Is MUBT een volwaardig ecologisch en economisch alternatief in het melkveerantsoen?
De zoektocht naar alternatieve eiwitgewassen ter vervanging van soja loopt volop. Binnen het Ekopti-project (Eiwit in de Koe OPTImaliseren) werd nagegaan of het behandelen van tarwe met ureum een oplossing kan bieden.
Soja is de belangrijkste eiwitbron in het melkveerantsoen, maar door de hoge ecologische voetafdruk en de sterk variabele kostprijs, wordt meer en meer gezocht naar alternatieve eiwitgewassen.
Tarwe is een energierijk product dat veel zetmeel aanlevert dat relatief snel verteerd wordt in de pens. Hierdoor wordt aangeraden om de hoeveelheid tarwe in het rantsoen te beperken om pensverzuring te voorkomen. Daarnaast is de eiwitaanbreng van granen beperkt, waardoor ze in onbehandelde vorm niet geschikt zijn als alternatieve eiwitbron. Granen met ureum behandelen verhoogt echter het stikstofgehalte en creëert een bufferend effect in de pens. Dit maakt het een interessant product om soja gedeeltelijk te vervangen en om granen op een veiligere manier in te passen in het rantsoen.
Granen behandeld met ureum
Door lokaal geteelde granen met ureum te behandelen, kan je ze met een verhoogd stikstofgehalte op een veilige manier voederen. Bij dit proces voegt men bij rijp geplet graan water en een product dat ureum en urease bevat (bijvoorbeeld ureum houdende pellets). Het behandelde graan wordt voor minimum 3 weken afgedicht (figuur 1).
Het enzym urease zet door de aanwezigheid van vocht het ureum om in ammoniak en koolstofdioxide, die vervolgens omgezet worden in ammoniumbicarbonaat. In de pens vormt het ammonium een stikstofbron voor de vorming van microbieel eiwit, terwijl bicarbonaat zorgt voor een bufferende werking van het graan. Het ruweiwitgehalte wordt opgekrikt (maal 2,6 ten opzichte van onbehandelde tarwe volgens producent), maar dit is bijna volledig te wijten aan een toename van het niet-eiwit stikstofgehalte (uit ureum) in het product. De stijging in darmverteerbaar eiwit (DVE) (maal 1,8 ten opzichte van onbehandelde tarwe volgens claim) wordt toegeschreven aan het stimuleren van de microbiële eiwitproductie.
Met ureum behandelde tarwe (MUBT) kan hierdoor mogelijk een goed alternatief vormen ter gedeeltelijke vervanging van sojaproducten in het melkveerantsoen en om granen, die snel fermenteren ter hoogte van de pens, op een veilige manier te voederen door een hogere buffercapaciteit.
Pilootstudie
Beide voordelen werden afzonderlijk onderzocht in een pilootstudie op 2 bedrijven, waarbij de impact op de technische prestaties van melkvee en de economische haalbaarheid werden geëvalueerd. Dit onderzoek werd uitgevoerd binnen het Vlaio-project Ekopti (Eiwit in de Koe OPTImaliseren).
In dit project zetten Inagro en ILVO, op een ecologische en economische manier, in op een efficiëntere benutting van het voedereiwit in de melkveehouderij.
Algemene proefopzet
De pilootstudie werd uitgevoerd bij 2 melkveehouders in de periode van december 2021 tot en met maart 2022. Voor deze bedrijven werden telkens 2 rantsoenen uitgewerkt: één zonder MUBT en één met MUBT. Melkveehouder 1 gebruikte het rantsoen met MUBT ter gedeeltelijke vervanging van soja (Case 1) en melkveehouder 2 gebruikte het rantsoen met MUBT om tarwe op een veilige manier in het rantsoen te brengen (Case 2).
In beide cases werd gestreefd naar een gelijkwaardige invulling van de voedereenheid melk (VEM)- en DVE-behoeften tussen het controlerantsoen en het rantsoen met MUBT. Elke proef bestond uit 2 periodes van 4 weken, waarin de 2 rantsoenen achtereenvolgens werden gevoederd. Hierdoor kan het tijdseffect niet losgekoppeld worden van het rantsoen-effect en vormen de besproken resultaten slechts een eerste indicatie die verder afgetoetst dienen te worden in een uitgebreider onderzoek.
