengte van 8,50 m, rustend op een drieassig onderstel dat hydraulisch of pneumatisch geveerd wordt en dat een capaciteit heeft van 33 of 34 ton, afhankelijk van de aankoppeling.

Wetgeving zorgt er ook voor dat fabrikanten hun aanbod aan rollend materiaal aanpassen. We noemen hier de afstand tussen de wielassen, die wettelijk is vastgelegd in functie van de laadcapaciteit. Vroeger hadden wij in ons aanbod 3 baklengtes die gemonteerd konden worden op een drieassig onderstel, meer bepaald 7,60 m, 8,10 m en 8,50 m. De wetgever legde ondertussen een afstand tussen de wielassen op van 1,80 m. Daardoor verdween de uitvoering met een baklengte van 7,60 m voor kiepwagens met een maximaal toegelaten massa van 33 en 34 ton uit het aanbod.

Parallel met voornoemde evolutie werd de montage van 2 volgassen of 2 gedwongen gestuurde assen noodzakelijk bij grotere baklengtes. Doen we dit niet, dan treden er buitensporige mechanische spanningen op, waarbij de aanhangwagen de tractor kan duwen. Dit leidt dan weer tot gevaarlijke situaties. Hoe verder de assen uit elkaar staan, hoe hoger de risico’s.

De montage van een dubbelleiding hydraulisch remsysteem, zoals reeds bij pneumatische reminstallaties bestond, werd recent ook verplicht op tweeassige kiepwagens. In België zijn drieassers zelfs verplicht om over een pneumatisch remsysteem te beschikken.

1, 2 of 3 assen

De eerste vraag die zich aandient bij de aankoop van een kiepwagen is welk gebruik deze toegedicht wordt: welke materialen gaat hij vervoeren? Met welke frequentie? Wat zijn de afstanden die afgelegd worden? Wat is het vermogen van de tractor die de wagen trekt? Wat is het reliëf in de regio? Wat zijn de kenmerken van de wegen? Eens de antwoorden op deze vragen gegeven zijn, kan het laadvolume en de capaciteit van de kiepbak bepaald worden.

Hieruit volgt ook het kiezen van het geschikte wielstel: 1, 2 of 3 assen? “Er bestaat nog een heel klein aanbod aan enkelaskippers”, zegt Raymond De Potter, “maar de vraag ernaar is zo goed als onbestaande, zelfs de tweedehandsmarkt hiervoor droogt op.”

Wat de keuze voor een tweeasser of drieasser betreft: laat je leiden door de laadcapaciteit én door de wettelijke regelgeving. Weet ook dat een wielas tot maximum 10 ton belast mag worden en het trekoog tot 3 ton, als dit een traditioneel ringontwerp heeft. Dit kan 4 ton zijn als voor een bolkoppeling, type K80, wordt gekozen.

Boggie of tandem?

Wat betreft het onderstel worden diverse configuraties aangeboden op de markt. Waar enkelaskippers rusten op een vaste wielas, is het aanbod ruimer voor kippers met 2 wielassen.

De goedkoopste oplossing zijn de pendelassen (schommel) waarbij de linker- en rechterwielen onafhankelijk van elkaar omhoog en omlaag kunnen bewegen over een grote afstand. Het is een degelijke constructie. De boggie en tandem zijn 2 andere mogelijke oplossingen, die beide over een veersysteem beschikken.

Bij een boggie-onderstel zijn de voorste en achterste as, zowel aan de linker- als rechterzijde met elkaar verbonden door een veerbladenpakket om torsiekrachten op te vangen. Het veerbladenpakket wordt via een centraal draaipunt, waar ze met een scharnierpen in een houder zijn bevestigd, aan het chassis gemonteerd. De boggie ondervindt comfort door het veerbladenpakket én dit zorgt voor een goede verdeling van de last en volgt mooi de reliëfcontouren van het terrein. De achteras van de tractor ondergaat wel het gedrag van de boggie.

Bij een tandem zijn beide wielassen compleet onafhankelijk van elkaar opgehangen aan het wielstel. Iedere as wordt via een bladverenpakket zowel links als rechts opgehangen. Er bestaan varianten op deze mechanische uitvoering via bladveren, namelijk een hydraulische of pneumatische vering. De voordelen van een tandem zijn de rijkwaliteit op de weg, de stabiliteit, het comfort. Dit voorkomt belasting op de tractorwielen tijdens het lossen, ook bij het remmen wordt de kracht die naar voren wordt uitgeoefend gereduceerd.

De belangrijkste kritiek die een tandem kan worden toegeschreven is de lagere bodemvrijheid en slechtere verdeling van de lasten op het terrein.

