Hoe kan je klimaatslim én economisch rendabel melken?
Hoe kan je als melkveehouder de impact van een liter melk op het milieu reduceren, zonder al te veel bijkomende kosten? Het project SMART Melken zet je op weg.
Tijdens de Veetournee 2019 van dit voorjaar stond het thema ‘Nutritionele handvatten voor klimaatslim melken’ op het programma. Dorien Van Wesemael (ILVO) lichtte in deze sessie de bevindingen van het LA-traject SMART Melken toe. Dit project, gesubsidieerd door het Vlaams agentschap voor innovatie en ondernemen (VLAIO), liep van december 2014 tot januari 2019 en onderzocht de impact van verschillende voederstrategieën op de methaanreductie en stikstofefficiëntie van Vlaamse melkveebedrijven. Een belangrijk thema dat op 6 september nog extra werd belicht tijdens de samenwerkingsovereenkomst van ILVO met zuivelcoöperatie Milcobel.
Nutritionele handvatten voor klimaatslim melken
De ‘SMART’ in SMART Melken staat voor Stikstof, Methaan Aanpakken voor een Rundvee Toekomst. Binnen dit project lag de focus immers niet enkel op methaanreductie, maar eveneens op stikstofefficiëntie, de koolstofvoetafdruk of carbon footprint, de melkproductie en, last but not least, de economische impact van verschillende voederstrategieën.
Aan de hand van kennisfiches per rantsoensamenstelling of additief en een online praktijktool kunt u als melkveehouder de voederstrategie kiezen die het beste past binnen uw bedrijfsvoering.
Beloftevolle resultaten
De combinatie bierdraf en koolzaadschroot kwam als meest veelbelovende voederstrategie naar boven, met een hoge reductie van de methaanuitstoot (-10% à 13%) en van de koolstofvoetafdruk (-29% à 33%), en geen impact op melkproductie of stikstofefficiëntie.
Van de geteste additieven blijkt 3-NOP, of 3-Nitrooxypropanol, het meest beloftevol met een reductie van de methaanuitstoot van 23%. Hiervoor moet elke koe dagelijks 16 g van het additief in kleine hoeveelheden toegediend krijgen door vermenging in het ruw- of krachtvoeder. Ook op het vlak van de koolstofvoetafdruk scoort dit (synthetisch) additief relatief goed (-7 à 9%). Enige kink in de kabel: dit additief is momenteel noch beschikbaar, noch toegelaten op de Europese markt. De producent van het additief is wel al gestart met de toelatingsprocedure. Ook de kostprijs van dit additief is nog niet gekend.
Naast de voederproeven met bierdraf en koolzaadschroot enerzijds en het additief 3-NOP anderzijds, werden nog verschillende andere proeven uitgevoerd binnen het project. Het additief Linex van Aveve werd zowel ingemengd in een voordroogkuilrijk (VDK) rantsoen, als in een maïskuilrijk (MKV) rantsoen. Ook een maïskuilrijk rantsoen, in vergelijking met een voordroogkuilrijk rantsoen werd getest, net zoals bierdraf met sojaschroot, en koolzaadschroot (ter vervanging van sojaschroot).
De resultaten van het Linex-additief in een maïskuilrijk rantsoen waren eveneens goed, zowel op vlak van methaanemissiereductie (-11%) als op vlak van de koolstofvoetafdruk (-9%). Dit additief had echter amper effect wanneer ingemengd in een voordroogkuilrijk rantsoen.
In de tabel vind je een overzicht van de resultaten van de verschillende voederproeven, waarbij de parameters telkens uitgedrukt werden per kg meetmelk om het procentuele effect van de behandeling te bepalen.
De uitdaging
Dat de uitdaging groot is, hoeft geen betoog. Meer dan de helft van de geproduceerde broeikasgasemissies op het melkveebedrijf zijn te wijten aan de methaanuitstoot. Die methaanuitstoot komt voornamelijk voort uit de spijsvertering, en meer specifiek uit de pensfermentatie, van de koe. Ter herinnering: een melkkoe produceert 200 tot 650 g methaan (CH4) per dag. Niet de koe, maar de micro-organismen in de pens, vormen methaan uit CO2 en H2. Beide elementen worden gevormd tijdens de zuurstofloze of anaerobe fermentatie van het voeder. En om een hardnekkig gerucht de wereld uit te helpen: methaan wordt voornamelijk opgeboerd, slechts een héél beperkt deel komt vrij via winden (zie schematisch overzicht).
