Een dekstier kan worden ingezet om het jongvee (dat soms in een verder gelegen stal staat) te dekken, om koeien op de weide te dekken of om moeilijk drachtig te krijgen dieren toch nog drachtig te krijgen.
Aankoop van een nieuwe stier
Gezien er bij het gebruik van een dekstier minder snel genetische vooruitgang kan gegenereerd worden, wordt de dekstier na een aantal jaren of dekseizoenen (meestal na een of twee jaar) vervangen door een nieuwe stier.
Er zijn echter wel een aantal zaken die belangrijk zijn bij de aankoop van een nieuwe stier.
Genetica of afstamming
Eerst en vooral is de leeftijd van de stier een interessant gegeven. De meerderheid van de stieren (2 op 3) is vruchtbaar op een leeftijd van 14 maanden. Het is dan uiteraard wel zo dat bij de aankoop van dergelijke jonge stier er nog geen gegevens zijn over de capaciteit van dit dier om te dekken, noch is er informatie over nakomelingen. Bij de aankoop van een jonge stier is het toch aangeraden om naar de genetica of afstamming van het dier te gaan kijken om zo hopelijk genetische vooruitgang bij de nakomelingen te zien.
Bij de aankoop van een oudere stier is er meestal wel informatie over het dekvermogen van de stier en over de nakomelingen.
Algemene toestand
Anderzijds is de algemene toestand van de stier ook belangrijk om te bekijken. De ogen van de stier moeten in goede staat zijn, gezien de stier vooral gaat kijken naar het gedrag van tochtige koeien. Stieren die niet goed lijken te zien of oogschade hebben zijn dus geen goede dekstieren.
De conditie van de stier is belangrijk. Is de stier te mager, dan zal dit zeker en vast een negatief effect hebben op de spermakwaliteit. De huid van de stier moet in perfecte staat zijn. Dit wil zeggen geen schurftletsels (zeker niet ter hoogte van de balzak), geen uitgebreide schimmelinfectie… Nog van groot belang is de kwaliteit van de poten van de stier. Een stier moet vierkant staan, waarbij de achterpoten niet te steil mogen staan maar ook niet “onder zich” mogen staan. Ook is het belangrijk om (zeker bij jonge stieren) te kijken naar de klauwen. Sommige klauwaandoeningen (zoals bv. schaarklauwen) zijn genetisch en dus niet gewenst. Het karakter is ook een belangrijke factor. Stieren die extreem agressief of nerveus zijn, zijn gevaarlijke dieren om op het bedrijf te hebben staan.
Groter is beter
Ook is het van belang om naar het scrotum van de stier te kijken. Deze moet een lange hals hebben, waardoor te testikels niet te dicht bij de buik van de stier hangen. Ook is het belangrijk dat beide testikels even groot ogen en er geen duidelijke zwellingen te zien zijn. Hoe groter de testikels zijn (in omtrek), hoe hoger de spermaproductie zal liggen.
Het libido van de stier is uiteraard een interessant gegeven, maar zeer moeilijk te bepalen. De beste manier om het libido te bepalen is door de stier bij een tochtige koe te zetten. Indien de stier niet dekt binnen het kwartier, dan is zijn libido ontoereikend en is de aankoop afgeraden. Dit is echter praktisch zeer moeilijk om uit te voeren. Indien stieren in groep gehouden worden en elkaar regelmatig bespringen, is dit een teken van een goed libido.
Als laatste is het uiteraard zeer belangrijk dat een dekstier vrij is van een hele boel ziekten (IBR-statuut, BVD-vrij…) maar ook correct gevaccineerd is.
Te vet is nadelig
Eens de dekstier op het bedrijf aanwezig is zijn er ook zaken waarop gelet moet worden.
De conditie van de stier moet geoptimaliseerd worden. Een goed rantsoen is dus zeer belangrijk, alsook bijvoederen op de weide. Men moet echter wel opletten dat de stier niet vervet (zeker jonge stieren!), gezien vet zich onder andere ook opstapelt rond de testikels, hetgeen het afkoelen van de testikels in het gedrang kan brengen. De normale temperatuur in de testikels ligt 2°C tot 6°C lager dan de normale lichaamstemperatuur van het dier. Deze lagere temperaturen zijn nodig voor een normale spermaproductie. Indien er te veel vet rondom te testikels opstapelt, zal de stier niet in staat zijn om zijn testikels koel genoeg te houden bij bijvoorbeeld warm weer of in een minder geventileerde stal, en kan de spermakwaliteit sterk verminderen.
Slechte klauwen vermijden
De klauwen van de stier moeten jaarlijks verzorgd worden en bij manken dient er snel ingegrepen te worden door middel van klauwverzorging of verder poot-onderzoek. De poten van de stier zijn immers essentieel om goed en pijnloos te kunnen dekken. Een stier met pootpijn zal niet willen springen, of wanneer hij springt een ondermaatse kwaliteit sperma geven. Indien de stier slechte klauwen heeft kan het nodig zijn om meermaals per jaar klauwverzorging te laten uitvoeren om zo goed mogelijke dekresultaten te bekomen.
Snel zes weken schade
Verder moet de stier jaarlijks goed gevaccineerd en ontwormd worden en moet er bij de minste tekenen van ziekte ingegrepen worden. Een stier die enkele dagen hoge koorts doet door ziekte, zal gedurende zeker 6 weken slecht sperma geven waardoor de vruchtbaarheidsresultaten sterk zullen tegenvallen.
Ook is het belangrijk om te weten dat bij hogere buitentemperaturen, gedurende een lange periode, de sperma-kwaliteit negatief beïnvloed kan worden, omdat de stier niet meer in staat is testikels voldoende af te koelen.
Spermaonderzoek
Op basis van een algemeen gezondheidsonderzoek tezamen met een spermaonderzoek, zou ongeveer 1 stier op 5 een ondermaats vruchtbaarheidsonderzoek hebben. Dit wil zeggen dat 1 op de 5 stieren eigenlijk niet geschikt is als dekstier. Dit komt wellicht omdat gemiddeld genomen ongeveer 20% van de stieren ondermaats sperma aanmaakt. Dit kan men echter niet weten zonder een sperma-onderzoek te laten uitvoeren.
Spermaonderzoek is een zeer goede manier om de vruchtbaarheid van uw stier te laten bepalen. Dit wordt echter zelden gedaan, tenzij de stier plots zeer slechte dekresultaten heeft of het dier zeer genetisch waardevol is en men er graag nakomelingen van wil. Men kan bij sperma-onderzoek gaan kijken naar de hoeveelheid sperma die er geproduceerd wordt, de kwaliteit van het sperma en of er al of geen afwijkingen aanwezig zijn.
Maya Meesters
Faculteit Diergeneeskunde
Ugent
