Provincie Limburg maakt zich klaar voor nieuwe droogteperiode

De waterbeschikbaarheid per inwoner in Vlaanderen is één van de laagste in Europa. De droge zomers van afgelopen jaren hebben hun sporen nagelaten op de grondwaterstanden. In februari en maart leek het erop dat een inhaalbeweging werd ingezet, maar april en nu ook mei lijken droge maanden te worden. Sinds 8 mei 2020 geldt al een captatieverbod voor 10 stroomgebieden in de provincie Antwerpen.

Vandaag komt de Vlaamse droogtecommissie samen om de situatie te bespreken bij deze aanhoudende droogte. Mogelijk gaat de commissie de provinciegouverneurs adviseren om het oppompen van water uit kwetsbare waterlopen te verbieden.

Provincie Limburg bereidt zich voor

Om voorbereid te zijn op nieuwe periodes van droogte werkte de provincie Limburg samen met experten van de Bodemkundige Dienst van België, KU Leuven en de VUB om alle waterbronnen in de provincie te inventariseren. De studie bracht het waterverbruik en de te verwachten waterbehoefte in kaart. Deze informatie werd vervolgens in modellen gegoten, de zogenaamde waterbalansen. De verschillende mogelijke klimaatscenario’s kunnen hiermee eveneens in beeld gebracht worden.

Deze inventarisatie is een eerste belangrijke stap om ons voor te bereiden op toekomstige periodes van waterschaarste. “We willen een verregaande gebiedsgerichte aanpak uitrollen en nog meer een crisismanagement op maat voeren”, aldus gedeputeerde van Landbouw en Platteland Inge Moors. Bert Lambrechts, gedeputeerde van Water en Klimaat, vult aan: "Zo kunnen we ons voortaan, naast de adviezen van de Vlaamse droogtecommissie die voor heel Vlaanderen gelden, nog meer baseren op specifiek Limburgse gegevens en zo voor Limburg gericht maatregelen uitvaardigen op maat van de lokale waterproblematiek.” De ontwikkelde tools geven een verfijnder beeld van het grond- en oppervlaktewaterpeil over de hele provincie en zorgen dat er voorspellingen over de waterbeschikbaarheid kunnen gemaakt worden voor de toekomst.

Landbouwramp door droogte

Voor heel wat sectoren zoals de energie-, chemie-, transport- en landbouwsector alsook voor huishoudens is water een noodzakelijke grondstof. Voor de landbouwsector bleek het tekort aan water de afgelopen droogteperiodes desastreus en de droogte van 2018 werd zelfs erkend als landbouwramp. “De economische schade die de sector de afgelopen jaren heeft opgelopen tijdens droogteperiodes was enorm. Beregenen en bevloeien blijven immers essentieel voor de bedrijfsvoering van onze land- en tuinbouwers. Daarnaast moet meer water vastgehouden worden in het landschap. Met efficiënter watergebruik en innovatieve technieken moeten watertekorten voorkomen worden”, aldus gedeputeerde Inge Moors.

“Voor natuur en milieu is het niet mogelijk om een concrete financiële waarde van voldoende water te berekenen", zegt gedeputeerde Bert Lambrechts. "Maar het maatschappelijk belang is des te duidelijker.” Zo werden de minimaal te behouden waterstanden in waterlopen mee opgenomen in de waterbalansen. Een voldoende hoge waterstand in beken en rivieren is zeer belangrijk voor het overleven van zeldzame (vis)soorten. De provincie zal daarbij aansluitend het ruimingsschema van haar waterlopen afstemmen op de lokale droogtesituatie. Hiervoor werd reeds een ‘vakindeling’ van de waterlopen gemaakt die continu verfijnd wordt met het oog op een optimale waterhuishouding. Ook met de wateringen zal dit voor hun werkingsgebieden verder afgestemd worden.

Bruikbare tool

Het door de provincie opgezette monitoringsprogramma voor het meten van waterstanden wordt verdergezet en in 2020 deels geautomatiseerd door middel van peilsensoren. Met deze waterstudie en waterbalans is Limburg de eerste provincie die investeert in een bruikbare tool om onderbouwde en regiospecifieke maatregelen af te kondigen in periodes van droogte.

Ondertussen loopt op Vlaams niveau onder leiding van de Vlaamse Milieumaatschappij (VMM) een project voor het opstellen van een Vlaams ‘reactief’ afwegingskader. Moors: “Tegen de zomer van 2021 zullen we verder inzetten op een specifiek Limburgs afwegingskader binnen het Vlaams afwegingskader. Op deze manier worden gebruiksbeperkingen bij extreme droogte en welke waterbehoeftige sectoren waar en wanneer voorrang krijgen in een concreet afwegingskader vastgelegd. Het afwegingskader zal met ander woorden toelaten om tijdens periodes van waterschaarste weloverwogen beslissingen te nemen. Dit is wanneer de waterbeschikbaarheid te laag geworden is om aan de vraag naar water voor één of meer toepassingen te voldoen. Dat kan gebeuren of omdat de vraag stijgt, of omdat het aanbod (tijdelijk) daalt.”

Langetermijnoplossingen

De waterstudie beperkt zich niet enkel tot crisismaatregelen, maar zoekt ook langetermijnoplossingen. Zo blijkt dat grondwaterreservoirs ideaal zijn om water te bufferen. Hiervoor moet er in alle watervoerende lagen voldoende water aanwezig zijn. Beide gedeputeerden stellen dat we meer ruimte moeten creëren voor water, in de vorm van bijvoorbeeld onverharde zones, opdat hemelwater in de grond kan sijpelen. Maar ook de klimaatverandering op zich heeft een grote impact op de grondwaterstanden, het is dus uitermate belangrijk dat ook hiertegen de nodige maatregelen genomen worden. “Het is de verantwoordelijkheid van alle sectoren - industrie, natuur, landbouw, recreatie en handel - alsook van iedere burger om bewust om te gaan met het kostbare water. We moeten met z’n allen waterverspilling tegengaan.”

De waterstudie is online te raadplegen via www.limburg.be/waterbeleid.

Anne Vandenbosch