Uientelers zijn voorbereid voor de toekomst

In september 2022 werd de Vlaamse Uiendag georganiseerd te Wielsbeke. Daar konden de aanwezigen reeds kennismaken met de eerste proefresultaten uit 2022. Op de studienamiddag kwamen de resultaten nogmaals aan bod, maar deze keer aangevuld met verdere beoordelingen op sortering en kwaliteit van de uien. Deze namiddag kwam tot stand met de medewerking van PCG, Inagro, Ingro, Vegras en Boerenbond. Ook het nieuwe GLB, dat in 2023 in voege treedt, kwam aan bod in de presentatie van Bart Debussche (Departement Landbouw en Visserij). De presentaties van de uienstudienamiddag zijn te raadplegen op de website van het Provinciaal Proefcentrum voor de Groenteteelt Oost-Vlaanderen (PCG).

Nieuwe GLB

Voorlopig kon nog maar onder voorbehoud van goedkeuring op Vlaams niveau het nieuwe GLB toegelicht worden. In 2023 start de nieuwe periode van het GLB met heel wat veranderingen, ook voor de uientelers. Eén van grote verandering is de conditionaliteit, dit zijn de voorwaarden waar iedere landbouwer die rechtstreekse betalingen ontvangt verplicht moet aan voldoen. De conditionaliteit bestaat uit 10 normen Goede landbouw en milieuconditie (GLMC’s) en beheerseisen die voortvloeien uit Europese wetgeving. Zo staat in GLMC 8 opgenomen dat op percelen waar knolcyperus aanwezig (>10m² besmet) is geen wortel-, bol- of knolgewas geteeld mag worden. Ook uien vallen hieronder. Deze maatregel is vooral erop gericht om verdere verspreiding van knolcyperus tegen te gaan.

Er is ook een nieuwe app gelanceerd: de AgriLens. Is te downloaden op smartphone en zo heb je steeds alle perceelsinformatie bij de hand. Zo ondermeer ook informatie over verplichte bufferzones langs waterlopen of oppervlaktewaterlichamen. Met de app kunnen ook foto’s genomen worden die locatie en tijdstip vastleggen.

Ecoregelingen zijn vrijwillige maatregelen telkens voor 1 jaar. Voor het uitvoeren van bepaalde activiteiten verdergaand dan wettelijke bepalingen krijg je dan een vergoeding. Alles is aan te vragen via de Verzamelaanvraag. Meer info over nieuwe GLB is terug te vinden via https://lv.vlaanderen.be/beleid/landbouwbeleid-eu/gemeenschappelijk-landbouwbeleid-glb/maatregelen-gemeenschappelijk

Overzicht teeltseizoen 2022

Een wisselvallig voorjaar met achtereenvolgens een natte februarimaand, gevolgd door een droge periode in maart en wederom overvloedige neerslag in april, heeft voor wisselende (lees: moeilijke) omstandigheden gezorgd bij de start van de teelt. Korstvorming was op veel percelen het logische gevolg met een (te) dunne stand van de uien als resultaat. Her en der zijn later in het voorjaar percelen omgeploegd door te lage standdichtheden. Gedurende het verdere verloop van het groeiseizoen vormden voornamelijk droogte en trips de grootste bedreigingen.

“Al deze beperkende factoren resulteerden op veel plaatsen in grote opbrengstverliezen en bijgevolg slechte eindresultaten. Als geluk bij ongeluk verloopt de prijsvorming sinds eind november bijzonder goed, wat veel goed maakt voor de Vlaamse uienteler”, vulde Jonas Bodyn (PCG) nog aan.

Rassenkeuze in het kader van een duurzame teelt

Rassenkeuze is en blijft een zéér belangrijk punt in de uienteelt. De keuze wordt beïnvloedt door tal van factoren zoals grondsoort, oogstperiode, afzetmarkt, verkoopperiode, etc. Aangezien elk ras z’n specifieke kenmerken bezit is het dus van groot belang om een doordachte keuze te maken. Robrecht Winnepeninckx (PCG) lichtte de rassenproef toe van 2022 die aanlag op het uienplatform te Wielsbeke. In dit droge jaar bewezen Medusa (Takii Seeds) en Hysinger (De Groot en Slot) wederom hun grote opbrengstpotentieel. Met respectievelijk 86 ton en 83 ton per ha waarvan telkens 60% en 73% grove uien (>60mm) spannen ze ook dit jaar de kroon. Ook Bonus (Takii Seeds), Saddleback (Seminis), Fasto (Hazera) en Hybelle (De Groot en Slot) doen het meer dan behoorlijk. Met variërende opbrengsten tussen 60 en 70 ton, waarvan een mooi aandeel grove uien, werden ook dit jaar positieve resultaten gehaald met deze rassen. De kop van het achtervolgende peloton werd getrokken door Motion (Syngenta), Promotion (Syngenta) en de De Groot en Slot-rassen Hyroad, Hyfive en Hytune.

