Brussels grondwitloof van Hoeve de Koperen Ketel

Onder een laag sneeuw piepen cilindervormige golfplaten van 6 m lang. Hier ligt de volgende lading grondwitloof van Hoeve de Koperen Ketel in Hoegaarden, die nog enkele dagen moet groeien. “Woensdag 24 januari zal het grondwitloof van die laag klaar zijn”, zegt Yves. “Dan moeten we de witloofkroppen nog kuisen. Na 2 of 3 dagen hebben we alles van deze oogst alweer verkocht.”

De hoeve van Yves Flawinne en zijn echtgenote Veronique Smits ligt pal tegenover de taalgrens. Ze telen naast witloof nog een hele rits andere gewassen. “Wij telen voornamelijk aardappelen, daar hebben we ongeveer 50 ha van staan”, zegt Yves. “Daarnaast telen we ook nog suikerbieten, wintertarwe, korrelmaïs en vlas.”

In 2021 besloten Yves en Veronique om grondwitloof aan dat lijstje toe te voegen. “Ik was toen pas gestopt met het telen van cichorei. Om die vrucht te vervangen, kozen we voor grondwitloof, wat er een beetje op lijkt”, zegt Yves. “De ouders van Veronique hebben ook grondwitloof gekweekt. Met hun kennis en een cursus van de Proeftuinen in Herent (n.v.d.r. Praktijkpunt Landbouw Vlaams-Brabant) konden we aan de slag gaan.”

Veronique is niet de enige met landbouwers in de familie: de grootvader en overgrootvader van Yves waren ook landbouwers. Yves is dan begonnen met de aardappelteelt. Op de Koperen Ketel vloeien bij Yves en Veronique aardappelen en witloof nu samen.

Forceren van witloof

Maar nu terug naar het witloof. Of in het geval van de Koperen Ketel, kan je beter Brussels grondwitloof zeggen. “Je hebt daarnaast ook nog Brabants grondwitloof en hydrowitloof”, zegt Yves. Hydrowitloof wordt het hele jaar door in bakken water gekweekt of ‘geforceerd’, zoals de grondwitlooftelers zelf zeggen.

Grondwitloof telen heeft echter heel wat meer voeten in de aarde. Om te beginnen is het een 2 jaar durende teelt. In mei zaaien Yves en Veronique hun velden, zodat ze in september de wortels kunnen rooien. “Het loof snijd je dan af van de wortels en die gaan in de koelkast”, aldus Yves. In verschillende oogsten of lagen tafelt hij die wortels terug in de aarde om de witloof te forceren. Yves doet dit buiten onder cilindervormige platen, maar er zijn ook telers die dit in grote loodsen of in tenten doen. Het belangrijkste is dat er geen licht aan het grondwitloof kan. “Zo kan je dan normaal gezien van half oktober tot eind maart grondwitloofkroppen verkrijgen.”

In totaal bouwen Yves en Veronique 6 lagen van 6 m voor het forceren van het grondwitloof. Daaronder zit een kader van buizen waar warm water door vloeit, omdat de grond een constante temperatuur van 17 à 18 °C moet behouden. Dat water wordt verwarmd door een ketel, die ze regelmatig terug moeten opstoken met kolen. “Dat is een ketel die we al hadden toen we begonnen met grondwitloof te telen, maar naar de toekomst toe gaan we toch eerder een centrale verwarming moeten installeren”, vertelt Yves.

Brussels grondwitloof

De voorwaarden voor Brussels grondwitloof zijn strenger dan die van Brabants grondwitloof. Zo moet je je in een bepaalde streek bevinden als teler, de wortels bedekken met dekgrond en ook je eigen zaad winnen. “Die eisen worden jaarlijks streng gecontroleerd”, zegt Yves. Pas als je daaraan voldoet, krijgt de krop die je produceert het Europees streeklabel ‘Brussels grondwitloof’. Telers van Brabants grondwitloof mogen daarentegen hybride zaden aankopen en hoeven niet per se dekgrond te gebruiken.

Tot nu toe kochten Yves en Veronique het zaad voor hun Brussels grondwitloof van andere telers, maar komend seizoen planten ze voor het eerst met hun eigen geselecteerde zaad. “Omdat de zaadstokken eerst moeten schieten, kan je pas je zaad oogsten tegen het einde van de zomer”, zegt Yves. “Maar dan heb je al voor het seizoen zelf geplant. De selectie van grondwitloofzaden loopt altijd een seizoen achter.” Andere telers waarschuwden hen al dat het resultaat van de eerste keer zelf geselecteerd zaad gebruiken niet direct het beste resultaat zal leveren. “Het zal een kwestie zijn van telkens de beste wortels te selecteren om betere variëteiten te krijgen.”

