Fipronil is een insecticide dat gebruikt wordt om mijten, teken en vlooien te bestrijden. Volgens de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) is fipronil voor de mens 'matig toxisch'. In grote hoeveelheid is het schadelijk voor nieren, lever en schildklier. Het mag niet gebruikt worden bij dieren zoals kippen omdat het op die manier in de voedselketen terecht komt. Op 20 juli bracht België de commissie op de hoogte van het besmettingsgevaar.
NVWA (NL) onderzoekt
Uit veiligheid blokkeerde de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit of NVWA 180 pluimveebedrijven. Verder werden miljoenen eieren teruggeroepen uit de handel. Ook werd beslist dat getroffen bedrijven kippen met fipronil mochten ruimen. De Inlichtingen- en Opsporingsdienst van de NVWA doet volop onderzoek naar de zaak. Hierbij wordt nauw met België samengewerkt. NVWA waarschuwde om eieren met een bepaalde code niet te eten, omdat die van bedrijven komen waar de fipronilbesmetting is vastgesteld. Slechts één code had betrekking op een ‘acuut gevaar voor de volksgezondheid’. Daarbij werd onderzocht in welke voedingswaren die terecht waren gekomen. 170 eicodes zouden besmet zijn, volgens NVWA. Ten slotte meldde ook de Nederlandse Onderzoeksraad voor Veiligheid zich over de zaak te buigen.
FAVV onderzoekt ook
Het gebruik van fipronil is in de voedingssector niet toegelaten. Het parket voert, samen het Voedselagentschap, onderzoek naar het gebruik van het product in de pluimveesector. Uit voorzorg blokkeerde het FAVV wel verschillende producenten nadat uit monsters bleek dat het schadelijke molecule aanwezig was. Deze bedrijven moesten hun klanten inlichten zodat die de eieren uit de handel konden halen. Ze onderzoeken ook of er andere bedrijven betrokken werden.
Het gehalte aan fipronil in de eieren is te laag om te spreken over gevaar voor de volksgezondheid. Wanneer het FAVV beslist dat er geen probleem meer is voor de voedselketen, mogen de bedrijven terug opstarten. De bedrijven zelf én het FAVV bepalen daarom uit monstername en analyse of er fipronil aanwezig is. Het ruimen van bedrijven kan slechts onder toestemming van het FAVV. Tot nu was dat in België slechts voor één bedrijf nodig, in Nederland gebeurde dat bij 10 à 12 bedrijven. Gaia vindt de goedkeuring tot die ruimingen onaanvaardbaar.
... maar ligt onder vuur
FAVV, maar ook de regering, kreeg de laatste tijd veel kritiek te verduren over de communicatie rond de crisis. Groen en sp.a haalden stevig uit in ‘Terzake’ en de vergelijking werd gemaakt met de dioxinecrisis in 1999. Volgens FAVV moet het onderzoek echter geheim blijven. Minister van Landbouw Denis Ducarme (MR) kreeg alvast een stevig dossier voorgeschoteld. Hij vroeg het FAVV om een grondig verslag met alle gedane acties sinds de eerste info over de problematiek. Minister van Volksgezondheid Maggie De Block (Open VLD) en minister van Consumentenzaken Kris Peeters (CD&V) volgen de zaak ook op.
Fipronil in Frankrijk, Duitsland en het VK
Fipronil werd ook in Duitsland gebruikt als schoonmaakmiddel. Eén bedrijf meldde zelf over besmetting en werd geblokkeerd. Het ministerie van Landbouw verkondigde dat ‘minstens drie miljoen eieren met fipronil werd geleverd. REWE en Aldi haalden de eieren uit de rekken. Ook werd een gerechtelijk onderzoek gestart naar eierverwerkende bedrijven waar het insecticide werd aangetroffen. De minister van Landbouw Christian Schmidt belde dan naar onze minister van Landbouw Denis Ducarme (MR) over de zaak en wil een verdiepend onderzoek. Ze gingen akkoord met het aanstellen van een verbindingsofficier die vanuit het FAVV zal samenwerken met de Duitse autoriteiten.
In Frankrijk werd op 28 juli in de regio Pas-de-Calais een pluimveebedrijf geblokkeerd na een vermoeden van fipronil in de eieren. 13 loten van Nederlandse eieren met fipronil kwamen uiteindelijk in Frankrijk terecht. Vijf eierproducenten kregen fipronileieren aan. Ten slotte werd ook een klein aantal eieren naar het Verenigd Koninkrijk uitgevoerd. Het gaat slechts om 0,0001% van de jaarlijkse geïmporteerde eieren. Er is dus weinig gevaar voor de volksgezondheid.
10 miljoen euro schade
Afgelopen dinsdag werd de schade op minstens 10 miljoen euro geschat. Dat berekende Boerenbond. Deze schade omvat de kosten die gepaard gingen met de vernietiging van eieren, ruimen van dieren, alsook de waarde van de vernietigde en/of opgeslagen eieren. Aangezien de schade zich enkel voordoet bij legkippen, vormen (eieren van) braadkippen geen probleem. Voor Wallonië berekende de Waalse landbouwersorganisatie FWA de schade op enkele honderduizenden euro’s. Boerenbond vindt dat de fraudeurs moeten opdraaien voor de schade. Sonja De Becker, voorzitter van Boerenbond: “Steun van de overheid is absoluut noodzakelijk om de zware schade die de individuele bedrijven lijden, te helpen dragen. Ik reken hiervoor op de Vlaamse en federale minister van Landbouw en op de voltallige regeringen.”
Ook ABS vindt dat de overheid moet tussenkomen als de schuldigen niet kunnen opdraaien voor de schade. Een schadeloosstelling door de verzekeringssector is volgens hen een oplossing. Als dat niet kan, moet de overheid te hulp schieten. Vlaams minister van Landbouw, Joke Schauwvliege beaamt ook dat het schuldige bedrijf zijn verantwoordelijkheid moet nemen. Een compensatie is volgens haar geen goed idee omdat er dan landbouwmiddelen gebruikt moeten worden en dus de boer eronder zal leiden. Ondertussen heeft de Waalse regering aangegeven de pluimveehouders te willen helpen bij het opstellen van het schadedossier.
De eierprijzencommissie liet daarnaast weten dat de nationale richtprijs met gemiddeld 6% stijgt, wat te wijten is aan een grotere Duitse vraag en verminderde Nederlandse export.
Voorlopig verdict
Volgens het FAVV afgelopen maandag zijn 51 bedrijven geblokkeerd (22 legkipbedrijven). Oorspronkelijk waren dat er 86, waarvan 48 legkipbedrijven. Hiervan zijn 21 bedrijven bekend met zeer lage concentraties fipronil. 0,092 mg/ka bleek het maximum fipronilgehalte in de analyses (een uitzonderlijke tegenanalyse niet meegeteld), en dus ver onder de Europese grenswaarde van 0,72 mg/kg.
En de gekochte eieren?
Die kan men terug brengen naar de winkel. Zes leghenbedrijven werden geblokkeerd. Hun eieren worden teruggeroepen. De lotnummers van de teruggeroepen eieren zijn terug te vinden op de website van het FAVV. Verder zal het FAVV de besmette eieren opsporen of traceren. Ten slotte werd woensdag een groen nummer of call center geopend waarbij consumenten met vragen over de fipronilcrisis terecht kunnen.
