Succesvol beweiden blijkt een grote uitdaging
Beweiden biedt tal van voordelen. De voederwaarde van vers gras overtreft die van ingekuild gras en de voerkosten liggen bij weidegang over het algemeen lager.
Een jaar geleden startte het project ‘WeideWijs: Toekomstgericht beweiden in Vlaanderen’, een samenwerking tussen Hooibeekhoeve, Cow Coach, Obs’Herbe, Instituut voor Landbouw-, Visserij- en Voedingsonderzoek (ILVO) en enkele melkveehouders, met als doel om het draagvlak voor beweiding in Vlaanderen te vergroten. Mede door de opkomst van melkrobots, veranderende klimaatomstandigheden en het gebrek aan financiële stimulansen, is succesvol beweiden een grote uitdaging geworden voor vele Vlaamse melkveehouders. Nochtans biedt beweiding tal van voordelen: zo overtreft de voederwaarde van vers gras die van ingekuild gras en liggen de voerkosten bij weidegang over het algemeen lager.
Meerderheid laat koeien buiten
Om een beter idee te krijgen over beweiding in Vlaanderen werd binnen WeideWijs een digitale vragenlijst opgesteld die Vlaamse melkveehouders vrijblijvend online konden invullen. In totaal werd de enquête ingevuld door 127 Vlaamse melkveebedrijven met gemiddeld 95 melkgevende koeien en 66 stuks jongvee. De meeste bedrijven (53%) hebben een productieniveau tussen 8.000 en 10.000 l per koe. Bijna een kwart van de respondenten heeft een productieniveau van meer dan 10.000 l.
Volgens de WeideWijs-enquête laat een ruime meerderheid, namelijk 75% van de bedrijven, zijn melkgevende koeien buiten lopen. Dit aandeel kan opgedeeld worden in 57% melkveehouders die alle runderen laten buiten lopen, terwijl 18% enkel de melkgevende koeien beweidt.
Dalende trend
In eerder uitgevoerde enquêtes kon men echter een dalende trend opmerken in Vlaanderen. Op 10 jaar tijd zou het percentage beweiding in Vlaanderen gedaald zijn van 93% naar het 60% (tabel 1). Het huidige aandeel beweiders van 75% uit de WeideWijs-enquête is dus vermoedelijk een overschatting: melkveehouders die hun melkvee permanent opstallen, waren wellicht minder geneigd om de digitale vragenlijst in te vullen.
Zo blijkt ook uit de cijfers van het Melkcontrolecentrum Vlaanderen (MCC) dat 2.456 Belgische melkveebedrijven zich het afgelopen jaar bij hun zuivelwerker aangemeld hebben als producent van weidemelk. Al naargelang de voorschriften van Stichting Weidegang werden 1.085 van deze bedrijven (44,3%) onderworpen aan een audit in 2022. Meer dan 98% van deze bedrijven doorstond de audit met glans en werd terecht gecertificeerd als producent van weidemelk.
Beweiding in de lift in Nederland
In tegenstelling tot Vlaanderen, publiceert Nederland wel officiële statistieken rond beweiding. Hier is beweiding al lang een belangrijk issue, met succesvolle voorlichtingsprogramma’s en een ‘Convenant weidegang’ tot gevolg. Volgens het Centraal Bureau voor de Statistiek zit weidegang in Nederland opnieuw in de lift sinds 2016. Het aandeel Nederlandse bedrijven dat melkkoeien laat grazen is op 6 jaar tijd gestegen van 76% naar ruim 86% in 2021. Dit cijfer stabiliseerde op 83,9% in 2022. Ook in Wallonië zou het aandeel beweiding hoger en stabieler zijn dan in Vlaanderen.
Kleine huiskavels bemoeilijken weidegang
Het lage aandeel beweiding in Vlaanderen is toe te schrijven aan de slechte verkaveling en bijgevolg kleine huiskavels in verhouding tot het aantal melkkoeien. Uit deze enquête bleek dat de beweiders bijna 8 melkkoeien per ha huiskavel hebben, terwijl dit aantal voor de niet-beweiders 15 bedraagt. Dit kengetal zagen we in Vlaanderen op 15 jaar tijd bij de beweiders verhogen van 3,5 naar 7,9 melkkoeien per ha. Wat vooral opvalt, is de grote kloof tussen beweiders en opstallers. Als je weet dat 10 melkkoeien per ha de bovengrens is om het certificaat van weidemelk te halen, is het niet verrassend dat een belangrijk aandeel van de bedrijven niet aan beweiding doet of kan doen. Aan een gemiddelde grondprijs van 63.000 euro/ha betekent een extra huiskavel een serieuze investering.
In de enquête zelf staat deze reden slechts op de derde plaats (29% van de respondenten). De opstallers vinden de moeilijke combinatie met robotmelken (33%) en de schommelingen in het rantsoen (33%) de voornaamste redenen om niet te starten met beweiden. Anderzijds werd in de enquête duidelijk dat de meerderheid van de melkveehouders (72%) kiest voor beweiden, omdat dit beter is voor de gezondheid en het welzijn van de dieren.
Drempels verlagen
De antwoorden uit deze vragenlijst zullen ook bijdragen aan de verdere werking van WeideWijs. Het project heeft de ambitie om de drempels voor weidegang te verlagen. Dit zal onder andere aan bod komen tijdens een webinar op 17 februari, alsook op het slotevent, waar fiches zullen verspreid worden die praktische oplossingen aanbieden aan de melkveehouder.
WeideWijs wordt mogelijk gemaakt met de steun van het Europees Landbouwfonds voor Plattelandsontwikkeling.