Om deze methaanuitstoot te reduceren, zijn drie strategieën mogelijk. Vooreerst is aanpak via de genetica en selectie een optie. Daarnaast kan men dit ook doen via het dier- en veestapelmanagement. Een derde strategie is de manipulatie van de pensfermentatie. Omdat methaan een gevolg is van de afbraak van koolhydraten zoals zetmeel, suiker en vezels door de micro-organismen, is het logisch dat voedermanagement ook een direct effect heeft op de methaanemissies die deze micro-organismen produceren. Binnen de derde strategie, namelijk manipulatie van de pensfermentatie, zijn voederstrategieën dan ook de sleutel. Om deze voederstrategieën uit te testen, voerden de ILVO-onderzoekers zowel proeven in de gasuitwisselingskamers of GUK’s uit met individuele dieren, als zoötechnische proeven met een groter aantal dieren en een GreenFeed-unit om de methaanemissies te bepalen. Dit laatste type proeven zijn immers noodzakelijk om de praktijkomstandigheden na te bootsen.
Convenant enterische emissies
Op de vraag ‘Wie heeft er al van het convenant enterische emissies gehoord?’ gingen tijdens de Veetournee-voordracht zeer weinig vingers de lucht in. Nochtans zijn voederstrategieën bij rundvee ook in dit kader van groot belang.
Op 29 maart gaf de minister van Natuur, Omgeving en Landbouw bij het ILVO het startschot voor het convenant Enterische emissies rundvee. Zestien verschillende partners uit de brede rundveeketen engageren zich hiermee om de enterische methaanemissies door rundvee te verminderen met -19% ten opzichte van 2005 of tot een niveau van 1,9 Mton CO2-eq.
Dit convenant draagt bij aan de doelstelling van het Vlaams Klimaatbeleidsplan 2021-2030. Dankzij de inzet van de Vlaamse minister voor Omgeving, Natuur en Landbouw en de constructieve medewerking van de verschillende partijen, kon dit convenant starten nog vóór het Klimaatbeleidsplan 2021-2030 in werking treedt. Met dit convenant neemt de sector het heft in eigen handen door nieuwe en bestaande maatregelen toe te passen in de sector. Deze maatregelen worden uitgewerkt in de volgende thematische werkgroepen, gegroepeerd per reductiestrategie (zie eerder):
1) het verbeteren van veestapel- en diermanagement op bedrijfsniveau,
2) voedermanagement en
3) genetica en selectie.
Twee aparte werkgroepen staan in voor de monitoring van de veestapel (hoe zal de veestapel in de nabije en verre toekomst evolueren en welk effect heeft dit op de emissies?) en voor de monitoring en borging van de maatregelen. Deze laatste werkgroep zorgt ervoor dat de geleverde inspanningen goed vertaald kunnen worden naar een netto reductie in de emissie-inventaris broeikasgassen. Dit is de inventaris die de Vlaamse overheid hanteert om de broeikasgasuitstoot te rapporteren.
De partners komen uit verschillende schakels van de agrovoedingsketen. Zo engageren de landbouworganisaties (Algemeen Boerensyndicaat, BioForum, Boerenbond, Groene Kring, Vlaams Agrarisch Centrum) zich, maar ook specifieke zuivel- en vleesveesectororganisaties (Belgische confederatie van de Zuivelindustrie (BCZ), Belbeef, Coöperatie voor Rundveeverbetering (CRV), de Federatie voor het Belgisch Vlees (FEBEV)), de mengvoederfabrikanten onder naam van de Belgian Feed Association (BFA), de federatie van toeleveranciers van machines, gebouwen en uitrustingen (Fedagrim) en verschillende entiteiten van de Vlaamse overheid. Via deze ketenbenadering wordt gestreefd naar geïntegreerde aanpak voor het reduceren van de uitstoot van broeikasgassen.
De werkgroepen gingen in juni 2019 effectief van start. Begin 2020 worden de eerste tussentijdse resultaten bekendgemaakt.
Voor meer informatie, of uw eigen idee voor een maatregel, kan u terecht bij het Departement Landbouw en Visserij (zie ‘contact’ in rechterbovenhoek).
Het VLAIO LA-traject SMART Melken werd uitgevoerd door het ILVO en het Innovatiesteunpunt Boerenbond met de steun van het Vlaams agentschap voor innovatie en ondernemen. Verschillende partners uit de sector namen deel aan de gebruikersgroep van dit project. Alle info:
