Tips om bessen te kweken in je eigen tuin

Geen wonder dus dat de heerlijk smakende cultuursoorten van de blauwe bosbes steeds meer aan populariteit winnen bij de tuinliefhebbers. Ze bevatten meer natuurlijke suikers en smaken minder zuur dan de wilde, meer aromatische, blauwe bosbessen. Door verschillende rassen aan te planten, kan men ze oogsten van de vroege zomer tot in de herfst. De kersgrote bessen zijn op hun lekkerst als ze vers geplukt zijn, maar laten zich ook een aantal dagen bewaren in de frigo. Ze kunnen ook probleemloos diepgevroren worden. Daarnaast zijn de struiken ook bijzonder sierlijk tijdens de bloei in het voorjaar (mei) en krijgen de meeste rassen een prachtige herfstkleur. Daardoor misstaan ze zeker niet in de siertuin.

Botanisch

De blauwe bosbes behoort tot de heidefamilie (Ericaceae). Dat geeft ons al meteen een aanwijzing dat de plant van nature voorkomt op zure, zanderige en vochtige, tot zelfs uitgesproken natte, bodems. Tot deze plantenfamilie behoren ook andere zuurminnende soorten, zoals heidekruid (Erica en Calluna), Rhododendron en rotsheide (Pieris). Binnen deze familie wordt de blauwe bosbes ondergebracht in het geslacht Vaccinium, dat circa 20 soorten omvat. Enkele daarvan groeien ook in het wild in België, met name in de Kempen, de Voerstreek en in brede delen van Wallonië. Er bestaan inmiddels talrijke rassen van de blauwe bosbes die beter geschikt zijn voor de teelt in tuinen en die grotere, smaakvolle vruchten produceren.

De blauwe bosbes, ook bekend onder namen als blueberry, Amerikaanse bosbes, trosveenbes of simpelweg bosbes, is oorspronkelijk afkomstig uit het noordoosten van de Verenigde Staten. Daar komen nog altijd uitgestrekte, wilde populaties voor. De kleine, intens blauwe vruchten van deze wilde planten (tot ca. 40 cm hoog) worden in Amerika aangeduid als wild blueberries. De blauwe bessenplanten die hier te koop zijn, zijn gecultiveerde varianten van deze wilde soort, gekenmerkt door grotere vruchten, een hogere opbrengst en een sterkere groei (tot 1,2 tot 2 m hoog). De planten zijn eenhuizig en dragen zowel mannelijke als vrouwelijke bloemen, die door insecten worden bestoven. Hoewel kruisbestuiving strikt genomen niet noodzakelijk is, bevordert het wel de vruchtzetting. Daarom is het aan te raden om meerdere planten, bij voorkeur van verschillende rassen, in elkaars nabijheid aan te planten.

Blauwe bessen in de tuin

In hun natuurlijke omgeving geven blauwe bosbessen de voorkeur aan zonnige tot licht beschaduwde standplaatsen op voedselarme, zure en permanent vochtige tot natte bodems. Voor een geslaagde teelt in de tuin is een zure bodem (pH tussen 3,5 en 5) cruciaal, bij voorkeur rijk aan organisch materiaal en goed vochthoudend. Ideale bodems zijn humusrijk en licht zuur, vaak herkenbaar aan de aanwezigheid van planten zoals zegge, bies of zuring. Aangezien veel tuinbodems eerder neutraal tot licht zuur zijn, groeien blauwe bessen daar vaak slecht en vormen ze weinig nieuwe scheuten. Om de zuurtegraad te verbeteren, kan men de aarde in het plantgat (ongeveer 40 cm diep, vanwege de oppervlakkige worteling is dit ruim voldoende) mengen met tuinturf in een verhouding van 1:1. Voeg eventueel ook houtschors toe aan de mengeling om de grond voldoende luchtig te houden.