Begin januari vertoonden bepaalde rassen de eerste signalen van kwaliteitsverlies in de bewaring. Bonus en Saddleback hadden respectievelijk 30% en 18% kalende uien. Ook bij Prediction (Syngenta), Hytune en Lovito (Seminis) was er al een klein aandeel kalende uien terug te vinden. Bij Hybelle werden de eerste zachte uien waargenomen. “Dit bewaarseizoen loopt goed door de omstandigheden in onze proef, maar dat is zeker niet het geval in heel Vlaanderen. Medusa en Hysinger doen het beide nog goed maar zijn minder geschikt voor lange bewaring. Eind november is het uiterste voor Medusa, Hysinger kan nog verder tot in januari. Voor langere bewaring zijn Dormo (Hazera), Rockito (Seminis), Promotion en Hyfive de betere alternatieven.” sloot Robrecht af.

De positieve resultaten in deze proef zijn niet sprekend voor Vlaanderen in 2022. De proef was gelegen op een locatie waar gedurende het teeltseizoen 240mm neerslag viel. Daarnaast zette de teler gedurende de droge periodes de haspel in, goed voor nog eens 65mm. Naast een grote invloed op de opbrengst hebben deze omstandigheden ook gezorgd voor een lage ziekte- en insectendruk (door goede opname van gewasbeschermingsmiddelen) en een goede werking van maleïnehydrazide (MH) wat de bewaarkwaliteit bevordert.

Bemesting in uien: hoe pak je dit aan?

Met MAP7 (of het vervolg van MAP6) in het vooruitzicht heersen er onder de telers veel vragen omtrent de bemesting van diverse teelten in de toekomst. Ook onder de uientelers is er twijfel rond de aanpak van 2023. “Indien de bodem in goede staat verkeert, kunnen we goede resultaten behalen met minder stikstof”, vertelde Lore Lauwers (PCG). De stikstofproef op het uienplatform lag aan op een zandleembodem met een pH van 6,5 en koolstofpercentage van 1%. De totale stikstofgiften varieerden tussen 12 en 112 eenheden stikstof. Alle objecten behaalde een gelijkaardige opbrengst en sortering, schommelend rond 57 ton/ha met het grootste aandeel in de 50-60mm. “Dit was ook het geval in het object dat slechts 12 E N kreeg bij de start via effluent. Daarnaast eindigde het nitraatresidu (bij oogst) onder de norm bij de objecten die geen bijbemesting gekregen hadden.”, aldus Lore. Op deze locatie in 2022 waren 12 eenheden stikstof voldoende voor het behalen van een goede opbrengst, sortering en nitraatresidu bij oogst.

Chemische of mechanische onkruidbestrijding

Uien is een gewas dat traag groeit in de beginfase. Hierdoor ligt de grond lang onbedekt wat meer kansen biedt aan onkruiden. Deze laatste hebben het potentieel een grote concurrent te vormen voor de uien wat uiteindelijk resulteert in een lagere opbrengst. Het belang van onkruidbestrijding is daarom niet te onderschatten, zeker niet met het afnemend aanbod aan herbiciden. “De afgelopen jaren verloren we meerdere sterke, selectieve middelen met zowel bodem- als contactwerking. Voorbeelden hiervan zijn CIPC, diquat, chloridazon en bromoxynil. Met het overblijvende pakket zullen we gerichter en aandachtiger te werk moeten gaan om een complete bestrijding te bereiken”, vertelde Geert Verhiest (Sanac Fyto) aan de aanwezigen. Hiervoor moeten we rekening houden met verschillende factoren. De belangrijkste zijn de soort van de aanwezige onkruiden alsook het stadium waarin de uien zich bevinden. Om selectiviteitsproblemen te voorkomen moeten we vervolgens ook kijken naar druppelgrootte, grondtoestand en klimatologische omstandigheden. “Een hele puzzel die veel aandacht vraagt, maar resulteert in een mooi, bevredigend resultaat”, aldus Geert.