De eerste 3 weken van een rantsoenperiode werden steeds gezien als een aanpassingsperiode aan het rantsoen, tijdens de laatste week werden voederopname (op groepsniveau) en melkproductiegegevens (melkproductieregistratie of MPR-data) verzameld. De economische berekeningen werden uitgevoerd met de prijzen uit de periode december 2021 – maart 2022. De prijzen bedroegen op dat moment 321 euro per ton voor geplette tarwe, 575 euro per ton voor sojaschroot 44% RE en 450 euro per ton (Case 1) en 353 euro per ton (Case 2) voor MUBT. De uitbetaalde melkprijs bedroeg 43 euro per 100 l voor Case 1 en 44 euro per 100 l voor Case 2. De hierna volgende berekeningen werden bijgevolg uitgevoerd onder marktomstandigheden die afwijken van het meerjarige gemiddelde.
MUBT ter gedeeltelijke vervanging van soja
Op bedrijf 1 werd eerst gedurende 4 weken een rantsoen gegeven met 3,35 kg soja 44 (op verse stof basis) per koe per dag (controlerantsoen). Daarna werd overgeschakeld op een rantsoen waarbij 0,75 kg soja 44 werd vervangen door 1 kg MUBT (175 kg ureumhoudende pellets per 1.000 kg tarwe). Dit is de dosis aanbevolen door de producent van de pellets om de MUBT als eiwitcorrector in het rantsoen te gebruiken. Het rantsoen met MUBT werd ook gedurende 4 weken gevoederd.
In tabel 1 (Case 1) is te zien dat de voerefficiëntie vergelijkbaar is tussen beide rantsoenen. Met het MUBT-rantsoen is de melkopbrengst gestegen met 0,37 euro per dier per dag, terwijl de totale voerkost gedaald is met 0,14 euro per dier per dag. Daardoor steeg het voersaldo met 0,50 euro per dier per dag ten opzichte van het controlerantsoen. Met de prijzen uit die periode kan dit voor een bedrijf met 100 melkkoeien op jaarbasis bijgevolg een extra voersaldo opleveren van ruim 18.000 euro.
MUBT om tarwe op een veilige manier in het rantsoen te brengen
Op bedrijf 2 werd eerst gedurende 4 weken een rantsoen gegeven met 1,75 kg MUBT (40 kg ureumhoudende pellets per 1.000 kg tarwe). Dit is de dosis aanbevolen door de producent van de pellets om de MUBT als evenwichtig krachtvoer te gebruiken. Daarna werd overgeschakeld op een rantsoen waarbij de 1,75 kg MUBT werd vervangen door 1,5 kg geplette tarwe en extra Acidomix (controle) om pensverzuring tegen te gaan. De overige rantsoenbestanddelen werden in beperkte mate aangepast om een gelijkwaardige VEM- en DVE-invulling te bekomen. Dit rantsoen werd gedurende 4 weken gevoederd.
In tabel 1 (Case 2) is te zien dat de voerefficiëntie vergelijkbaar is tussen beide rantsoenen. Het voersaldo is met 0,09 euro per dier per dag gestegen met het MUBT-rantsoen ten opzichte van de controle door een licht verhoogde melkopbrengst en een gelijk gebleven totale voerkost. Met de prijzen uit die periode kan dit voor een bedrijf met 100 melkkoeien op jaarbasis bijgevolg een extra voersaldo opleveren van ruim 3.000 euro.
MUBT lijkt een interessant alternatief
Op economisch vlak was, in de periode van deze pilootstudie, een rantsoen met MUBT interessanter. Een uitgebreidere studie moet deze resultaten echter bevestigen.
De huidige soja-, ureum- en tarweprijzen spelen uiteraard een belangrijke rol in welk rantsoen economisch interessanter is. Bij minder gunstige ureum- en tarweprijzen ten opzichte van de sojaprijs kan het voor de veehouder bijgevolg toch economisch interessanter zijn om soja in het rantsoen te houden.
Deze proef kwam tot stand dankzij de financiële steun van de Vlaamse overheid in het Vlaio-LA traject Ekopti (Eiwit in de Koe OPTImaliseren), uitgevoerd door Inagro en ILVO.