In kalkrijke gronden is het aan te raden om de struiken in grote potten of kuipen te planten, gevuld met zuur substraat, en om deze gedeeltelijk in te graven in de tuin. Zorg hierbij voor voldoende drainagegaten om wateroverlast te voorkomen. Regelmatig water geven, vooral in droge zomers en bij potcultuur, is essentieel om de bodem voldoende vochtig te houden. Een mulchlaag van bijvoorbeeld dennennaalden, schors of bladeren helpt om verdamping tegen te gaan. Tot slot geldt: hoe zonniger de standplaats, hoe zoeter en smaakvoller de bessen.

Aanplant en verzorging

Blauwe bessen worden doorgaans verkocht in pot of met kluit en kunnen geplant worden tussen september en maart. Voor het planten in het vroege najaar is het raadzaam om eventueel aanwezige bladeren te verwijderen om verdamping te beperken. De plantafstand varieert naargelang de groeikracht van het ras: tussen 0,75 en 1,5 m in de rij, met een tussenrijafstand van 2 tot 2,5 m. Plant nooit te diep, omdat blauwe bessen oppervlakkig wortelen en behoefte hebben aan voldoende zuurstof in de bodem. Op natte of slecht drainerende gronden is het aangewezen om te planten op licht verhoogde bermen. Kies bij voorkeur voor stevige, goed vertakte planten met minstens 3 takken van 40 tot 50 cm. Zwakker ontwikkelde planten hebben doorgaans meerdere jaren nodig vooraleer ze vruchten dragen.

Snoei wordt in de beginjaren tot een minimum beperkt. Laat 3 tot 5 takken doorgroeien. Die vormen de gesteltakken, op de zijtakken hiervan ontwikkelt zich dan het vruchthout. Door nieuw gevormde scheuten op de gesteltakken tijdens het groeiseizoen te toppen wordt de productie van vruchthout (zijscheuten) bevorderd. Ook later blijft het snoeien bescheiden en dient het vooral om lucht en licht in de struik te brengen en om kleine vruchten te vermijden. Verwijder kruisende, naar binnen groeiende en zieke scheuten, hetzij volledig aan de basis, hetzij net boven een jonge, goed geplaatste uitloper. Na enkele jaren kan men regelmatig een oude gesteltak helemaal wegsnoeien en laat men een grondscheut doorgroeien tot een nieuwe gesteltak. Oudere struiken kunnen indien nodig sterk worden teruggesnoeid tot net boven de grond om ze te verjongen. Na ongeveer 3 jaar zullen ze opnieuw rijkelijk vrucht dragen.

Rassen

Afhankelijk van de soort rijpen de vruchten tussen juli en oktober. Omdat de bloei vrij verspreid verloopt, kan men in functie van de kruisbestuiving een vroege en een late soort samen aanplanten. Daardoor duurt het oogstseizoen veel langer en krijgt men meer en grotere vruchten.

Goede soorten zijn onder andere 'Duke', een vroege soort met een robuust groeiend en gezond gewas met een hoge opbrengst en grote, zoet smakende bessen; 'Goldtraube', een middentijdse, krachtig in de hoogte groeiende soort met eerder kleine maar zeer aromatische bessen; en 'Elliot', een zeer late soort met een lange rijping die overvloedig middelgrote, stevige bessen draagt met een lichtblauwe kleur en een typische bosbessensmaak. Echte toppers zijn: ‘Brigitta Blue’, een middentijds rijpend, zeer goed smakend en zeer productief ras met vrij grote vruchten. Dit ras vormt een opgaande, bossige, goed vertakkende struik, met een goede groei, die toch relatief laag blijft. Een andere topper is ‘Bluecrop’, een zeer productief, middentijds rijpend ras, met vrij grote, lekker zoete vruchten, die echter niet zo lang te bewaren zijn. Bluecrop is een sterke groeier met een opgaande, open groeiwijze. Het ras vormt stevige scheuten en verdraagt droogte relatief goed.

Geert Brantegem