Nederlandse boeren delven onderspit in uiterst emotionele MKZ-zaak
De Nederlandse staat heeft in 2001 terecht 60.000 gezonde dieren laten ruimen op 246 boerderijen in Kootwijkerbroek (provincie Gelderland) tijdens de uitbraak van mond- en klauwzeer (MKZ). Dat oordeelde de hoogste economische rechter dinsdag. Boeren die de zaak hadden aangespannen delven daarmee het onderspit in een bijna 20 jaar oude, maar nog altijd zeer gevoelige zaak.
Het gaat om een zaak die voor tientallen boeren in Kootwijkerbroek maar ook voor veel boeren ver daarbuiten zeer veel emoties oproept. Op 28 maart 2001 meldde laboratorium ID-Lelystad per fax aan de Rijksdienst voor de keuring van Vee en Vlees (RVV) dat bij een rundveebedrijf in Kootwijkerbroek MKZ is vastgesteld bij een kalf. Een ruimingsplan volgde, met bijna 250 getroffen bedrijven tot gevolg. Volgens de boeren was echter onvoldoende bewezen dat MKZ inderdaad was vastgesteld. Ze eisten een nieuwe analyse.
Religieuze gemeenschap
Kootwijkerbroek ligt midden in de zogeheten ‘Biblebelt’ van vaak zeer christelijke gemeenschappen die grofweg van Zeeland tot de Veluwe bloot. Veel van de betrokken boeren is zeer christelijk. Ze vonden het doden van gezonde dieren een gebrek aan respect voor de schepping bloot leggen. Uiteindelijk moest de Mobiele Eenheid, de Nederlandse oproerpolitie, voorkomen dat boeren de ruimingen tegen hielden.
Vanwege de onrust werd ook een deel van de dieren levend afgevoerd om elders gedood te worden. De toenmalige minister van landbouw Laurens-Jan Brinkhorst, van het liberale D66, gooide olie op het vuur door op Stille Zaterdag schertsend te verkondigen dat de boeren “alleen door Onze-Lieve-Heer” zullen laten overtuigen. Zijn partijgenoot Els Borst zou diezelfde dag over de net aangenomen euthanasiewet de bijbelse spreuk “het is volbracht” zeggen. Minister Brinkhorst zou Kootwijkerbroek nooit bezoeken om met de boeren te spreken.
In streng christelijke middens werd dit als een godslasterlijke schoffering gezien. De boeren die een zaak aanspanden zouden in de vele jaren na de ruimingen weigeren in te gaan op voorstellen voor een minnelijke schikking. Ze kregen wel een compensatie voor het geruimde vee, al dekte dit meestal niet de daadwerkelijke bedrijfsschade.
Minister Brinkhorst legde bovendien aan honderden getroffen boeren een strafkorting op op hun compensatie wegens geconstateerde onregelmatigheden op hun boerderij of hun administratie. Enkele boeren die geweld hadden gebruikt of het bestaan van vee hadden verzwegen, werden voor 100% gekort. Een groot deel van het Nederlandse parlement vond de strafkortingen, soms voor een bij de ruiming zoek geraakt oormerk, buitensporig. Ze werden daarop maar met nadrukkelijke tegenzin van de minister teruggedraaid.
Twijfels over tests labo
De rechtsopvolger van ID-Lelystad, Wageningen Bioveterinary Research, houdt tot op de dag van vandaag vol dat de laboratoriumtest klopt. Maar andere specialisten wijzen erop dat er nooit vervolgbesmettingen zijn geweest op het betrokken bedrijf of daarbuiten. Dat is zeer uitzonderlijk. De rechter stelt in de zaak ook vast dat in de paniek die uitbrak na de beruchte fax van ID-Lelystad naar het RVV fouten zijn gemaakt. Uiteindelijk doen die niets af aan de conclusie, oordeelt de rechter.
MKZ is een zeer besmettelijke virusziekte, die voorkomt bij koeien, varkens, schapen, geiten en herten. Tijdens de MKZ-crisis van 2001 moesten in Nederland, Groot-Brittannië en Frankrijk 300.000 dieren worden afgemaakt om verdere verspreiding te voorkomen. België werd toen niet getroffen door de uitbraak.