Het krimpend aanbod herbiciden heeft als gevolg dat mechanische onkruidbestrijding meer en meer in de kijker komt te staan. Niet alleen in biologische landbouw, maar ook in de gangbare biedt deze techniek mogelijkheden. Bij Inagro werd afgelopen jaar de eerste ervaring opgedaan met mechanische onkruidbestrijding in zaaiuien. Hieruit bleek al snel dat dit geen evidentie is. Jonas Bodyn (PCG) vertelt: “Wiedeggen brengt ook nadelen met zich mee: te lang wachten veroorzaakt plantuitval, te vroeg starten heeft minder effect en vormt een nieuw kiembed voor het onkruid.” De meeste kansen liggen in de combinatie van verschillende technieken, waarbij branden de eerste stap is, vervolgens enkele keren wiedeggen en later in de teelt schoffelen.

Uien en irrigatie: een goede combinatie in de praktijk

Proeven met druppelirrigatie tonen al enkele jaren op rij aan dat het systeem een grote meerwaarde is binnen de uienteelt. We kunnen hiermee droogteperiodes overwinnen wat resulteert in hogere opbrengsten, grovere sorteringen en betere kwaliteit. “Per irrigatiebeurt van 20 l/m² creëren we een meeropbrengst van 1,4 tot 2,4 ton/ha”, vertelde Anne Waverijn (PCG). De hoge kostprijs die een installatie met zich meebrengt zal zichzelf op middellange termijn terugbetalen door de goede resultaten.

Proeven blijven echter moeilijk vergelijkbaar met praktijksituaties. Net daarom kwam ook Joost Mangnus aan het woord, een teler uit Zeeuws-Vlaanderen die zelf al enkele jaren ervaring heeft met druppelirrigatie in uien op grotere oppervlaktes. “Van het resultaat ben ik elk jaar zeer tevreden, maar je mag niet onderschatten hoe veel tijd het toch vraagt om er mee bezig te zijn”, aldus Joost. Ze begonnen enkele jaren geleden met druppelirrigatie en werden al snel geconfronteerd door verschillende knelpunten. Om de slangen in de grond te krijgen moet er dieper klaargelegd worden, wat uitdroging veroorzaakt. Ook eens dat alles geïnstalleerd is vraagt het de nodige aandacht: “Je moet het wild uit je veld kunnen houden en voldoende water ter beschikking hebben. Bovendien kruipt er veel tijd in de aansluiting, controleren en herstellen van de leidingen op regelmatige basis en het oprollen van de druppeltapes aan het einde van het seizoen”, vulde hij verder aan.

Aandachtspunten bewaring uien

De beste financiële resultaten zijn doorgaans te behalen later op het seizoen. Ook dit jaar zagen we dat in de prijsvorming. Vanaf eind november stegen de prijzen exponentieel tot €0.6/kg in het voorjaar. Het belang van een goede kwaliteit na bewaring is dan ook cruciaal. Peter De Waal, verkoper bij Tolsma-Grisnich, wees de aanwezigen op het belang van een goede start en opvolging. “Drogen is de eerste en belangrijkste stap in het bewaarproces. Vochtige uien brengen kwaliteitsverlies met zich mee, wat nefast is voor het eindresultaat na verkoop. Net daarom moet de uitrusting in de schuur voorzien zijn van voldoende droog- en ventilatiecapaciteit.”

Wat verlangt de markt van de Vlaamse ui?

Uien is één van de weinige teelten waarvan de afzetmarkt nog een echte vrije markt is, die gebaseerd is op vraag en aanbod. Dit zorgt voor schommelende prijzen maar maakt ook dat het van cruciaal belang is om op de hoogte te zijn van de noden en wetten van binnenlandse retail en export. Het verwerkings- en verpakkingsproces kende de afgelopen jaren een enorme evolutie naar meer geavanceerde technieken. Deze creëren meer mogelijkheden voor afzet na langere bewaring. Lindert Moerdijk (MSP Onions) vertelt: “Nadat de handel in het derde kwartaal op gang is getrokken, is het vierde kwartaal van het jaar doorgaans de beste verkoopperiode voor uien. Ook in het eerste en eventueel zelfs tweede kwartaal van het daaropvolgende jaar liggen veel kansen, maar alleen voor de beste kwaliteit. Handel drijven in het eerste kwartaal betekent concurreren met uien van elders, bijvoorbeeld Nieuw-Zeeland. De voorwaarden zijn dan strenger op vlak van hardheid, vorm en kleur. Maar bij een doordachte rassenkeuze en bewaring onder de juiste omstandigheden zou dat geen enkel probleem mogen vormen.”

Lore Lauwers, Anne Waverijn, Jonas Bodyn (PCG), Bart Debussche (Departement Landbouw & Visserij)