Of het nu gaat om een boggie of een tandem, de wijze hoe de wielassen verbonden zijn met de bladveren (boven of onder) en het scharnierpunt bij een boggie, beïnvloeden de rijprestaties direct, en dit zowel op het vlak van bodemvrijheid als op het vlak van voertuigstabiliteit. Wat kiepwagens met 3 assen betreft, een tridem, komt deze het best overeen met de specificaties van een tandem.

De trekdissel kan genieten van een mechanische vering via een bladverenpakket of hydraulische vering. De wijze waarop het onderstel én de dissel geveerd zijn, kan bijkomende voordelen bieden. Een hydraulische vering hiervan vervult niet alleen de rol van schokdemper, maar maakt het ook mogelijk om de hoogte te regelen, om een hellingscorrectie uit te voeren of om een wielas op te heffen bij een lege laadbak.

Volgassen of gestuurde assen?

“Vanaf het moment dat we praten van een 2- of 3-asser, dringt de vraag zich op of we kiezen voor een volgas of voor een gedwongen gestuurde wielas. De volgas volgt, zoals de naam aangeeft, de genomen bochten, waardoor spanning van de banden wordt afgenomen en waardoor er een veiliger weggedrag is”, legt Raymond De Potter uit. “Het is noodzakelijk om de volgas te blokkeren bij hoge snelheid en bij het achteruit rijden.”

Dankzij gedwongen gestuurde wielassen genieten we wel van het voordeel van gestuurde wielen vooruit én achteruit en dit bij iedere snelheid. Het is echter noodzakelijk dat de tractor wordt uitgerust met een aankoppeling voor het stuursysteem. Dit zorgt ervoor dat er minder snel van tractor en/of aanhangwagen wordt gewisseld, daar het aan- en afkoppelen iets gecompliceerder wordt. Dat stuursysteem is doorgaans mechanisch uitgevoerd, andere varianten maken hun intrede.

Om het thema van het onderstel te vervolledigen, kan de koper zich nog vragen stellen bij de afmetingen van het vierkante profiel waarop de wiel-as is gebaseerd. Afhankelijk van de fabrikant kan hier verschil op zitten. Nog belangrijker dan dit, is de dimensionering van de remmen. Ook deze hebben de evolutie naar grotere aanhangwagens gevolgd. Neem nu het pneumatisch remsysteem, daarbij kunnen we vandaag de intensiteit van remmen afregelen naargelang de lading (veel of weinig). Vroeger moest de bestuurder dit handmatig doen via een draaiwiel en werd het weinig of slecht toegepast. Vandaag bestaan er hiervoor geautomatiseerde oplossingen.

Ook een luchtdrukwisselsysteem kan gemonteerd worden op de aanhangwagen. Een persluchtcompressor en leiding moeten hiervoor aangelegd worden tot aan het ventiel van de banden. Er is al een fabrikant die wielassen aanbiedt waar de luchtleiding intern in loopt. Zo is er een veel kleiner stuk leiding dat in de velg zit en dat schade kan oplopen.

Analyseer in de diepte

De productiekwaliteit en mechanische kenmerken van het chassis en de laadbak moeten ook eens geanalyseerd worden. Denk hierbij aan welke staalsoort gebruikt is en aan welke eigenschappen deze heeft. Welke dikte heeft het staal op het niveau van het chassis, de bodem van de laadruimte, wat is de dikte van de wanden? Hoe is de laadbak gevormd? Heeft deze lasnaden en zo ja, waar bevinden deze zich?

Raymond De Potter geeft aan dat ze bij ‘La Campagne’ 4 materiaalsoorten gebruiken: traditioneel staal, hoog elastisch staal, Hardox-staal of inox. De bodemplaat is 5 mm dik, de zijwanden 4 mm. Bij dit merk worden de zijwanden uit een plaat in een stuk gevormd. Er zijn dus geen dwarse lasnaden.

De vorm van de laadbak speelt ook een rol. Er is de klassieke rechthoekige constructie, andere fabrikanten maken afgeronde vormen, nog andere kiezen voor een conische vorm. Bij deze laatste mogelijkheid is de laadbak aan de achterzijde lichtjes breder dan aan de voorzijde. Dit vergemakkelijkt het ledigen van de laadruimte tijdens het kippen. De vorm van de laadbak heeft een invloed op het al dan niet makkelijk reinigen ervan.