Slecht seizoen

Jammer genoeg was het grondwitloofseizoen voor de Koperen Ketel slecht. “In september was het te warm om grondwitloof te forceren. Het witloof zou direct doorschieten”, legt Yves uit. “We besloten toen om de witloofwortels nog niet te rooien, maar om eerst de aardappelen te oogsten.” Toen begon in het najaar het slechte weer, waardoor ze de wortels niet in een keer konden oogsten, maar in stukken wanneer de omstandigheden het toelieten. “Hierdoor kunnen we maar met mondjesmaat witloof aanbieden aan onze klanten en moeten ze wachten”, legt Veronique uit. “Terwijl klanten bij ons normaal gezien tijdens het grondwitloofseizoen constant witloof kunnen verkrijgen.”

Hoeve de Koperen Ketel trekt lessen uit het voorbije seizoen voor volgend jaar. “We gaan ons iets anders moeten organiseren en ook de productie moeten opschalen door meer lagen aan te leggen”, aldus Yves. “In het begin wisten we ook niet of grondwitloof zou aanslaan, dus we begonnen zo miniem mogelijk aan de teelt ervan”, zegt Veronique. “Als het dan mislukt, verlies je niet zo veel.” Maar de thuisverkoop gaat zeer vlot: van heinde en verre komen klanten naar de hoeve om het grondwitloof van Yves en Veronique voor hun thuisverkoop aan te schaffen.

Sociale media

Dit succes hebben ze ook te danken aan de aandacht die Veronique besteedt aan sociale media om de verkoop van hun groenten te adverteren. “Sociale media is echt een must tegenwoordig om je thuisverkoop te doen slagen”, zegt Veronique. Volgens Yves werpt het zijn vruchten af: op Facebook heeft de pagina van Hoeve de Koperen Ketel ongeveer 1.300 volgers, op Instagram staat de teller op 200, maar nog belangrijker, het grondwitloof gaat als zoete broodjes over de toonbank.

Yves en Veronique organiseerden vorig jaar ook op hun boerderij een event voor de Week van het Witloof en voor de opening van het witloofseizoen. “Daar kwam telkens veel volk op af. Die trokken dan zo’n ogen wanneer ze zagen hoe intensief de productie van hun grondwitloof is”, zegt Veronique.

Doorzettingsvermogen

De klanten weten het grondwitloof van de Koperen Ketel dus te vinden. “Grondwitloof is ook een goed product voor thuisverkoop. Mensen wachten er telkens op”, stelt Yves. “Elk jaar willen ze wel al vroeger, in september, hun grondwitloof hebben, maar dat is moeilijk.”

Grondwitloof verkoopt niet alleen goed, als landbouwer kan je er volgens Yves ook goed je boterham mee verdienen. “Grondwitloof is een rendabel product waarmee je op een klein oppervlakte en met weinig onkosten goed kunt verdienen.” De krop is dan ook een waar luxeproduct. “Tot aan Nieuwjaar verkocht grondwitloof voor ongeveer 10 euro per kilo op de veiling, maar na de feestperiode is er iets minder vraag naar. De mensen trekken de broeksriem aan, waardoor er minder geld is voor luxeproducten”, meent Yves.

Daartegenover staat wel het feit dat het telen van grondwitloof slopend werk is. “De verschillende stappen die nodig zijn om grondwitloof te telen bestaan uit bijna 90% handwerk”, legt Yves uit. “Tijdens de koude en natte wintermaanden zit ik op mijn knieën wortelen te tafelen of witloof te oogsten.”

De intensiteit van de teelt zou volgens Yves en Veronique jonge boeren afschrikken om zich te wagen aan grondwitloof. “De manier van telen zou eventueel gemoderniseerd moeten worden”, vindt Yves. “Ik heb gisteren in sneeuwweer heel de dag getafeld op mijn knieën. Je moet het maar willen doen.”

Daardoor zijn er dus nog maar weinig telers van echt Brussels grondwitloof en die verouderen snel. Naast het harde werk maken ook de strenge eisen verbonden aan het label voor Brussels grondwitloof de teelt niet zo toegankelijk voor jongere boeren. “Er zijn maar weinig jonge telers zoals ik”, zegt Yves. “De overige boeren zijn minstens 60 jaar.”

Yves en Veronique geven aan mogelijke grondwitlooftelers nog mee dat het een kwestie van durven is: “Het vraagt maar een kleine investering om te starten, waardoor je je broek er niet aan kunt scheuren. Je moet wel willen werken en doorzettingsvermogen tonen!”

Thor Deyaert