Glyfosaatvervuiling: Illegaal herbicidegebruik of wasmiddelresten in afvalwater?
Komt glyfosaatvervuiling van herbicide of van wasmiddelen in afvalwater, zoals Duits onderzoek vorig jaar suggereerde? Een Nederlandse weerlegging daarvan wijst terug met de vingers naar illegaal gebruik van herbicide in met name stedelijk gebied.
Duitse onderzoekers concludeerden vorig jaar dat glyfosaatvervuiling in rivieren niet afkomstig zou zijn van Roundup, een van de meest gebruikte bestrijdingsmiddelen, maar van wasmiddelresten in afvalwater. In Europa zitten in wasmiddelen vaak polyfosfonaten en polyfosfaten.
Een analyse van 2 Nederlandse onderzoekers verbonden aan het onderzoeksinstituut KWR toont aan dat de oorspronkelijke studie wellicht een belangrijke fout maakte door aan te nemen dat uit de afbraak van die aminopolyfosfonaten glyfosaat ontstaat. “Dat is nog nooit eerder aangetoond”, aldus Roberta Hofman, die ook verbonden is aan de Hogeschool Utrecht en Wageningen University and Research. “Wel is het juist dat AMPA – het belangrijkste afbraakproduct van glyfosaat – ook ontstaat door de afbraak van aminopolyfosfonaten door middel van fotodegradatie.”
De auteurs van de oorspronkelijke studie haalden vervolgens ‘voortdurend en onzorgvuldig’ glyfosaat en AMPA door elkaar. “Ze gaan er ook vanuit dat de glyfosaat al geruime tijd niet meer wordt gebruikt in de stedelijke omgeving van Europa, waardoor naar een totaal verkeerde conclusie geredeneerd wordt.”
Glyfosaat ontstaat dus zeker niet door de afbraak van polyfosfonaten in zuiveringsinstallaties, stellen de Nederlandse wetenschappers. “Het is ook zeer onwaarschijnlijk dat er een andere glyfosaat-bron dan het gebruik van herbiciden zou zijn in Europa. De data in de oorspronkelijke studie wijzen er juist op dat het gebruik van glyfosaat nog niet is verminderd ten gevolge van recent veranderde wetgeving.” Het illegale gebruik van herbicide in met name stedelijk gebied is nog steeds een probleem en moet strenger aangepakt worden, besluiten de onderzoekers.
Sinds 2018 is de verkoop van herbiciden met glyfosaat aan particulieren verboden in België. Volgens een kleinschalig onderzoek van de Vereniging voor Ecologische Land- en Tuinbouw (Velt) in 2024 valt dit echter te omzeilen via buitenlandse verkopers op het internet of via de weinige verdelers van pesticiden die het niet zo nauw nemen met de wet. Professioneel gebruik is wel nog toegestaan.
Particulier glyfosaatdepot
Is de oorspronkelijke conclusie van de Duitse studie – dat niet herbiciden maar wasmiddel verantwoordelijk is voor glyfosaatvervuiling – nu ontkracht? Volgens landbouwspecialist Pieter Spanoghe (UGent) zijn de Nederlandse weerleggingen deel van het normale wetenschappelijke review proces. “Het originele artikel wordt op zijn waarde geschat door de wetenschappelijke community.”
Door de opmerkingen die in het nieuwe onderzoek naar voren geschoven worden, is Spanoghe niet onder de indruk. “Daar staat in feite niet veel in, het lijkt op een wetenschappelijk gepingpong. Met het cijfermateriaal dat de eerste auteurs in handen hadden en de methodiek die zij toepasten, kan ik me voorstellen dat hun berekening klopt. Met een andere methodiek hadden zij misschien een ander resultaat, zoals nu uitgelegd.”
Spanoghe mist bij de Nederlandse auteurs ook het chemische reactiepatroon waarmee zij aantonen dat de hypothese van de vorige auteurs, van de vorming van glyfosaat in afvalwaterzuivering, foutief was. “Men zegt enkel over de dataverwerking en de gebruikscijfers waarmee de eerste auteurs aan de slag gingen, dat deze data onvolledig zijn.”
Het besluit van de Nederlanders richt zijn pijlen niet op de landbouw, maar vermoedt illegaal gebruik van herbiciden in stedelijke omgeving. “Interessant, maar is dat waar, dat zovele particulieren nog een opslagplaats van glyfosaat in huis hebben? Ik zie geen cijfermateriaal dat dat staaft. De toekomstige cijfers van het voorkomen van glyfosaat zullen bevestigen wie dichter bij de waarheid is, maar ooit is het depot van de particulier leeg”, besluit Spanoghe.