De afmetingen van de laadbak, zijn plaatsing op het chassis én de verhouding tot het onderstel dienen van nabij bekeken te worden, zeker wanneer er zeer precieze manoeuvres verwacht worden. Onze gesprekspartner haalt zo het voorbeeld aan van een aardappelteler. Deze moet met zijn kiepwagen aardappelen kunnen lossen in een stortbak, zonder dat er product gemorst wordt of zonder dat de achterbumper in de weg zit. Via een uitgekiende constructie is dit allemaal mogelijk.

Verwaarloos de achterdeur niet

De achterdeur van de laadbak kan automatisch geopend worden of hydraulisch en kan uit 1 of 2 delen bestaan. Een achterdeur uit 1 stuk is favoriet bij heel wat klanten, omdat het meerdere voordelen biedt: robuust, weinig gevoelig aan corrosie, beter sluitend. Sommige fabrikanten brengen extra strippen in metaal of inox aan om een nog betere aansluiting met de laadbak te bekomen. Inox glijdt beter in de geleiderails en vermindert ieder risico op roest.

Hoe de achterdeur opengaat, is belangrijk. Een versie die een ruime opening biedt en die mooi parallel aan de laadbak beweegt, zorgt ervoor dat men mooi vloeiend en makkelijk kan leegkippen.

Het schilderwerk: een niet te onderschatten parameter

De kwaliteit van het schilderwerk van de totale aanhangwagen is een parameter waar kopers te vaak niet bij stil- staan. Uiteraard heeft een kwalitatief geschilderde kiepwagen een invloed op de esthetiek ervan. Toch is dit een subjectief punt, aangezien sommigen er hoge eisen aan stellen en anderen er snel aan voorbijgaan.

Wat veel objectiever is, is het feit dat goed schilderwerk een directe invloed heeft op de bescherming en op het houden van het materiaal in goede conditie op langere termijn. Dit verhoogt dus ook de herverkoopwaarde.

Iedere fabrikant van aanhangwagens heeft zijn (standaard)kleuren. Sommige klanten vragen toch een andere kleur. Op dit vlak is er veel mogelijk, maar van kleur wisselen is niet zo onschuldig als het lijkt. Vaak gaat dit gepaard met een meerkost in het productieproces én het kan een invloed hebben op de herverkoopwaarde.

Raymond De Potter herinnert zich een voorval in zijn carrière waarbij een aanhangwagen van een gerenommeerde fabrikant werd overgenomen bij de verkoop van een nieuwe. “Deze kiepwagen was in een zeer goede staat en we dachten dat het kinderspel was om deze te verkopen. Het probleem was echter dat deze wagen geschilderd was volgens de kleuren van een Amerikaanse tractorfabrikant. Talrijke geïnteresseerde kopers zijn komen kijken, maar keerden hun rug toen ze de kleurstelling zagen. Uiteindelijk hebben we 2 jaar nodig gehad om deze ‘gekleurde’ overname te verkopen, met een negatieve impact op zijn herverkoopwaarde.”

Opzetschotten makkelijk te (de)monteren

Op de laadbak van de kiepwagen kunnen opzetschotten gemonteerd worden, ook hoogsels of verhogingen genaamd. De vlotheid om deze te monteren en demonteren is een parameter die in het oog gehouden moet worden. Raymond De Potter heeft in zijn aanbod opzetschotten van 30 tot 100 cm hoogte. “Ze zijn in aluminium uitgevoerd, waardoor ze een lager eigengewicht hebben dan metalen versies. Dat feit wordt door gebruikers gewaardeerd als ze de opzetschotten moeten (de)monteren.

Tot welke hoogte uiteindelijk de kiepwagen via demontabele schotten wordt verhoogd, hangt grotendeels af van de laaduitrusting die wordt gebruikt. Beschikt de gebruiker over een frontlader of een verreiker? Het is ook mogelijk om hydraulisch in- en uitschuifbare verhoogsels te gebruiken. De hoogte hiervan is echter beperkt tot 40 à 50 cm omwille van de afstand die de hydraulische cilinder kan uitschuiven.

De inkijk in de laadbak van de kiepwagen vanuit de tractor kan een onderwerp zijn dat zeer geapprecieerd is in sommige omstandigheden. Wat fabrikanten op dit vlak aanbieden, kan heel variabel zijn: van een klein kijkglas tot een grote uitsnijding in de voorwand, die voorzien is van plexiglas.

Zo snel mogelijk kippen

Het kippen van de laadbak is noodzakelijk om de lading uit te storten. Als dit vaak moet gebeuren, dient dit proces het liefst zo snel mogelijk uitgevoerd te worden. Het hydraulisch debiet en het volume van de kiepcilinder is hierbij van belang.

Op kiepwagens met een kleinere capaciteit kan een olieleiding van de tractor gebruikt worden om de kiepcilinder te voeden. De tijd die nodig is om te kippen, hangt dus af van het debiet dat door de tractor geleverd wordt.

Voor grotere kiepwagens is het noodzakelijk dat deze over een eigen oliepomp en –reservoir beschikken, daar het oliedebiet dat de tractor levert ontoereikend kan zijn. Het is dus de capaciteit van de oliepomp op deze kiepwagen die de benodigde tijd om te kippen bepaalt. De oliepomp op de aanhangwagen kan aangedreven worden via de cardanas komende van de tractor of door een oliemotor. Deze laatste neemt de nadelen van een cardan weg. De goede werking van een cardanas kan gehinderd worden door liftarmen, als ze niet in een juiste positie staan of wanneer de tractor niet mooi in lijn staat met de kiepwagen.

Het kippen kan gebeuren door een cilinder die in het chassis gemonteerd ligt, door een frontcilinder of door een scharniersysteem. Deze laatste mogelijkheid wordt door Franse fabrikanten veel gebruikt op 3-assers, maar wordt steeds meer achterwege gelaten om gewicht te besparen.

Afdeksysteem

Wanneer onze keuze voor een kiepwagen bijna rond is, komen we bij de accessoires en andere opties. Sommige hiervan zijn vrij te kiezen door de klant, anderen worden vereist door de wetgeving. Denk hierbij aan bumpers, fietsenvangers, reflecterende waarschuwingsborden, omtreklichten… Ook het afdekken van de getransporteerde lading is een item.

Verschillende afdeksystemen staan doorgaans vermeld in de catalogus van fabrikanten. “Het eenvoudigste is een dekzeil open rollen en vastmaken aan de zijkanten van de laadbak. Dit is een goedkope oplossing, maar toch eerder gevaarlijk, omdat de bestuurder acrobatische toeren moet uithalen. De rendabiliteit ligt ook laag, als dit regelmatig moet uitgevoerd worden. Een dekzeil dat opgerold is in de langste richting en dat vooraan kan bediend worden op een loopbrug, valt op zijn minst te verkiezen”, is de mening van onze gesprekspartner.

Voor wie meer verlangt, zijn er elektrisch of hydraulisch bediende oplossingen. Deze maken gebruik van een zwenkarm die het dekzeil op- of afrolt. Afhankelijk van de uitvoering kan het een probleem geven wanneer de achterdeur wordt geopend, maar er bestaan oplossingen die dit wel aankunnen. Ook een rolzeil is een mogelijkheid en is vergelijkbaar met het zeil dat we bij vrachtwagens tegenkomen.

Lage druk wordt de norm

De meest nuttige optie om bij stil te staan is misschien wel de bandenkeuze. Ooit was er wat dat betreft een tijd waarin enkel de prijs het voor het zeggen had. Vandaag is dat niet meer het geval. “Ik zie dat steeds meer klanten een bandenkeuze maken waarbij bodembehoud de rode draad is. Lagedrukbanden zijn hier de norm geworden”, aldus Raymond De Potter.

“Luchtdrukwisselsystemen op aanhangwagens zijn nog een zeldzame verschijning in België, maar ik zie hier verandering in komen in de toekomst, zeker gezien de hogere gewichten die geladen worden en gezien de combinatie veldwerk met transport die gemaakt wordt. Het enige pijnpunt waar we hier nog tegenaan lopen is de tijd om de bandendruk terug te verhogen, maar ook hier evolueert het materiaal en zijn er mogelijkheden in de toekomst.”

Eveneens moet het bandenprofiel worden bekeken. Vaak is het een afweging maken tussen de beste stabiliteit en een hoog zelfreinigend effect van het bandenprofiel.

Kies de laatste opties volgens je noden

De optielijst bij de keuze van een aanhangwagen kan lang zijn bij sommige fabrikanten en laat men het best bepalen door de noden van zijn eigen landbouwbedrijf. Kijken we naar de aardappelteler, dan kiest die vaak voor een valbreker en een matras. Sommige aanhangwagenfabrikanten maken dit materiaal (deels) zelf, anderen kopen het volledig aan. Bevestigingspunten voor een valbreker worden het best gemaakt voordat het geheel geschilderd wordt voor een goede bescherming.

Nog een populaire optie op grotere akkerbouwbedrijven is de overlaadvijzel. Deze kan achteraan gemonteerd worden en kan bijvoorbeeld kunstmest direct overladen in de meststofstrooier.

Een toegangsladder tot de laadruimte, spatborden, opbergkoffer … zijn allemaal nuttige opties, zonder te spreken van persoonlijke aanpassingen die maatwerk vereisen.

N.H.